Корпорацияның қаржылық жағдайсыздығы

Нарықтық шаруашылықтың категорияларының бірі болып – банкроттық табылады. Банкроттық сот шешімімен немесе соттан тыс кезекте кредиторлармен келесу негізінде анықталады. Қарыз адамның қабілетсіздігі деп «Қазақстан Республикасының 07.04.1995 ж. №2173 «3 Банкроттың туралы» Заңына сәйкес «Қарыз адамның ақша міндеттемелері бойынша кредиторлардың талаптарын қанағанттандыра алмайды». Бұл талаптарға еңбек ақы бойынша талаптар, бюджетке жүргізілетін міндетті төлемдер жатады. Бұл талаптар қарыз адамның мүлкінің есебінен жүргізілуі тиіс.

Басқаша айтқанда, шаруашылық субъектінің қабілетсіздігі деп ағымдағы операцицялық қызметті қаржыландыра алмау қабілеттігі және жылдам міндеттемелерді өтей алмауы.

Банкроттық шаруашылық механизмнің балансының бұзылды салдарынан, кәсіпорынның бағалық, қаржылық және инвестициялық саясатының тиімсіз жүргізілуі нәтижесінде қалыптасады.

Банкроттық жағдайларының пайда болуының негізгі себептеріне келесілерді жатқызуға болады:

1. Шаруашылық жағдайларын қалыптастыратын объективті себептер:

- экономиканы реформалаудың заңдылық және нормативтік базалары, сайықтық, несие, ақша, қаржы сачсаттарының дамымағандарғы;

- инфляцияның елеуші жоғары деңгейі;

- фирманың құнды қағаздарының нарықтық құнының төмендеуі;

- бәсекелеметіктің жоғары деңгейі. Соның салдарынан төмендеуі.

2. Субективті себептер:

- банкроттықтың алдын алмайды;

- жарнама, өткізу жүйемелерінің болмауынан, сұранысты нашар зерттеуі салдарынан сату көлемдерінің азаюы;

- өндіріс көлемінің сауюы;

- аяқталмаған жоғары шығындар;

- өндірістің тіпті үлкен циклы;

- үлкен қарыздар, өзара төлеумеушіліктер

Кәсіпорындардың жаппай банктроттыққа ұшырады қауіпті жаламсыз әлуеметтік жағдайларды қалыптастыруы мүмкін. Сондықтан да нарықтық экономикасы бар елдердерде кәсіпорынды толық күйзелістен қорғайтын белгілі бір механизмдер қабылданған. Мұндай механизмдердің негізгі элементтері болып:

- банкроттықты құқықтық реттеу;

- кәсіпорындардың банкроттығы тұрасында актілерді қарастырғанда (жүзеге асырғанда) ұйымдастырушылық, экономикалық және нормативті-әдістемелік процестерде қамтамасыз ету;

- болашағы бар тауар өндірушілерді сақтау мақсатында төлем қабілетсіз кәсіпорынға мемлекеттік қаржылық қолдау іс-шаралары;

- қайта ұйвмдастырылу және жатылу іс-шараларын қаржыландыру;

- банкроттық процедурасының барлық қатысушыларының қозғаушылықтарын экономикалық қорғау;

- төлем қабілетсіз кәсіпорынға реестр жүргізу

ҚР-да әрекет ететін «Банкроттың туралы» заңға сәйфкес кәсіпорынның банкроттығы туралы шешімдер ерікті және күштеу арқылы қабылданады.

Банкроттық ерікті түрде қарыз адамның сотқа берген арызы негізінде немесе кредиторлармен келісімдердің негізінде соттан тыс кезекте қарыз адамның өзінің банкротығын ресми түрде жариялауды жасымен бекітіледі. Ал күштеу арқылы банкроттық кредиторлардың сотқа берген ауырдары негізінде бекітіледі.

Банкроттық туралы іс сотпен қарастырылады, егер кредиторлардың қарыз адамға қойған талаптарының жиынтығы сомасы 150 айлық есептік көрсеткіштерден кеш болмаған жасайды.