Паськӧдтӧм да паськӧдӧма сёрникузяяс

Кутшӧм юкӧдъясысь артмӧ сёрникузя?

Мый сійӧ грамматика подулыс?

Кутшӧм овлӧны сёрникузяяс сюрӧса да содтана юкӧдъяс серти?

134 удж. Мый тӧданныд да кужанныд висьтавны сёрникузяяс йылысь? Лыддьӧй сетӧм сёрникузяяссӧ. Вӧчӧй кывкӧртӧд.

1.Турӧб ёнмис. 2.Тӧлыс омляліс. 3.Тӧв лӧнис. 4.Пуксьӧма тола.

1.Ывлаас турӧбыс пыр ёнмис. 2.Тӧлыс лёкысь омляліс пач трубаын. 3.Тӧв лӧнис сӧмын асъядорыс. 4.Потшӧс бокӧ пуксьӧма джуджыд тола.

Помшуӧм: 1. Сёрникузяын вермӧны лоны сӧмын подувпас да юӧрпас.

2. Подувпас да юӧрпас – сёрникузяын сюрӧса юкӧдъяс.

3. Сёрникузяын вермӧны лоны сюрӧса да содтана юкӧдъяс.

135 удж. Лыддьӧй научнӧй текстсӧ, содтӧй тӧдӧмлунтӧ сёрникузя йылысь.

Сёрникузяын вермӧны лоны: а) сӧмын сюрӧса юкӧдъяс: 1. Лэбӧныдзодзӧгъяс. 2. Пуксястӧв. б) сюрӧса да содтана юкӧдъяс: 1.Горзігтырйи дзодзӧгъяс лэбӧны лунвывлань. 2. Регыд пуксяс тӧв.

Подувпас да юӧрпас – сюрӧса юкӧдъяс. Сюрӧса юкӧдъяс артмӧдӧны сёрникузялысь грамматика подув. Содтана юкӧдъяс паськӧдӧны сёрникузясӧ, вӧчӧны висьталӧмсӧ гӧгӧрвоанаджыкӧн, стӧчджыкӧн. Содтана юкӧдыс куим сикас: тӧдчӧданпас, содтанпас, ногапас. Найӧ йитчӧны сюрӧса юкӧдъяскӧд, а вермасны йитчыны и содтанаясыскӧд жӧ.

Сёрникузяын вермасны лоны кыкнан сюрӧса юкӧдыс, а вермас на пиысь лоны кодыскӧ ӧтиыс: либӧ подувпасыс, либӧ юӧрпасыс.

кӧні? мый?

кутшӧм?

Турӧб. Аннапукаліс ӧшиньдорса лабичын. Бабыспечкис вурун.

Сёрникузяын кӧ сӧмын сюрӧса юкӧдъяс, сэк сёрникузяыс абу паськӧдӧма, паськӧдтӧм.

Сюрӧса да содтана юкӧдъяса сёрникузя лоӧ паськӧдӧмаӧн.

Челядьворсӧны. – Челядьворсӧнылым вылынмачахоккейӧн.

КотралісПилимон пон. – Увтчигтырйи мач бӧрыськотралісПилимон пон.

136 удж. Вынсьӧдӧй тӧдӧмлунтӧ. Медводз лыддьӧй текстсӧ мичаа, выразительнӧя. Кутшӧм сикаса тайӧ текстыс? Кутшӧм ловру чужтӧ гижӧдыс?

Вӧр ты дорын сулалӧ керка. Сійӧ муртса тыдалӧ веж лапъя джуджыд козъяс пӧвстын. Важиник керка вылас жальпырысь йӧзыс видзӧдлӧны. А ме сэні зэв бур сьӧлӧмӧн долыда ола. Рытнас ме пач би югӧр улын пукавла. Орччӧн кань кургӧ-мойдӧ ассьыс мойдсӧ. Ӧшинь гыӧрын биӧн ворсӧ кельыд тӧлысьлӧн еджыд югӧрыс. (Суӧми поэзия серти. Комиӧдіс Тима Вень)

· 1.Аддзӧй сёрникузяяссьыс сӧмын сюрӧса юкӧдъяс, гижӧй да визьнитӧй улісяньыс. Гӧгӧрвоӧдӧй, мый сюрӧса юкӧдъяс артмӧдӧны паськӧдтӧм сёрникузяяс. Орччӧдӧй найӧс текстса паськӧдӧм сёрникузяяскӧд, висьталӧй, эм-ӧ на костын торъялӧм, мыйысь тыдовтчӧ.

2. Кутшӧм кывтэчасъяс эмӧсь медбӧръя сёрникузяас? Гижӧй, пасйӧй сюрӧса кывсӧ, аддзӧй йитчысь кывсӧ, тӧдмалӧй йитӧдсӧ.

3. Мыйла подувпас да юӧрпас оз артмӧдны кывтэчассӧ?

137 удж. 1. Кыдзи аддзыны сёрникузяысь грамматика подувсӧ? Лыддьӧй, кыдзи велӧдчысьяс вӧчисны тайӧ уджсӧ. Мӧвпалӧй, донъялӧй налысь висьталӧмсӧ.

Сетӧма сёрникузя: Вына тӧв коръя пуяс вылысь чашйис став мичлунсӧ.

Ӧти велӧдчысь: Тайӧ юӧртан сёрникузя, сёрникузя помын пуктӧма чут. Сёрниыс мунӧ тӧв йылысь, сідзкӧ тӧв – подувпас. Мый висьталӧма тӧв йывсьыс? Мый вӧчис тӧлыс? – тӧв чашйис. Сідзкӧ, чашйис – юӧрпас. Тӧв чашйис – сюрӧса юкӧдъяс, сёрникузялӧн грамматика подув.

Мӧд велӧдчысь: Тайӧ юӧртан сёрникузя, сёрникузя помын пуктӧма чут. Сёрниыс мунӧ пуяс йылысь, сідзкӧ, подувпасыс – пуяс. Мый висьталӧма пуяс йывсьыс? коръя. Коръя пуяс – сёрникузялӧн грамматика подув.

2. Видлалӧй кывтэчасъяссӧ сетӧм сёрникузясьыс. (Видзӧдӧй 107-ӧд удж)

3. Кор кывберд вермӧ лоны юӧрпасӧн?

Кывберд вермӧ лоны юӧрпасӧн сэк, кор сулалӧ подувпас бӧрын. Арын пуясыс пасьтӧмӧсь. Пожӧмыс кузь лыска.

138 удж. Бӧрйӧй да гижӧй сёрникузяяссӧ, визьнитӧй сюрӧса юкӧдъяссӧ. Кужӧй гӧгӧрвоӧдны, кыдзи аддзинныд подувпассӧ да юӧрпассӧ.

Чӧв овны. Мыйкӧ дыра. Поводдяыс мыйкӧ дыра кежлӧ шондӧдліс. Идравны муяс вылысь. Зіля идравны. Йӧз зіля идралісны град выв пуктасъяс. Арыс петкӧдліс ассьыс мичлунсӧ вӧр-ва радейтысьяслы. Веніс шоныдсӧ. Вӧтліс лэбачьясӧс. Регыд кӧдзыдыс веніс шоныдсӧ, вӧтліс лэбачьясӧс лунвылӧ.

· 1.Кымын сёрникузя аддзинныд? Кымынӧс гижӧма ёртыд? (Ставыс тані 4 сёрникузя).

2. Гижӧй кывтэчасъяссӧ (тані вит кывтэчас) да видлалӧй схема серти. (Видзӧдӧй 107-ӧд удж).

139 удж. Гижӧй кывбура текстсӧшыпасъяс содталӧмӧн. Аддзӧй да визьнитӧй сёрникузяясысь грамматика подувсӧ.

Бара локт…с шлякыш ар.

Дурӧ войтӧв вывт… яр,

нетшкӧ пуяс вылысь кор…яс,

войнас кынталӧ нин шор…яс.

Регыд-регыд локтас тӧв,

Быттьӧ-й гожӧмыс эз вӧв. (Н.Куратова)

· Мый казялінныд мӧд сёрникузясьыс?