Вопрос 38. Асаблівасці новага выбарчага закона

Асаблівасці новага выбарчага закона.

3 чэрвеня 1907 г. II Дзяржаўная дума была распушчана.

Адначасова быў выдадзены новы выбарчы закон па выбарах у III Дзяржаўную думу. Царски урад пайшоў уразрэз з Маніфестам 17 кастрычніка 1905 г. "Асноунымі законамі Расійскай Імперыі" (1906), якія забаранялі без дазволу Думы выдаваць новыя законы.

Галоўным натхняльнікам новага выбарчага закона быў

"Савет аб'яднанага дваранства" - агульнарасійская дваранская групоўка, якая аказвала вялікі ўплыў на палітыку ўрада.

Многія члены "Савета..." выступалі наогул за ліквідацыю Думы, але зрабіць гэта было даволі складана. Па-першае',

- такія дзеянні маглі б выклікаць новы рэвалюцыйны ўздым, што вельмі непакояла цара і яго ўрад.

Падругое, Дума стварала бачнасць існавання "парламента", у краіне для заходніх крэдытораў¹.

Па закону 3 чэрвеня памешчыцкая курыя атрымлівала 51 % агульнай колькасці выбаршчыкаў Еурапейскай Расіі, у той час як па папярэдняму вы-барчаму закону (11 снежня 1905 г.) землеўладальнікі мелі большасць толькі у Мінскай і Палтаўскай губернях. Зараз жа абставіны змяніліся на карысць землеўладальнікаў. Аднак беларускія губерні мелі свае асаблівасці. Тут зем-леўладальнікі атрымлівалі большасць галасоў толькі ў Мінскай і Магілёўскай губернях (адпаведна 51,9 1 51,2 %). Памешчынскія курыі Віленскай губерні выбіралі 48 %, Віцебскай - 45,3, Гродзенскай - 41,1% выбаршчыкаў². Гэта было звязана з імкненнем урада абмежаваць прадстаўніцтва польскага два-ранства ў Думе. Разам з тым у Беларусі захоўвалася адносна большае, чым у Еўрапейскай Расіі, прадстаўніцтва ад сялян - 29,5% (па Еўрапейскай Расіі - 22%). Гэта было зроблена з мэтай супрацьпаставіць на выбарах польскім

Новы выбарчы закон значна скараціў колькасць выбаршчыкаў ад рабо­чага класа: рабочыя страцілі каля палавіны выбаршчыкаў.

Рабочыя Мінскай і Гродзенскай губерняў маглі выбіраць на губернскія сходы па два выбаршчыкі, Віленскай і Мінскай - па аднаму. У шэрагу губерняў Расійскай Імперыі, у тым ліку і Віцебскай, як і па закону 11 снежня 1905 г., рабочыя наогул не атрымалі выбарчых правоў. Падставай для гэтага служы-ла тое, што колькасць рабочых у адносінах да агульнай колькасці на-сельніцтва не давала ім такой магчымасці.

Галоўнай асаблівасцю новага выбарчага закона было тое, што ў яго асно-ву былі закладзены прынцы-пы вялікадзяржаўнага шавінізму - ідэалогіі, якую арганізатар трэцячэрвеньскага дзяржаўнага пера-вароту П. Сталыпін узвёў у ранг дзяржаўнай палітыкі.

"Дзяржаўная дума павінна быць рускай па духу, - адзначалася ў законе. - іншыя народнасць.. не павінны і не будуць уплываць на вырашэнне пытанняў рускіх".

Менавіта такім падыхо-дам і тлумачыцца тое, што ў заходніх губернях царызм не даў перавагі па­мешчыкам і захаваў адносна большае, чым у Еурапейскай Расіі ў цэлым, прадстаўніцтва ад сялян. Згодна з новым выбарчым законам знізілася норма прадстаўніцтва ад польскіх і закаўказскіх губерняў, а карэнныя народы Сярэдняй Азіі і Сібіры ўвогуле пазбаўляліся права ўдзельнічаць у выбарах. Усяго выбарчым правам карысталася не больш за 15 % насельніцтва Расійскай Імперыі.

Па новаму выбарчаму закону ў шэрагу месцаў Расійскай Імперыі былі ўтвораны асобныя "рускія" курыі. Такое права давалася рускаму (правас-лаўнаму) насельніцтву Віленскай і Ковенскай губерняў, а таксама Варшавы, Закаўказзя. У Віленскай губерні землеўладальнікі "рускай" курыі атры-малі 47,2 % месцаў выбаршчыкаў⁷.

Яшчэ больш складанымі меркаваліся гарадскія выбары. Так, у гарадах Мінскай губерні першая курыя (буйная буржуазія) дзялілася на тры нацыянальныя аддзяленні - "рускае", "польскае" і яўрэйскае. Кожнае з аддзяленняў павінна было выбіраць аднаго выбаршчыка, незалежна ад колькасці на­сельніцтва. Напрыклад, у Мінскім павеце па аднаму выбаршчыку выбіралі 154 "рускіх", 241 "паляк", 844 яўрэяў!¹.

Другая гарадская курыя (дробная буржуазія) Мінскага, Гродзенскага і Бабруйскага паветаў была падзелена на два аддзяленні: да першага ад-ноіліся асобы "рускай", да другога - іншых нацыянальнасцей. У Віцебскім, Дзвінскім, Магілёўскім паветах выдзялялася яўрэйскае аддзяленне².

Такім чынам, выбарчы закон забяспечыў перавагу на выбарах "рускага" насельніцтва Беларусі

Далучэнне праваслаўных беларусаў да рускіх, ка-толікаў да палякаў сведчыла аб адкрытым ігнараванні беларускага этнасу.

Яўрэйская буржуазія практычна пазбаўлялася магчымасці аказваць уплыў на вынікі выбараў нават у гарадах, дзе большасць насельніцтва складалі яурэі.

Апиралася – на буржуазию.

+

В тот же день был издан новый закон, изменивший порядок выборов.

Новым избирательным законом было сильно урезано представительство в Думе от окраин государства: Польша должна была вместо 36 посылать 14 депутатов (в том числе 2 от русского населения), Кав­каз вместо 29 — десять.

Средняя Азия была вовсе лишена думского представительства.

Одновременно с роспуском II Государственной думы было принято новое Положение о выборах. Общее количество из­бирателей сохранялось, однако крестьянское представитель­ство сокращалось вдвое, значительно уменьшилось число де­путатов от национальных окраин, а некоторые регионы были вообще лишены представительства.

Выборы в 3-ю Думу происходили осенью 1907 года в обстановке тер­рора и разгула реакции.

Правительство су­мело на этот раз обеспечить по­слушный состав Думы.

Большинство о ней имели помещики и буржуазия.

Главную роль в третьей Думе играла фракция октябристов; из их среды были и председатели Думы, сначала Н. А. Хомяков, потом Д. И. Гучков. “Столыпинское” большинство в Думе со­ставляли октябристы, на­ционалисты и умеренно-пра­вые.

3-я Дума приняла аграрные законы Столыпина, поддерживала ре­организацию армии и флота, значительно увеличила ассигнования средств на народное образование.

Она при­няла законы об огра­ничении законодательных прав финляндского сейма, о введении в западных губерниях земства, с преобладанием русского элемента, о выде­лении Холм­ской области в особую губернию (иронически названное “четвертым разде­лом Польши”).

Главным архитектором “третьеиюньской” политической си­стемы яв­лялся П. А. Столыпин, представитель старинного дворянского рода.

Энер­гичный саратовский губернатор был замечен в апреле 1906 г. и получил портфель министра внут­ренних дел, а после разгона I Государственной думы в июле того же года стал председателем Совета министров.

Отсутствие в Думе какого-либо однопартийного боль­шинства заранее предопределялось новым избиратель­ным законом и отражало интересы царизма.

Лавирование между ними для сохранения основ самодержавия и подавления рево­люции вылилось в политику бонапартизма.

Дума охотно поддержи­вала правительство в его борьбе с революцией.

Буржуазия поддерживала финансовую, национальную и аграрную политику са­модержавия.

Таков был идейно-политический итог раз­вития российского либерализма.

Третья Государственная дума стала первой, проработав­шей весь положенный ей пятилетний срок. Она была созвана 1 ноября 1907 г., и ее состав оказался несравненно более консервативным, чем у предшественников.

Центральным среди них был острей­ший вопрос — аграрный.