Юӧртана, юалана, чуксалана

сёрникузяяс да налӧн шуанног

Кутшӧм овлӧны сёрникузяяс шуанног серти?

Кутшӧм овлӧны сёрникузяяс висьталан мог серти?

115 удж. Видзӧдӧй серпасъяссӧ да висьталӧй, мый йылысь сёрнитӧны челядь. Лыддьӧй сетӧм сёрникузяяссӧ пунктуация пасъяссӧ пыдди пуктӧмӧн.

Лэбач! Кынмӧма? Вай босьтам! Найӧ сюйисны кынмӧм лэбачӧс кепысьӧ, муртса юрыс тыдыштӧ. Олышт сэн, шонав, эн пов! Сетісны блюдйӧ шыдӧс, нянь чиръяс. Сёйны кӧсъян, ичӧтик? Сёй, сёй, ёнмӧдчы!

?

· 1. Гӧгӧрвоӧдӧй, мый серти торъялӧны сёрникузяясыс. Донъялӧй асьнытӧ, кужинныд-ӧ лыддьынысӧ.

2. Серпас сертиыс заводитчӧмсӧ да помсӧ думыштӧмӧн лӧсьӧдӧй висьт. Пыртӧй сетӧм сёрникузяяссӧ. Содтӧй ассьыныд донъяланкыв.

Сёрникузяяс торъялӧны шуанногӧн. Быд сёрникузя висьтавсьӧ кутшӧмкӧ могӧн: мыйкӧ юӧртны, юавны, тшӧктыны, вӧзйыны, кодӧскӧ корны мыйкӧ вӧчны. Висьталан мог серти позьӧ торйӧдны татшӧм сёрникузяяс: юӧртана-висьталана, юалана, чуксалана.

Зэрышталӧм бӧрын пуксис кос поводдя. – тайӧ юӧртана сёрникузя.

Кор нин тайӧ зэрыс помасяс?– тайӧ юалана сёрникузя.

Зэртӧдзыс вай гортлань мӧдӧдчам. – тайӧ чуксалан сёрникузя.

Юӧртанаӧн лоӧ сёрникузя, кӧні мый йылысь кӧ юӧртсьӧ, висьтавсьӧ. Сылы лӧсялӧ юӧртана шуанног; сёрникузя висьталігӧн гӧлӧс первой лэптысьӧ, а помас – лэччӧ. Гижигӧн сёрникузя помын колӧ пуктыны чут.

Кокньыдик пыж зургысис лыа берегӧ.

Юалана сёрникузяӧн мыйкӧ юавсьӧ. Юалан сёрникузялы лӧсялӧ юалана шуанног, гӧлӧсӧн колӧ тӧдчӧдны юалан кывсӧ. Гижигӧн сёрникузя помын колӧ пуктыны юалан пас.

Кӧні чужан мулӧн пом? Кӧні сылӧн шӧрыс?

Юалан кыв пыдди вермӧны лоны -ӧ, ӧмӧй, нӧ кывторъяс.

1.Ылын- ӧ вӧр керкаӧдзыс? 2.Рытӧдзыс ӧмӧй мунны ковмас?

Юалан сёрникузяын гӧлӧсӧн позьӧ тӧдчӧдны сійӧ кывсӧ, мый вылӧ колӧ вочавидзны. Видлӧг: Регыд нин воам?

Юалана сёрникузяясӧн вӧдитчам морта-морт сёрниын.

Чуксалана сёрникузӧн висьталысьыс мыйкӧ тшӧктӧ, кодӧскӧ корӧ мыйкӧ вӧчны, ӧлӧдӧ, вӧзйӧ, бурӧдӧ. Чуксалана сёрникузялы лӧсялӧ чуксалана, ышӧдана шуанног. Гӧлӧсӧн колӧ тӧдчӧдны действие вӧчны тшӧктан кывсӧ. Гижигӧн сёрникузя помын колӧ пуктыны либӧ чут, либӧ горӧдан пас.

1. Дзебсясьӧмӧн вай ворсыштам. 2.Эн тэрмась, сёйышт!

· Кор чуксалана сёрникузя помӧ колӧ пуктыны горӧдан пас?

116 удж. Лыддьӧй текстсӧ пунктуация пасъяслы лӧсялана шуанногӧн. Тӧдмалӧй сёрникузяяссӧ висьталан мог сертиыс.

Тундраӧ петысь аргышъяс рӧдтісны стадаӧн талялӧм шыльыд туйӧд. Митрук пукалӧ мамыс додь бӧжын. Недыр мысти сійӧ шыасис мамыс дорӧ:

– Кодзувъясыс нӧ ловъяӧсь али кулӧмаӧсь?

Мамыс здукӧн немтор эз куж вочавидзны. Некор сылы на йылысь мӧвпавнысӧ. Век тырӧма чомгӧгӧрса уджӧн.

– Мамӧ, сёрнит!

– Кодзувъясыс, мада пиӧ, ловъяӧсь жӧ.

– Ме сідзи и тӧді! Мися, читкырасьӧны мукӧддырйиыс. (Е.Рочев серти)

& Аргыш – некымын кӧра-доддялӧн ӧта-мӧд бӧрсяыс мунӧм

Мада – дона, муса, шань

{ Вайӧдӧй матын вежӧртаса кыв читкырасьны кывлы.

117 удж. Лыддьӧй кывбуръяссӧ пунктуация пасъяслы лӧсялана шуанногӧн.Гӧгӧрвоӧдӧй, кутшӧм сёрникузяясэмӧсь висьталан мог сертиыс. Аддзӧй чуксалана сёрникузяясысь кадакывъяссӧ да гижӧй.

1. Быдмӧй, велӧдчӧй да бӧрйӧй

Сьӧлӧм серти удж.

Кужӧй лыддьыны и гӧрны,

Радейтны бур мудз. (С.Попов)

2. Код нӧ эськӧ мунӧма

Миян керка дорӧд?

Лымсӧ ставсӧ тальӧма,

Кисьтӧма тшӧтш зорӧд.

Таысь кындзи, чегӧма

Йӧрысь потшӧс-майӧг.

Мый нӧ эськӧ корсьӧма?

Код нӧ эськӧ тайӧ? (Э.Тимушев)

3. Кыдз нӧ эськӧ мортыс олӧ,

Оз кӧ аддзы синлы мич?

Меным этша вылӧ колӧ

Кӧть нин катшасинма видз. (В.Лодыгин)

4.Пемыд вӧрын, сьӧд вӧр шӧрын

Ветлӧ-шӧйтӧ ош.

Муна вӧрӧд, ачым дзӧра,

Мед эськӧ ог вош.

Ок и ёна пола! …

Челядь, ветлӧй вӧрӧ,

Ме моз энӧ дзӧрӧй.

Он кӧ оштӧ вӧрӧд,

Он и локтӧй бӧрӧн,

Ошкыд оз и вӧрӧд. (В.Чувьюров)

· Кутшӧм кывбуръяс тіянлы тӧдсаӧсь нин? Мыйӧн нималӧны авторъясыс?

118 удж. Чуксалана сёрникузяяс тшӧкыда паныдасьлӧны шусьӧгъясын.

Лыддьӧй шусьӧгъяссӧ колана шуанногӧн. Гижӧй ассяньыд 2-3 шусьӧг.

1.Тӧдтӧм вӧрӧ ӧткӧн эн мун, верман вошны. 2.Ов да выв да век велӧдчы. 3.Ассьыд первой пӧла шапкатӧ лӧсьӧд да вӧлись велӧд. 4. Ачыд асьтӧ эн ошкы, мед йӧзыс ошкасны. 5.Йӧз вылӧ надейтчы, да ачыд эн дышӧдчы.

119 удж. Гижӧй кывбурсӧ шыпасъяс да пунктуация пасъяс пуктӧмӧн. Кужӧй гӧгӧрвоӧдны орфограммасӧ, пунктуация пассӧ.

– Кытысь нӧ, кытысь пев пом гырся пувйыс

– Вот…м тай, вот…м тай Ыджыд сотчӧм ягысь

– Кытысь нӧ т…янлы пелыс кузьта сирыс

– Кыйим тай, кыйим тай Кӧина дай йирысь

– Кытысь нӧ т…янлы татшӧм сьыланкывйыс

– Кач…с тай, кач…с тай югыд эрдъяс вылысь

– Кытысь нӧ лоанныд асьныд татшӧм йӧзыс

– Олам да, вылам да гажа Коми муын (В.Лодыгин)

& Йир – ваын джуджыдін; тані чериа тылӧн ним: Кӧина йир

· 1.Кутшӧм шӧр мӧвпыс кывбура текстыслӧн?

2.Кутшӧм кывъяс тӧдчӧдӧны чужан мулысь озырлунсӧ, чужан муӧн нимкодясьӧмсӧ?