Олайлы ерте дүние тарихын зерттеудің типологиялық әдiстерi

Мақсат: археология ғылымында қолданылатын кешенді әдістерді талқылау

Жоспар:

1. Типологиялық әдiс деген не

2. Типологиялық әдiсiнiң мақсат және міндеттері

3. Типологиялық әдiсi көмегiмен археологиялық айғақтардың интерпретациясы

Әдістемелік нұсқау: типологиялық зерттеу тарихи-мәдениеттегi бас болжағыш әдiс болып табылады. Бұл әдiс формаға және айшықтауға, заттан iстеп шығарған материалға оның функциясына iлтипат талап етедi, уақыт және болуды орынға.

Олардың өздерi сөзсiз құрайтын тарихи, этногенетикалық және әлеуметтiк археология болып табылатындығынан, шешiм үшiн ұқсас мәлiметтер хронологиялық және есептер тарихи-мәдениеттi қажеттi. Ежелгi қоғамдардың экономикаларын материал тану және технологиядағы екпiнi таси әйтпесе үйренедi. Қатал емес қанағаттандырар едi типологиялық әдiсiнiң көрсетедi қатал емес, еркiн атауға болатын үлгi: қатал емес қанағаттандырар едi талаптар әрдайым емес барлық үйренедi болжағыш және толық бағдарлама бойынша, жиiрек - саралап және қысқартып. Артефакттердiң зерттеуiндегi аз емес рөл адамгершiлiк эмоциялар бос тұрулар ойнайды. Сипат және жариялауларды ерекшелiк дегенмен құбылмалы зерттеушi мүдденi әрдайым қанағаттандыра алу. Жариялау - бұл мұндай мәтiн тұратын археологиялық әдебиеттiң жанры, тiзiм ұқсастықтар және қысқа мәдениеттi-тарихи түсiнiк, иллюстрация. Хронологиялық анықтаулар, әдетте сенiмдi тек болжағыш ұқсас бола алар ма еу болжағыш олармен байланатын мерзiмге iстеп шығарған орындардың ептеген тiзiмi таңдауға ұсына жуық шамамен анықтайды. Мәлiметтiң таңдауындағы бостандық, және қойылған есебi бар оның салыстырмалығы және шешiмнiң варианттарының көптiгi соңғы, және сүргiлей. Зерттеудi стратегия ежелгi болжағыш басқа болуы керек болатынын көрiнедi. Қатал рет, тiзбек және тәуелдi болуы керек мақсаттар және шамаланған нәтиже қойылған толықтық Қажеттi; қазiргi терминдерде өрнектеле сайланған алгоритмға жүру керек. Археологиядағы ғылыми таныстырулары екi бағыттардағы дамиды. Бiр қарызға алулар және ғылыми дәстүрлердiң рөлi анық: ұғымдарға қарап сөйлеу, ғылыми айналым алдақашан апарылған болжам және тағы басқалар, заң; талпыныс басқалар үшiн тән меншiктi ұғымдар археологияда жасау, ұғым және басқа ғылымдарда апробациялаған және сапаның кепiлдiктерiн өз тегi болатын әдiстер, теория, болжам және тағы басқалар, мұндай заңдар алып қоюға теориялық ұсыныстар кеңейтуге мақсатқа ие бола пайдалырақ, заң.

Алдымен археологиядағы оның мазмұны және қолдану облысының позициясы бар типологиялық әдiсiн қарамауға болды. Әдiстемелiк және қолданбалы мәселелер оларға өткiрлiктi және өзектiлiктердi сақтауға тудырылатын типологиялық әдiсiнiң қазiргi археологиясында. Негiзiнен қиындадығана емес, көп жаңа есептердiң ыңғайлы шешiмiне көрсеттi де археологиядағы типологиялық әдiсi. Өз типологиялық әдiсi түсiну үшiн бастады; термин, олардың тiзiмi және анықтамалармен. Опяталардың бұл әдiстiң қолданулары түрдiң ұғымының кеңейтуiне, тұрпаттасқа келтiрдi форма бойынша заттар аз-кем жақын жатады. «Типологиялық әдiсi классификация индустриалды құбылыстардың даму заңдылықтарының анықтауы және олардың шын мағынасының ашылуына жолымен бағытталды. Типологиялық классификациясының негiзiне заттардың түсiнiлетiн жиналыс түр тағайындау бойынша ұқсас қойған, зат және формаға». Типологиялық әдiсiнiң теориялары негiзге нақты ескерткiштердiң болуының бес заңдары салған: индустриалды қарызға алулармен индустриалды себептiктiң заңы, индустриалды эволюцияның заңы, заң, индустриалды кездейсоқ сәйкес келулер және өз болуына нақты археологиялық жасауларды индустриалды күрестiң заңы. Типологиялық классификациясының негiзiне қойған; (түрлердiң тағайындауы бойынша) дәреже, (түрлердiң заты бойынша) топтағы артефакттерi, (форма бойынша, өзiндiк бiрнеше түрлерге) бөлiмдерге бөлу. Артефакттердiң тамаша бөлуiн қазiргi археология және дәрежелер және ұжымдық жататын түрлер бой жасыруға дегенiне жетедi, яғни өздiң көп дәрежелерi немесе түрлерде бiрлестiретiн.

Сұрақтар:

1. Типологиялық әдiс деген не?

2. Типологиялық әдiсiнiң мақсат және міндеттері?

3. Типологиялық әдiсi көмегiмен археологиялық айғақтардың интерпретациясы?

Негізгі әдебиет

Маргулан А.Х., Акишев К.А., Кадырбаев М.К., Оразбаев А.М. Древняя культура Центрального Казахстана. Алма-Ата, 1966.

Марғұлан Ә. Беғаза-дәндібай мәдениетті. Алматы, 2006

Байпақов К., Таймағанбетов Ж. Қазақстан археологиясы. Алматы, 2008

Вагнер Г.А. научные методы датирования в геологии, археологии и истории. М., 2006

Черных Е.Н., Завьялов В.И. Археология и естественнонаучные методы. М., 2005

Қосымша әдебиет

Тәуелсіздік кезіндегі Қазақстан археологиясы: қортындылары мен келешегі. 1-2 Том., Алматы. 2011

Роль естественно - научных методов в археологических исследованиях// сборник научных трудов. Барнаул, 2009

Петров А.Е. Фальсификация исторических источников и конструирование этнократических мифов. М., 2011

Мартынов А.И. Культурогенез. М., 2008

Ткачев А.А. Центральный Казахстан в эпоху бронзы. В двух частях.Тюмень, 2002. ч.I – 289 с. ч.II – 243 с.

Винаградов Н.Б. Степи южного урала и Казахстана. Челябинск. 2011

Кузьмина Е.Е. Древнейшие скотоводы от Урала до Тянь-Шаня. Фрунзе, 1986.

Черников С.С. Восточный Казахстан в эпоху бронзы // Материалы и исследования по археологии СССР (МИА), № 88. М.-Л.,1960.