 |
Главная Случайная страница Контакты | Мы поможем в написании вашей работы! | |
Темдглтн. Манҗ гидг өвгнд дала яман бәәҗ
|
|
Манҗ гидг өвгнд дала яман бәәҗ. Эн йир хатуч күн бәәҗ. Нег дәкҗ энүнүр хоша бәәх Церн өвгн ирнә:
– Манҗ, намаг дөңн, – гинә.
– Ямаран дөң нанас күләҗәнч?
– Нег яма өг, – гиҗ Церн сурна.
– Мини ямана ормд ю өгхвч?
– Ямаг ишклүләд, ишкинь чамд хәрүлнәв, – гиҗ Церн келнә.
– Уга, ишкиг экәснь салһҗ болшго, – гиҗ Манҗ келнә.
§ 22. Бүрдәгч киисквр
Кенәр? юуһар?
Бүрдәгч киискврт бәәх бәәлһнә нерд кенәр? юуһар? гидг сурвмудт хәрү өгнә. Бүрдәгч киискврт бәәх үгмүд - ар(-әр) гисн чилгчс авна: школ (юуһар?) – школ ар, ээҗ (кенәр?) – ээҗ әр.
Н эцүстә үгмүд бүрдәгч киискврт н эцүсән геенә: амн (юуһар?) – ам ар, нүдн (юуһар?) – нүд әр.
Эгшг эцүстә үгмүдт бүрдәгч киискврт чилгчин өмн салһгч һ үзг тәвгднә: сала (юуһар?) – сала һ ар, эрвәкә (юуһар?) – эрвәкә һ әр.
134. Умштн. Буулһҗ бичтн. Бүрдәгч киискврт бәәх бәәлһнә нерд темдглтн.
1. Күүкд цасар наадна. 2. Көвүн мөрәр довтлна. 3. Эк терзәр хәләнә. 4. Ээҗ боорцгар тоона. 5. Һазр нарар герлтнә. 6. Залач машиһәр гүүлгнә. 7. Хурһн хашаһар гүүнә. 8. Бичкдүд бодмаһар наадна. 9. Мини эцк малч, эн цөөкн хөд ямаһар сольв.
135. Үгмүдиг төргч, өггч болн бүрдәгч киискврт тәвтн. Зәңгс тогтаҗ бичтн.
Сүлд – … – … – …, туг – … – … – …, таңһч – … –… – …, селән – … – … – …, частр – … – … – …, мөрн – … – … – …, төгә – … – … – ….
136. Үгмүдиг бүрдәгч киискврт тәвтн. Салһгч һ темдглтн.
Зург – зург… Мөсн – мөс… Санл – Санл…
Тег – теег… Шүдн – шүд… Ээҗ – ээҗ…
Туула – туула… Үүлн – үүл… Зара – зара…
Өвсн – өвс… Ора – ора… Сандл – сандл…
Цецгә – цецгә… Меклә – меклә… Бүшмүд – бүшмүд…
Янзнь: туула – туула һ ар.
137. Умштн. Харар барлата үгмүдин киисквринь темдглтн. Бүрдәгч киискврт бәәх үгмүдтә 5 – 6 үлгүр немҗ бичтн.
1. Күн – дөңгәр, 2. Келәрн – һатлдг
Шовун – далваһар. Ухаһарн – диилдг.
Янзнь: дөңгәр – дөң.
§ 22. Ниилүлгч киисквр
Кенлә? юунла?
Ниилүлгч киискврт бәәх бәәлһнә нерд кенлә? юунла? гидг сурврт хәрү өгнә. Ниилүлгч киискврт бәәх үгмүд -ла(-лә) гисн чилгчс авна: күн – (кенлә?) күүн лә, нарн – (юунла?) нарн ла.
138. Умштн. Харар барлата үгмүдт сурврмуд тәвҗ бичтн.
1. Бичкн күүкн миислә ( …? ) наадна. 2. Мана класст күүкд көвүдлә
( …? ) таарна. 3. Теегт үкрмүд хөөдлә (…?) йовна. 4. Чонын шүдн утхла (…?)әдл хурц. 5. Нуурт һалуд нуһснла (…?)хамдан өөмнә. 6. Баазр Санҗла (…?) үүрлнә. 7. Даяна дегтрлә (…?) үүрлнә.
Янзнь: (юунла?) миислә.
139. Умштн. Хавсрлтд бәәх үгмүдиг бүрдәгч киискврт хүврәтн.
1. Мис (хулһн) наадна. 2. Өлзәт (Ноһан) хамдан сууна. 3. Делгүрт Анҗа (Босхмҗ) харһв. 4. Мөртә күн (машин) урлдв. 5. Дорҗ альмиг (кедмн) хамднь тәвв. 6. Сарң (Басң) Элст орв. 7. Аһш балһсн (Элст) меҗә бәәнә. 8. Хашад (зер-земш) хамдан темсн урһна. 9. Хөн (сар) йосндан халурна.
140. Умштн. Нерәдтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
Мис нохала² таархш, Хотан хамдан иднә,
Мел хоорндан цүүгнә¹. Хоорндан таарч наадна.
Мини үр Серкш Һазаран һарсн цагтан,
Миисләһән сәәхн ниицнә. Һалзн Серкшлә² дахлдна.
(Пунцга Н.)
О 141. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Зура тогтаһад, амн үгәр келтн. Зәңгсин һол мөчмүд буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
Нимә арвта² көвүн. Эн Нарн Худг гидг хотнд бәәнә. Нарн Худг – баахн хотн. Энд бәәх улс мал бәрнә. Нимән эк-эцкнь хашадан цөөкн малта. Малд эврә бәәрн бәәнә. Хөн яманла, үкр туһлла, мөрн унһнла нег бәәрнд бәәнә.
Асхн малд хот өгх кем ирнә. Нимә эцкән дахад, нөкд болна. Малд хот төгәҗ өгнә. Нимәлә² хамдан дү күүкнь Болха нөкд болна.
Герт ээҗлә¹ бичкн Арслң үлднә. Арслң шиңкн экләд йовҗана.
Эднә өрк-бүлд күн хара суухш. Цугтаднь кех керг бәәнә.
142. Дора бәәх үгмүд киискврмүдәр киисктн. 5 – 6 зәңг тогтатн.
Нерәдгч
Төргч
Өггч Һәрә, арат, нүдн.
Гемнгч
Бүрдәгч
Ниилүлгч
Дата публикования: 2014-11-03; Прочитано: 404 | Нарушение авторского права страницы | Мы поможем в написании вашей работы!
