Зертханалық жұмыс № 9

Тақырыбы Тотығу-тотықсыздану реакциялары.

Тақырыптың негізгі сұрақтары

1. Тотығу-тотықсыздану реакциялардың типтері.
2. Тотығу-тотықсыздану реакцияларына ортаның әсері.

Мақсат

- Тотығу-тотықсыздану тендеулерін құрастырып үйрену.

- Әртүрлі тотығу-тотықсыздану реакцияларын жүргізіп үйреніп, оларға ортаның әсерін бақылау.

Студенттердің өз бетімен орындайтын жұмыстары.

1- тәжірибе. Иод иондарының темір иондарымен тотығу.

Пробиркаға 4-5 тамшы FeCl₃ және КІ ерітіндісін тамызып, оған түсі ашықсары болғанға дейін су қосып, 1-2 тамшы крахмал клейстерін тамызыңыз. Не байқалады? Реакция тендеуін жазыныз.

2- тәжірибе. Темір сульфатының азот қышқылымен тотығу

Пробиркаға 2-3 тамшы FeSO₄ тамызып, оған сонша 20% Н₂SO₄ ерітіндісін қосып, 2-3 тамшы сұйытылған (1:3) НNO₃ тамызыңыз. Ерітіндіні сәл қыздырып, бөленген газдын түсіне көңіл аударыңыз. Не байқалады? Реакция тендеуін жазыныз.

3- тәжірибе. Мыстың тотықсыздандырғыш қасиеттері.

1,Газ жұтқыштың астына апарып сынауыққа 2-3 мл-дей сұйылтылған азот қышқылын құйып, оның ішіне мыстың бір бөлшегін салып байқаңдар.

Байқағандарыңды жазып реакцияны теңестіріңдер, тотығу-тотықсыздану коэффициенттерін анықтаңдар. Реакция түрін анықтаңдар.

4- тәжірибе. Хром (ІІІ) оксидінің және оның қасиетері. (Ауа сорғыш шкафтың астында жұмыс істеңдер.)

(NH₄)₂Cr₂O₇ ұнтақталған кристалдарын пробиркаға салып, штативке еңкейтіп бекітіңдер. Заттың үстіңгі бөлігін реакция басталғанша қыздырыңдар, содан кейін қыздыруды тоқтатыңдар. Байқағандарынды түсіндіріңдер: массаның өзінен- өзінің қызуы, газдардың бөлінуі және түсінің өзгеруі. Алынған Cr₂O₃ қышқылдарға және негіздерге қатынасын тексеріңдер. Осы реакциялардың теңдеуін жазыңдар.

(NH₄)₂Cr₂O₇→N₂+Cr₂O₃+H₂O

5-тәжірибе. Марганецтің қышқылмен әрекеттесуі.

Пробиркаға 5-6 тамшы концентрленген күкірт қышқылын құйып, оның үстіне марганец металының кішкене бөлігін немесе марганец ұнтағын салыңдар. Газдың бөлініп шығуын байқаңдар және реакциялардың теңдеуін жазыңдар.Реакцияның нәтижесінде марганецтің (ІІ) тұзы түзілетінін ескеріңдер.

Mn+H₂SO_4(K)→MnSO₄+SO₂+H₂O

6-тәжірибе. Калий перманганатының тотықтырғыштық қасиеті.

а) Темір сульфатының тотығуы.

Пробиркаға 3-4 тамшы калий перманганатының ерітіндісін және сондай мөлшерде сұйытылған күкірт қышқылының ерітіндісін құйыңдар. Үстіне темір (ІІ) сульфатының кристалдарын немесе ерітіндісін қосыңдар. Ерітіндінің түсі қалай өзгереді? Реакцияның теңдеуін жазыңдар. Алынған ерітіндіде Fе³⁺ ионы бар екенін аммоний тиоцианаты NH₄SCN ерітіндісінің көмегімен анықтаңдар.

Сұрақтар:

1. Тотығу дәрежесі деген не? Қалай анықталады?

2. Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыштың тотығу дәрежесі реакция кезінде қалай өзгереді?

3. Периодты жүйеде нағыз тотықтырғыштар мен тотықсыздандырғыштар қандай топтар мен топшаларда орналасқан?

4. Элементтердің тотығу-тотықсыздану қасиеттері қалай өзгереді:

а/ период бойынша

ә/ негізгі топша бойынша /жоғарыдан төмен/.

5. Элементтердің тотығу-тотықсыздану реакциялары теңдеуін құру үшін қандай әдістер қолданылады?

6. Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыштар эквиваленттерінің мольдік массасын қалай есептейді?

Тапсырма:

1. Мына тотығу-тотықсыздану реакцияларын электрондық баланс әдісімен теңестіріңдер:

а/ H₂S + Cl₂ + H₂O = H₂SO₄ + HCl

ә/ MnO₂ +KI + H₂SO = I₂ + MnSO₄ + H₂O + K₂SO₄

б/ KMnO₄ + H₃PO₃ + H₂SO = H₃PO₄ + MnSO₄ +K₂SO₄ + H₂O

в/ Zn + K₂Cr₂O₇ + H₂SO = Zn SO₄ + Cr₂/SO₄/₃ + K₂ SO₄ + H₂O

2. Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыш эквивалентінің мольдік массасын есептеңдер. 2-тапсырма /б/.

3. Мына мысалдар тотығу-тотықсыздану реакцияларының қай типіне жатады?

a/ Na₃ASO₃ + I₂ + H₂O = Na₃ASO₄ + 2HI

ә/ Cr₂ + 2NaOH = NaCl + NaCiO + H₂O

б/ 2AgNO₃ = 2Ag + NO₂ + O₂

4. Мына тотығу-тотықсыздану реакцияларын электрондық баланс әдісімен теңестіріңдер.

a/ Ca + HNO₃ = Ca / HNO₃/₂ + NH₄ NO₃ + H₂O

ә/ K₂S + KmnO₄ + H₂SO₄ = S + K₂SO₄ + MnSO₄ +H₂O

б/ Fe + HNO₃ = Fe/NO₃/₂ + S + NO + H₂O

в/ K₂Cr₂O₇ + HCl = CrCl₃ + Cl₂ + RCL + H₂O