ТабышмакларныҢ халык педагогиясендӘ тоткан урыны

Табышмакны хәзер иң яратып әйтүчеләр кемнәр дисәгез, әлбәттә, балалар дияргә туры килә. Бигрәк тә яшүсмерләр. Олылардан аны берән-сәрән генә әйттереп була. Балалар исә зурлар авызыннан өзеп-йолкып ала һәм, узара да әйтешә торгач, һәркайсында күпме дә булса табышмак запасы җыела, ансы һәр баланың үз дәртлелегенә, үз җитезлегенә карап. Шуңа күрә, гаҗәпкә каршы, табышмакны иң күп белүче дә балалар, яшүсмерләр. Хәзер ул алар репертуары булып киткән.

Кешеләр буй үстереп, тормышка аяк басып алдылармы − аларда табышмак кайгысы булмый, эшкә баталар, дөнья куалар. Урта яшьлеләр бигрәк тә. Кайда анда! Яшьлектә иелгән табышмаклары да күбесе шыбырдап коелып бетә. Шулай итеп үзләре балачакта әби-бабайлар авызыннан берәмләп булса да табышмак җыйган ул балалар менә бер көнне, картайгач, үз хәтерләрендә калгалаганын тагын балачагага әйтә башлыйлар. Шул берәм-сәрәмнән дәртле балалар, яшьләр телендә тагын репертуар җыйнала, үстерелә, кайберлөре онытыла, яңалары чыга бара. Искеләре аз-маз үзгәрсә дә, күпмеседер, телдән төшеп калмыйча, саклана ала. Шул юл белән безнең телдә сакланып килгәннәре татар табышмакларының алтын фондын хасил итәләр.

Менә шул ата-бабаның буыннан буынга һәм үз хәтерләренчә, үз белмешләре буенча әйтеп килгән бу кадерле әсәрләрнең янәдән балалар, яшүсмерләр теленә әйләнеп кайтып торуында заманнар аша килеп торган бер әйләнеш бар. Аның шулай һәм югала, һәм саклана килүендә, ягъни бу диалектик каршылыкның үзендә безнең өчен зур мәгънәләр ята. Чөнки үз туган халкыңның ата-бабадан килгән бу кадерле мирасларын белмичә, алар тәҗрибәсе белән коралланмыйча, аларның күңел байлыгы булган поэзия белән баемыйча торып, без үзебез дә бернинди киләчәк байлыкларга юл ача алмыйбыз. Табышмаклар исә, иң элек балачага, яшүсмерләр репертуары буларак, балаларның акыллары, күңел дәртләре, телләре дә шул байлыклар белән баеп, камилләшеп, табигатьләре һәм зәвыклары җитеш булып, бөтен булып үсүендә бик кирәкле, бик әһәмиятле роль уйныйлар. Шулай итеп, ул − балалар, яшьләр өчен зарури бер сәнгать.

Табышмаклар шулай әйтергә бик кечкенә әсәрләр булса халык аларны хәзер дә әйтеп, телдә саклап килүе, әлбәттә, юкка гына түгел. Күрәсең, ул халык педагогиясендә хәзердө дә үзенчәлекле, әһәмиятле роль уйный. Балалар өчен аның шундый мавыктыргыч кызыклы, әдәби, иҗади һәм зарури булуын тәрбиячеләр белгәннәр һәм дәреслекләргә кертә килгәннәр. Мәсәлән, русларның мәшһүр педагогы Ушинский үзенең төзегән әлифба китабында табышмаклардан бик оста файдаланган.