Diniy ekstremistik harakatlar va mafkuralarning tarixiy ildizlari, manbalari va ijtimоiy оmillari

Hozirgizamon islom ekstremizmining g’oyaviy asoschisi misrlik Sayyid Qutb (1906-1965) hisoblanadi. U ilk ekstremistik tashkilotlardan bo’lgan “Musulmon birodarlar”ga asos solib dunyoda islom davlatini barpo qilish va jamiyatni to’laligicha islomlashtirishdek regressiv g’oyalarni ilgari suradi.

Ta’kidlash joizki, diniy ekstremizm ba’zi totalitar xristian sektalarga ham tegishlidir. Xususan “tashabbuskor baptistlar”, “yaxvechilar”, “pyatidesyatniklar” umuman qonuniy hokimiyat va dunyoviy qonunlarni tan olmaydi. Ular insonlarni o’ta shafqatsizlik bilan ado etiladigan ibodatlarga, dunyo ne’matlaridan voz kechishga va tarkidunyochilikka chaqiradilar.

Diniy ekstremizm yoki ashaddiy aqidaparastlik turli ko’rinishlarda namoyon bo’lishi mumkin. Masalan, Ol’sterdagi “ul’tra” protestantlar, Yaqin va O’rta Sharqdagi “Musulmon-birodarlar”, Markaziy Osiyo va Kavkazda paydo bo’lgan vahhobiylar va boshqalar. Ular jamiyatga va qonunlarga deyarli bir uslubda qarshi kurash olib boradi.

Islоm fundamentalizmi va ekstremizmi tоmоnidan asl islоmiy gumanistik g’оyalarning qadrsizlantirilishi.

Islоm fundamentalizmi va ekstremizmi tоmоnidan dunyoda amalga oshirilayotgan turli an’anaviy va noan’anaviy tahdidlar tufayli asl islоmiy gumanistik g’оyalarning qadrsizlanishi kuzatilmoqda va bu quyidagi holatlarni keltirib chiqarmoqda:

- jamiyatda murosasizlikni kuchayishiga;

- siyosiy tuzumda beqarorlikni yuzaga kelishiga;

- zoravonlikni kuchayishiga va inson taqdirini keyingi o’ringa qo’yilishiga;

- inson huquqlarining inkor etilishiga;

- jamiyatda fikr, e’tiqod, so’z erkinliklarining chegaralanishiga olib kelmoqda.

Jamiyatda islоm fundamentalizmi va ekstremizmiga qarshi maqsadli kurashni xohish va siyosiy iroda bo’lsagina tashkillashtirish mumkin. Mazkur kurash inson huquqlarini toptamaydi, fikr, so’z, matbuot va boshqa erkinliklarga tajovuz qilmaydi. Ekstremizmga qarshi rejali kurash quyidagi omillar mavjud bo’lsagina amalgam oshishi mumkin:

1 – uyushgan jinoiy g’oyalarga qarshi kurash borgn taqdirda;

2 – kurashilayotgan g’oyalar sud tartibi asosida jinoiy deb topilgan bo’lsa.