Модернизирленген Ковалёвтің ылғалдық-тығыздық өлшегіш аспабы

Стандартты тығыздау үшін СоюздорНИИ аспабы бар.

ГОСТ 22733 бойынша бастапқыда құрғақ топырақ тығыздығы үлгіні трамболау кезінде тығыздағыш энергия тұрақты шығыны бар топырақ ылғалдығына байланыстылығын бекітеді, содан кейін құрғақ топырақтың максимальді тығыздығын анықтайды.

Топырақ үлгісін квартования әдісі бойынша кем дегенде 10 кг алынады және оның табиғи ылғалдылығын анықтайды. Топырақ үлгісін СоюздорНИИ аспабында стандартты тығыздау үшін трамбілеу жолымен үш тегіс қабат қалыңдығында жүргізеді. Әр қабатты құм мен құмдақ үшін 25 рет ұру арқылы тығыздайды, 40-шаңды құмдақтар, саздақ пен саздар үшін, 50- майлы саздар үшін. Ауадай құрғақ жағдайға келтіріп кептіргеннен кейін оны майдалайды, түйіршіктерін қалдырып елегіш тесігі 5 мм арқылы еленеді де ылғалдылығын W₁ анықтауда елегіштен өткен салмағы 30 гр кем емес үлгі алынады. Ірі түйіршіктерін алып өлшейді де түйір ірілігі 5 мм жоғары (m₂) салмағы анықталады. 5 мм ірі түйір құрамы мына формуламен анықталады:

(7.5)

Еленген топырақты сынаққа, не үшін дайындайды:

1) картон бетке немесе тығыз қағазға тегіс қабат қылып жайылады;

2) 2-кі үлгі әр қайсысының салмағы m₃ 2,5кг квартования әдісі бойынша бөліп алынады да сынақтан өткізу үшін темір ыдысқа салынады;

3) Алынған үлгілерді ылғалдайды 4% көлемінде құмдақ және шағыл топырақтарды ылғалдайды, 8% сазды топырақтарды. Қажетті ылғалдылыққа жеткізу үшін қосылған су көлемін мына формуламен анықтайды:

(7.6)

Топырақ үлгісіне қажетті мөлшерде су қосып, мұқият араластырғаннан кейін ыдысқа салынып эксикаторға 2 сағатқа эксикатор қақпағын жауып қояды.

4) аспапты дайындайды, алғашқыда поддонға цилиндрді орналастырып енді оған сақинаны орнықтырады. Одан кейін поддон мен сақина винттары арқылы кезекпен цилиндрді қысады, размері штангенциркульмен тексеріледі (ішкі диаметрі 100 мм, ал оның тереңдігі 127 мм болуы керек). Жиналған контейнерлердің салмағы m₄ анықталады

(цилиндр поддон мен сақина) ауытқуы 1г. Жиналған контейнерді салмағы кем дегенде 50кг қатты қозғалмайтын жерге қойылады. Енді ылғалдылықты 1-2% көбейтеді құмды және қиыршық тасты топырақтыр үшін, 2-3% сазды топырақтар үшін. Су құрамының дәл мөлшерін 8.6 формуласымен анықтайды. Әр сынақ бөліктерін кем дегенде 3 рет сынақтан өткізеді. Жинақталған тәжірибе көрсеткендей тығыздалу дәрежесіне қарай қисықты тұрғызу үшін ылғалдылықты біртекті көтеру үшін бес-алты нүктеде (сынақтың), бірақ сынақты оптимальді ылғалдылықтан 8-10% айырмасы бар ылғалдылықта жүргізу керек. Мүмкін болатын оптимальді ылғалдылықтың шегі: ірі түйіршікті құмдар үшін 5-8 %, орташа 8-11 %, майда 11-13 %, құмдақ үшін 15-20 %, жеңіл саздақ 16–22 %, ауыр саздақ - 23-28 %, саз-кем дегенде 30 %. Топырақты келесі тәртіп бойынша сынақтан өткізеді:

1) Эксикатордан босатады да қабатпен 5-6 см етіп цилиндрге салынады, құлайтын жүкпен тығыздалады ұрылу саны топырақ түріне байланысты;

2) Жұмыстың алдында 2 және 3 оның алдындағы қабаттардың беттерін 1-2 мм тереңдікте қопсытылады.

3) 3 қабатты тығыздағаннан кейін қондырғы (насадка) алынып топырақ үлгісінің шығып тұрған беті алынып тасталады;

4) ауытқуы 1 гр. контейнер салмағы m₅ анықталады және ылғал топырақтың тығыздығы мына формуламен анықталады:

(7.7)

мұндағы: V - 1000 см³ тең цилиндр көлемі;

5) поддон мен сақина шешіліп цилиндр ішінен тығыздалған топырақ үлгісі алынады;

6) цилиндрден алынған топырақты ыдыс ішінде қалған топырақпен араластырады;

7) үлгі ылғалдылығын тағы да жоғарылатады, ылғал матамен жауып 15 минут ұсталынады. Егер кесіліп алынған топырақ қалыңдығы цилиндрден 10мм шығып тұратын болса, сынақты кішірейтілген қалыңдықпен қайталайды. Құрғақ топырақтың максимальді тығыздығын анықтау аяқталды деп санауға болады, егер үлгінің ылғалдылығын жоғарылатқаннан кейін кейінгі 2-3 сынау дәрежесінде тығыздалу мәні төмендесе және жүкпен ұрған кезде су сығылса. Құрғақ топырақтың тығыздығы мына формуламен анықталады:

(7.8)