Аавин альмн

(Шүлгин тасрха)

Земшин¹ сад Альмн¹ болһнд

Заляр² падрна, Аавин көлсн¹

Мана аав Нарна толянла²

Маасхлзад инәнә. Негдснь лавта.

(Шугран В.)

212. Умштн. Нерәдтн. Зәңгст бәәх немлтс темдглтн. Зүүцл үгмүдин схем тогтатн. Темдглгдсн үгин даалһвр күцәтн.

Хаврин нарна толянд һазр девтв. Цасн хәәләд, цувгудар гүүв. Дулан салькн һазриг ээврүлв. Шовуд нисч ирв. Эдн үүрән ясв.

Теегт³ шин ноһан бултав. Аһарт делңчс ниснә. Аңгуд нүкнәсн һарв. Эдн хот хәәнә.

Цуг әмтә тоот дуланд байрлна. Бичкдүд өдрин дуусн һаза наадна. Теегәс шин ноһана үнр каңкнна. Ке сәәхн цецгүд нүд байрлулна.

юуг?

×

Янзнь: Дулан салькн һазриг ээврүлв.

!

Тодлҗ автн:толян (луч), ээврх (подсохнуть), делңч (мошкара), каңкнх (благоухать).

213. Кергтә үгмүд орулҗ бичтн. Нерлгчс болн немлтс темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.

1. … соньн дегтр бәәнә. 2. Күүкнә³ … хорма йир сарсхр¹. 3. Делгүрт² бәәсн … Дорҗ хамгин сәәнинь хулдҗ авв. 4. Санҗ … наадхдан дурта. 5. Толһадан цаһан … күүкн герт орв. 6. Би хораһан … кеерүлүв. 7. Ээҗ һазаһас … орв.

Олзлх үгмүд: бүшмүдин, киилгәс, герүр, цецгүдәр, нохала, альчурта, Киштәд.

!

Тодлҗ автн:хорма ( подол), сарсхр (широкий), хамгин (самый), кеерүлх (украшать).

214. Умштн. Буулһҗ бичтн. Бәәлһнә нерд олтн, сурврмуд тәвтн. Ямаран мөч болҗахинь татасар темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.

1. Сурһмҗиг³ әмтнәс авдг, 2. Заагар салькн ордг, 3. Күн болх – баһасн,

Ухаг үлгүрмүдәс авдг. Зааврар³ ухан ордг. Күлг болх – унһнасн.

!

Бәәлһнә нернә морфологическ йилһлт

I. Келлһнә хүв. Хамцу чинр.

II. Морфологическ темдгүд

1. Эклц кев (нерәдгч киискврт; нег, эс гиҗ олн тоод).

2. Оньдин темдгүд:

– йирин, эс гиҗ эврә;

– баг киисклһн.

3. Оньдин биш темдгүд:

– то;

– киисквр;

– бий киисклһнд болхла, альк нүүрт.

III. Зәңгин мөч (нерлгч, немлт, цәәлһлт, эс гиҗ уршгуд).

Бәәлһнә нернә йилһлтин даран

Хаврин теегәр йовхдан дуртав.

А м н ү г и н й и л һ л т

(Юуһар?) йовхдан теегәр – бәәлһнә нерн.

Негдвәр, юм нерәдҗәнә:

(юуһар?) теегәр.

Эклц кев – тег (юн?)

Хойрдвар, энүнә оньдин темдгүд:

йирин, 2-гч баг киисклһнд.

Энүнә оньдин биш темдгүд – нег тоод гемнгч киискврт бәәнә.

Һурвдвар, зәңгд эн – немлт.

Б и ч м р й и л һ л т

Теегәр – б. н.

I. (Юуһар?) теегәр.

Эклц кев – тег.

II. Оньдин темдгүд – йирин б. н.,

2-гч баг к-һн.

Оньдин биш темдгүд – нег то (тег), гем. к-вр.

III. (Юуһар?) теегәр.