Жеке тұлғаны әлеуметтендiрудегі отбасы мен мектептiң iс-әрекеттерiн кiрiктiру

Қоғамдық-отбасылық қатынастардың жалпы бағыттылығын айқындау мен үйлестіру тек әлеуметтік-экономикалық емес, ең алдымен ең үлкен маңызы бар психологиялық-педагогикалық мәселе, өйткені жас ұрпақтың ізгілік-адамгершілік денсаулығы - бүкіл қоғамның қамқорлығында екені мәлім.

Мектепке тәрбиенің қоғамдық институты ретінде диагностикалық, үйлестірушілік, кіріктірушілік және бағыттаушылық рөл беріледі. Оқушының тұрмыстағы өзіне жақын айналасын терең және жан-жақты білуді, осы заманғы отбасылық тәрбиеден дұрыс бағдар алуды, отбасының, мектептің, қоғамның өзара әрекетін тиімді ұйымдастыра білуді, т.б. мұғалімнен ерекше талап етеді.

Мектептегі ізгілікті, жүйелі тәрбие процесі ата-аналарды белсенді және саналы түрде демократиялық принциптерге негізделген тәрбиені бірігіп атқаруға бағыттайды. Отбасы қоғамның іргесін қалайды. Отбасының моральдық саулығы еңбек ұжымына да ықпал етеді. Үлгілі отбасы қоғамдық институттармен (еңбек ұжымы, мектеп, бала бақша, клубтар, мектептен тыс мекемелер, ұйымдар, басқа отбасылармен) тығыз байланысты. Отбасы өмірі неғұрлым ауқымды және терең әлеуметтік байланыстар орната білсе, соғұрлым оның әлеуметтік өмірі қызықты және берік болады.

Отбасы өзін-өзі басқаратындықтан, оның мүшелері өздеріне жүктелген міндеттерін белгілі жауапкершілікпен орындап отырады. Отбасында өз шаруашылығын, мәдени, азаматтық, туыстық және достық байланыстарын ұйымдастыру іске асырылады. Осының бәрі отбасының негізгі жұмысын белгілейді. Отбасында жүктелген міндеттерді орындау барысында баланың мінез-құлқы, өзгелермен қарым-қатынасы қалыптасады. Ата-аналар қарым-қатынасының жоғары мәдениетті деңгейде болуы маңызды. Олар бала тәрбиесінде тиімді педагогикалық тәсілдерді пайдалана білуі тиіс. Рухани ұлттық құндылықтар отбасынан қаланады. Отбасы сүйіспеншілік, еңбек, бостандық ұғымдарын қалыптастырушы болып келеді. Отбасы кішкентай әлеуметтік орта, ол қоғамдық қатынастардың жиынтығын бейнелейді. Ізгілікті адам және азамат тәрбиелеу мәселесі отбасындағы рухани-адамгершілік тәрбиенің қоғамның моральдық сипатымен үйлесім табуы тиіс.

Отбасындағы бала тәрбиесі үшін ең маңызды нәрсе: парыз, махаббат пен қызығушылықтың тығыз байланысы. Отбасы мүшесінің парызы жақсы жұмыс жасау, сабақты жақсы оқу, бір-біріне аяаулы сыйластық қарым-қатынас орнату сана-сезімін қалыптастыру орын алуы тиіс. Парыз отбасындағы бүкіл тұрмысқа қажетті еңбекті сапалы, мәдени-эстетикалық деңгейде орындауды, салауатты өмір салтын орнықтыруды талап етеді. Күнделікті іске асырылатын түрлі міндеттерді орындау барысында өзара талап қою мен сыйластық ұстанымдары қалыптасады.

Парыз қызығушылықпен тығыз байланыста қарастырылуы керек. Отбасындағы ортақ қызығушылық ата-аналар мен балаларды ұжымдық әрекетке біріктіреді. Қызығушылықты үнемі парызбен байланыстырып отыру маңызды. Түрлі ойын жағдаяттарында бала дұрыс шешім қабылдап, үй тапсырмасын және тұрмыстық іс-әрекеттерді орындауға ынталы болады. Қызығушылықтан туындаған, ішкі қажеттілікті қанағаттандыруға бағытталған әрекет баланың жауапкершілік пен парыз сезімін бекіте түседі. Сонымен қатар баланың ішкі қажеттілігіне сәйкес келетін әрекеттерді де қолдап, мейілінше көмектесіп отыру керек.

Парыз бен қызығушылық сүйіспеншілікке негізделуі тиіс. Отбасындағы махаббат сезімі әр баланың адамгершілік сезімінің сапасын арттырып, ізгілікке бағыттайды. Жеке тұлға махаббаты ата-анаға, туған-туысқандарға, Отанға, бүкіл тіршілік дүниесіне, айналасына бағытталады. Отбасындағы қалыпты махаббат баланы мейірімділікке, рахымдылыққа тәрбиелейді. Адамға адамшылық қатынас құру, оны құрметтеу, сүю арқылы ғана сүйіспеншілік, махаббат қалыптасады. Отбасындағы балаға гуманистік және демократиялық қатынас құру, баланың тұлғалық қасиеттерінің сапасын арттырады.

Бүгінгі күнгі тәрбиешілердің міндеті барлық педагогикалық ықпалдарды ғылыми негізде жасалған жүйеде кіріктіре және үйлестіре білуі қажет. Мұғалім оқушымен, олардың ата-аналарымен қарым-қатынастарының әлеуметтік-психологиялық тетігін анық түсінуге және әр тәрбиеленушінің өзіндік тәрбиесіне, өзін-өзі реттеуіне, өзіндік сезіміне, өзіндік дамуына сүйенуі қажет.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар

1. Әрекеттің қандай түрлерін білесіз, олардың анықтамасы қандай?

1. Педагогикалық қызмет дегеніміз не?

2. Педагогикалық қызметтің субьектілерін атаңыз.

3. Педагогикалық қызмет тетіктері қандай?

4. Педагогикалық қызметтің қандай компоненттерін білесіз?

5. Мектептегі оқушының түрлі іс-әрекеттерін қалай ұйымдастыруға болады?

6. Мектеп пен отбасының байланысын қандай бағыттар арқылы іске асыруға болады?

7. Отбасы тәрбиесінің қандай ерекшеліктері бар?

8. Мектеп пен отбасының тәрбиелік әрекеттестігін қалай қамтамасыз етуге болады?

Студенттің оқытушы басшылығымен жүргізілетін өзіндік

жұмысына арналған тапсырмалар

1. Мектептегі оқушылардың дүниетанымын қалыптастыратын әрекет түрлерін сипаттап, конспекті жазыңыз.

2. Сынып жетекшісінің педагогикалық қызметіндегі компоненттерге сипаттама беріңіз.

3. Педагогикалық процестегі оқушылардың педагогикалық қызметінің сызбасын жасаңыз.

4. Педагогикалық әдебиеттердегі отбасы тәрбиесі туралы пікірлерді түйіндеу.

Студенттің өзіндік жұмысына арналған реферат тақырыптары

1. Сынып ұжымының іс-әрекетін ұйымдастыру.

2. Сынып ұжымының оқудан тыс өмірін ұйымдастыру.

3. Сынып жетекшісінің ата-аналармен жұмыс ұйымдастыруы.

4. Бүгінгі заманғы отбасы тәрбиесінің өзекті мәселелері.

5. Бүгінгі заманғы қазақ отбасындағы маңызды тәрбиелік мәселелер.

Өзіндік жұмысқа арналған әдебиеттер

1. Педагогика. Абай атындағы Ұлттық педагогикалық университет. Дәрістер курсы. – Алматы. “Нұрлы әлем”, 2003.

2. Қалиев С., Майгаранова Ш., т.б. Оқушылардың тұлғалық қасиеттерін дамытудың педагогикалық негіздері. – Алматы. “Білім”, 2001.

3. Крысько В.Г. Психология и педагогика. – М.: Юнити, 2004.

4. Майгаранова Ш. Мектеп оқушыларын рухани дамыту мәселелері. –Алматы. “Ғылым” ғылыми баспа орталығы. 2002.

ІІІ - Модуль. Тәрбие үрдiсiнiң жалпы заңдылықтары мен принциптерi (6 с.)

3.1 Тәрбие арнайы ұйымдастырылған және саналы жүргiзiлетiн педагогикалық үрдiс.

Жоспар:

Тәрбие арнайы ұйымдастырылған және саналы жүргiзiлетiн педагогикалық үрдiс.

Тәрбие - тұлғаның адамдық болмысын терең мәндi сипатта игеру.

Негiзгi түсiнiктер: Педагогикалық үрдіс, тәрбие үрдісі, іñ-¸ðåêåò º½ðûëûìû.

Тәрбие арнайы ұйымдастырылған және саналы жүргiзiлетiн педагогикалық үрдiс. Ò½òàñ ïåäàãîãèàëûº ¾ðäiñòå ò¸ðáèå ¾ðäiñi ìà»ûçäû îðûí àëàäû. Îë ñûðòòàí ûºïàë åòó àðºûëû äà, îºóøûíû» ¼çiíi» áåëñåíå ºàòûíàñóû àðºûëû äà ºàëûïòàñòûðûëàòûí ¾ðäiñ. Ò¸ðáèå ¾ðäiñiíäå ìàçì½íäûº æ¸íå ¸äiñòåìåëiê æà¹û á¼ëiíiï àëûíàäû.

Ò¸ðáèåíi» ìàçì½íûíà àë¹à ºîéûë¹àí ìàºñàòòàð ìåí ìiíäåòòåðãå ñ¸éêåñ îºóøûëàð ìå»ãåðóãå òèiñ áiëiìäåð, ñåíiìäåð, äà¹äûëàð, ñàïàëàð æ¸íå ò½ë¹àíû» åðåêøåëiêòåði äåãåí ½¹ûìäàð åíåäi. Àºûë-îé, àäàìãåðøiëiê, àäàìãåðøiëiê, ýñòåòèêàëûº, ýêîíîìèêàëûº, ýêîëîãèÿëûº ò.á. ò¸ðáèå ò½òàñòàé ïåäàãîãèêàëûº ¾ðäiñêå ºîñûë¹àí æà¹äàéäà ò¸ðáèåíi» áàñòû ìàºñàòûíà æåòóãå, ò½ë¹àíû æàí-æàºòû æ¸íå ¾éëåñiìäi ºàëûïòàñòûðó¹à ì¾ìêiíäiê òóàäû.

Ò¸ðáèå äåãåíiìiç ò½ë¹àíû» àëäû»à ìàºñàò ºîþ àðºûëû iñêå àñàòûí iñ-¸ðåêåò. Ò½ë¹àíû» ò¸ðáèåëiãií iñ-¸ðåêåò, ìiíåç-º½ëûº æ¸íå ò½ë¹àíû» ¼çiíå äåãåí ºàòûíàñû, ÿ¹íè ¼çi»-¼çi áà¹àëàóû àðºûëû айқындауға áîëàäû.

Ë.Í.Òîëñòîé “Ò¸ðáèå äåãåíiìiç áið àäàìíû» åêiíøi àäàì¹à æàñàéòûí ûºïàëû”, ò½ë¹àíû» àëäûíà ìàºñàò ºîþ àðºûëû iñêå àñàòûí iñ -¸ðåêåòi. Iñ-¸ðåêåò - ò½ë¹àíû» ºûçû¹óøûëû¹û, ñåçiì-ñàíàñûíà, æàóàïåðøiëiãiíå íåãiçiíäå ñûðòºû îðòàìåí ¸ñåðëåñó àðºûëû äàìó ¾ðäiñi.

Қазіргі таңда тәрбиені мәдениет, қарым-қатынас, құндылық тұрғысынан қарастырады. Қазақ педагогикасының негізін қалаушы М.Жұмабаев тәрбиені екі тұрғыдан қарастырады – дене тәрбиесі және жан тәрбиесі.

È.Ï.Ïîäëàñûé ò¸ðáèåíi ì¸äåíèåò ò½ð¹ûñûíàí ºарастыра келе, àäàìãåðøiëiê ì¸äåíèåò, àºûë-îé ì¸äåíèåòi, ýñòåòèêàëûº ì¸äåíèåò, äåíå ì¸äåíèåòi ò½ð¹ûñûíàí жіктейді.

²àçiðãi òà»äà ò¸ðáèåíi» íåãiçi áàñòû åðåêøåëiãi – ò½ë¹àíû ºàëûïòàñòûðó. Ò½ë¹àíû ºàëûïòàñòûðó îë ¾çäiêñiç æ¾ðãiçiëåòií ïåäàãîãèêàëûº ïðîöåññ. Àäàì ê¸ñiáè ìàìàíäûº èåñi, î¹àí äàéûíäûº áàðûñûíäà, ìàìàíäûººà ñàé áiëiìií æàë¹àñòûð¹àíäà áiðãå æ¾ðåäi. Ò½ë¹à äåãåíiìiçãå ôèëîñîôèÿëûº, ïåäàãîãèêàëûº, ïñèõîëîãèÿëûº ¹ûëûìû ò½ð¹ûñûíàí æàí-æàºòû çåðòòåó æ¾ðãiçiëiï, ¸ð ºûðûíàí ¼çäåðiíi» àíûºòàìàëûº ò½æûðûìûí áåðåäi.

È.Ï.Ïîäëàñûé ò¸ðáèåíi êåøåíäi æ¾ðãiçó òåõíîëîãèÿñû ò¼ìåíäåãi òàëàïòàðäû îðûíäàó áàðûñûíäà iñêå àñàòûíûíà òîºòàëàäû:

1. ò¸ðáèåëåíóøiãå ò¼ìåíäåãi ¾ø áà¹ûò, îëàðäû» ñàíàñûíà, ñåçiìiíå æ¸íå ò¸ðòiáiíå ¸ñåð åòó àðºûëû;

2. æà¹ûìäû í¸òèæåãå ò¸ðáèåíi» òàáè¹è áàéëàíûñû (iøêi ïåäàãîãèêàëûº ¸ðåêåòòåñó) æ¸íå ò½ë¹àíû» ¼çií-¼çi ò¸ðáèåëói àðºûëû æåòåìiç;

3. ò¸ðáèåãå ºàòûñû áàð ¸ëåóìåòòiê èíñòèòóòòàð ìåí áiðëåñòiêòåðäi, æàëïû áàñïàñ¼ç º½ðàëäàðûí, ¸äåáèåò, ¼íåð, îòáàñû, ìåêòåï, º½ºûº ºîð¹àó îðãàíäàðû, ò.á. êåøåíäi ûºïàë åòó æà¹äàéëàðûíû» áiðëiãi æ¸íå îëàðäû ¾éëåñòiðó;

4. ò½ë¹àíû» ñàïàëûº ºàñèåòi æ¾éåëi íàºòû ò¸ðáèå iñi àðºûëû ºàëûïòàñàäû;

5. êåøåíäi ûºïàë ò¸ðáèå æ¾éåñiíå æ¸íå îíû áàñºàðó¹à æ¾éåëi ûºïàë åòó àðºûëû òàáûñòû áîëàäû. Ò¸ðáèåíi áàñºàðó iøêi æ¸íå ñûðòºû ôàêòîðëàðäû» ¼çàðà ¸ðåêòòåñòiêòå áîë¹àíäà ¹àíà æàºñû í¸òèæå áåðåòiíiíå òîºòàëàäû.

Áiðiíøiäåí, áàëàëàðäû» äà æàñ åðåêøåëiãií åñêåðå îòûðûï, ñûíûï ½æûìûíû» äàìó äå»ãåéií, ò¸ðáèå æà¹äàéûí (ºàëà íå àóûë ì¾ìêiíäiêòåðiíå ñàé, íàºòû àéìàºòың, ìåêòåïòi» ¼çiíäiê åðåêøåëiãií, ïåäàãîãèêàëûº ½æûì ìåí àéíàëàäà¹û îºó-ò¸ðáèå ìåêåìåëåðiíi») åðåêøåëiêòåðií åñêåðå îòûðûï, ò¸ðáèåíi» íåãiçãi ìàºñàòû ìåí ìiíäåòòåðií àíûºòàó.

κóøûëàð¹à áiëiì, áiëiê, äà¹äûìåí ºîñà º½çûðëûëûº êîìïîíåíòòåðií iñêå àñûðó ê¼çäåëiï îòûð.

Ñîíûìåí ºàòàð, ìåêòåïтегі ò¸ðáèåëåóäi» ìiíäåòòåðiне:

- Æåêå ò½ë¹àíû» àäàìãåðøiëiê áåéíåñií ºàëûïòàñòûðó;

- ²îðøà¹àí îðòà¹à içãiëiê ºàðûì-ºàòûíàñûí ºàëûïòàñòûðó;

- æåêå ò½ë¹àíû» iøêi ì¾ìêiíäiãi áîéûíøà äàìóûí æåòiëäiðó жатады.

Æàëïû ìåêòåïòåðäi» ò¸ðáèå æ½ìûñû тұлғаның iñ-¸ðåêåòi íåãiçiíäå iñêå àñàäû.

Êåëåñi º½ðàìäàñ á¼ëiê – á½ë ìåêòåïòi» òiðøiëiê ¸ðåêåòiíi» áåéíåñi.Îë îºó îðíûíäà¹û iñ-¸ðåêåòòi, ºàðûì-ºàòûíàñ ïåí àðàëàñà áiëóäi ½éûìäàñòûðó òóðàëû ò¾ñiíiêòi, æ¾éå æàñàóøûëàðäû» áàéëàíûñòàðû ìåí ôàêòîðëàðäû, îºóøûëàð, ì½¹àëiìäåð, àòà-àíàëàðäû» áiðëåñêåí òiðøiëiê ¸ðåêåòiíi» áàñûì áà¹ûòòàðûí àíûºòàóäû ºàìòèäû.

Áàëàíû» ò½ë¹àñûí ºàëûïòàñòûðó¹à ¸ñåð åòåòií ì¾ìêiíäiêòåð ìåí ½æûì ì¾øåëåðiíi» ðóõûí àíûºòàéòûí îºó-ò¸ðáèå ïðîöåñiíå ºàòûñóøûëàðäû» ò½ë¹ààðàëûº ºàòûíàñòàðûíû» ñèïàòû ìåí ïðèíöèïòåði íàçàðäà áîëóû êåðåê.

̽¹àëiì äå, îºóøû äà ìåêòåïòåí ¼ç îðûíäàðû ìåí ð¼ëií òàáà àëñà ¹àíà ìåêòåï áåéíåñi æåêå ì¸íãå æ¸íå ìà»ûç¹à èå áîëà àëàäû.

²àçiðãi ìåêòåïòåãi içãiëåíäiðó ìåí äåìîêðàòèçàöèÿ èäåÿñû îºûòóøû ìåí îºóøû¹à îºó-ò¸ðáèå æ½ìûñòàðûíû» ò¸ñiëäåðií, áà¹ûòòàðûí, ¸ð ò¾ðëi äå»ãåéëåðäåãi áà¹äàðëàìàëàðäû, äèôôåðåíöèÿëûº áiëiì áåðóäi òà»äàï àëó¹à åðêiíäiê º½ºûғынí áåðiï îòûð. ̽íû» ¼çi ¾ëêåíäåð ìåí áàëàëàðäû» áiðëåñå îòûðûï å»áåêòåíóiíå, áið ò¸ðáèå æ¾éåñií åêiíøiñiìåí àóûñòûðûï ºîëäàíó¹à æà¹äàé òó¹ûçàäû. Øû¹àðìàøûëûº, åðêiíäiê ïåí îºó-ò¸ðáèå ïðîöåñií ½éûìäàñòûðóøûíû» ê¸ñiái ìåí æàëïû ì¸äåíèåòiíå æî¹àðû òàëàï ºîéûï îòûð.

Ò¸ðáèå æ½ìûñû – á½ë æåêå ò½ë¹àíû» íå¹½ðëûì òîëûº äàìóûíà áà¹ûòòàë¹àí åðåñåêòåð ìåí áàëàëàðäû» òiðøiëiê ¸ðåêåòií ½éûìäàñòûðó¹à áà¹ûòòàë¹àí ìàºñàòòû iñ-¸ðåêåò.

²àçiðãi ìåêòåïòi» æàëïû äàìó òåíäåíöèÿëàðû, ò¸ðáèå æ¾éåñiíi» áîëóû, ¸ð ìåêòåïòåãi ò¸ðáèå æ½ìûñûíû» àòºàðóäà ò¾ðëi ¸ëåóìåòòiê èíñòèòóòòàðäû» ¼çàðà ºûçìåò á¼ëiñiï àëóûí, ò¸ðáèåøiëåð ºûçìåòiíi» ìàºñàòòàðû ìåí ìiíäåòòåðiíi» ¼çãåðiñêå ½øûðàóûí, îëàðäû» ôóíêöèÿëàðûí ºàéòà ºàðàóäû òàëàï åòåäi.

Øûíäû¹ûíäà îºóøûíû» iñ-¸ðåêåòií òóäûðóäà íåãiçiíåí ò¾ðòêi áîëó ºàæåò. Iñ-¸ðåêåò º½ðûëûìûíû» íåãiçãi êîìïîíåíòòåði ìàòåðèàëäûº, ýêîíîìèêàëûº, ãèãèåíàëûº, ìîðàëüäûº-ïñèõîëîãèÿëûº, óàºûòøà æà¹äàéëàð íåãiçiíäå iñêå àñàäû. Á½ë æà¹äàéëàð iñ-¸ðåêåòòi» º½ðûëûìûíà òiêåëåé êiðìåñå äå îíû» iñêå àñóûíà òiêåëåé æà¹äàé æàñàéäû. Ìåêòåï äàìóûíäà æà»àøûë ¾ðäiñòi», æà»àøûë iñ-¸ðåêåòòi» ñóáúåêòiñi áîëûï: ìåêòåï-ãèìíàçèÿ äèðåêòîðû, äèðåêòîðäû» îðûíáàñàðû, ì½¹àëiìäåð, ¹àëûìäàð, îºóøûëàð, àòà-àíàëàð, äåìåóøiëåð, ¸äiñêåðëåð, æî¹àð¹û îºó îðûíäàðûíû» îºûòóøûëàðû, êå»åñøiëåð, áiëiì áåðó îðãàíäàðûíû» ºûçìåòêåðëåði ò.á. åíåäi.

Ìåêòåï ãèìíàçèÿäà¹û ò¸ðáèå ¾ðäiñiíäåãi æà»àøûëäûº íåäå äåãåíãå êåëåòií áîëñàº, æåêå ò½ë¹àíû ºàëûïòàñòûðóäà, ñàáຠ¾ðäiñiíäå, ò¸ðáèå áåðóäå æ¸íå ñûíûïòàí òûñ óàºûòòà ò¸ðáèå áåðó ì¸ñåëåëåði íåãiçãi îðûí àëàäû. Ìåêòåï-ãèìíàçèÿíû» ñûíûïòàí òûñ æ¾ðãiçiëåòií iñ-øàðàëàðûíû» íåãiçãi ê¼çäåãåí ìàºñàòû, á¾ãiíãi ºî¹àìäûº à¹ûì¹à åðêií àðàëàñàòûí, ¼ç îéëàðûí åðêií àéòà àëàòûí áåëñåíäi æåêå ò½ë¹àíû ºàëûïòàñòûðó.

AElig;à»à òèïòi ìåêòåïòåãi ò¸ðáèå æ½ìûñû, àòû àéòûï ò½ð¹àíäàé ¼çiíäiê æà»àøûëäû¹ûìåí àéøûºòàëóû êåðåê. ß¹íè, æà»à òèïòi ìåêòåïòåãi îºó-ò¸ðáèå ¾ðäiñiíäåãi æà»àøûëäûº: áiëiì áåðóäi» ìàçì½íûíäà; îºó-ò¸ðáèå ¾ðäiñiíäå; ¸äiñòåðiíäå; òåõíîëîãèÿñûíäà; îºó-ò¸ðáèå ¾ðäiñií ½éûìäàñòûðóäà; æà»à òèïòi ìåêòåïòi» áàñºàðó æ¾éåñiíäå ê¼ðiíiñ òàáóû êåðåê.

Ñóáúåêòèâòiê º½ðûëûìûíà ºàðàé ìåêòåï-ãèìíàçèÿ æ½ìûñûíû» ºàíäàé ä¸ðåæåäå åêåíií áàéºàó¹à áîëàäû. Êåéáið æà¹äàéäà ¸ð ò¾ðëi òû¹ûç iñòåðãå áàéëàíûñòû ñóáúåêòèâòiê º½ðûëûìäàð ¼çãåðiñêå ½øûðàéäû.

Æà»àøûë ¾ðäiñòi» ìàçì½íäûº º½ðûëûìû: îºûòó, ò¸ðáèåëåó, îºó-ò¸ðáèå ¾ðäiñiíäå, ìåêòåï-ãèìíàçèÿíû áàñºàðóäà ¼çiíäiê æà»àøûëäû¹ûìåí ê¼ðiíiñ òàáóû êåðåê. °ðáiр êîìïîíåíò ¼çiíäiê ê¾ðäåëi º½ðûëûìíàí ò½ðàäû. κó-ò¸ðáèå ¾ðäiñiíäå îë áiëiì ìåí ò¸ðáèå áåðóäi» ¸äiñòåðiíäå, ò¾ðiíäå, ò¸ñiëiíäå, º½ðàëûíäà æ¸íå ò.á. æà»àøûëäû¹ûìåí ê¼ðiíiñ òàáàäû.

Æà»à ¾ëãiäåãi ìåêòåï-ãèìíàçèÿëàðäà ò¸ðáèå æ½ìûñûí ò¼ìåíäåãi áà¹ûòàð áîéûíøà æ¾ðãiçó ê¼çäåëäi:

1. Ãèìíàçèñòåðäi» òàíûìäûº áåëñåíäiëiãií äàìûòó.

Ãèìíàçèñòåðäi» òàíûìäûº áåëñåíäiëiãií äàìûòó ñàáຠáàðûñûíäà æ¸íå ñàáàºòàí òûñ óàºûòòà¹û æ¾ðãiçiëåòií iñ-øàðàëàð ¼çàðà áàéëàíûñòà iñêå àñàäû. ß¹íè, ñàáຠ¾ðäiñiíäå ¼òiëåòií ìàòåðèàë ãèìíàçèñòåðäi» òàíûìäûº iñ-¸ðåêåòií, áåëñåíäiëiãií äàìûòó¹à ûºïàë åòó (ãèìíàçèñòåðäi» øû¹àðìàøûëûº içäåíóiíå ò¾ðòêi òóäûðó àðºûëû, îéûí ¸ðåêåòi: äèñêóññèÿ, ýêñïåðèìåíòòiê, çåðòòåóøiëiê) íåãiçäå iñêå àñûðûëàäû.

Àë, ñàáàºòàí òûñ óàºûòòà ãèìíàçèñòåðäi» òàíûìäûº áåëñåíäiëiê iñ-¸ðåêåòií äàìûòó¹à:

- îºûòóäû» ñàáàºòàí òûñ øû¹àðìàøûëûº ò¾ði àðºûëû: ï¸í àïòàëû¹û, áàéºàóëàð, ï¸íäiê îëèìïèàäà, òóðíèðëåð, ìàðàôîíäàð æ¸íå ò.á.

- êëóáòûº æ¸íå ¾éiðìåëiê iñ-¸ðåêåòòåð àðºûëû: äðàìàëûº êëóá, äèñêóññèÿëûº êëóá, ìóçûêà ñòóäèÿñû, ï¸íäiê ¾éiðìåëåð.

- Êiòàïõàíàëàð¹à, ìóçåéëåðãå, òåàòðëàð¹à, ê¼ðìåëåðãå æ¾éåëi æ¸íå ¾çáåé áàðó àðºûëû æ¾çåãå àñàäû.

κóøû ãèìíàçèñòåäi» ½æûìäûº iñ-¸ðåêåòiíi» ½éûìäàñòûðûëó ò¾ðiíi» ¸ð ò¾ðëiëiãiíå áàéëàíûñòû, îëàðäû» òîïòàðûíû» º½ðûëûìäûº åðåêøåëiêòåðiíå áàéëàíûñòû ò¸ðáèå æ½ìûñû:

1. Ñûíûï iøiíäåãi æ¾ðãiçiëåòií ò¸ðáèå æ½ìûñòàðû.

2. Ñûíûïòàí òûñ óàºûòòà æ¾ðãiçiëåòií ò¸ðáèå æ½ìûñòàðû: à) êëóá, ¾éiðìåëåðäå æ¾ðãiçiëåòií ò¸ðáèå æ½ìûñòàðû; ¸) ñíûï àðàëûº ò¸ðáèå æ½ìûñû áîëûï åêiãå á¼ëiíåäi.

3. ²îðøà¹àí îðòà¹à içãiëiê ºàðûì-ºàòûíàñûí æ¸íå æåêå ò½ë¹àíû» àäàìãåðøiëiê ºàñèåòòåðií ºàëûïòàñòûðó.

4. Æåêå ò½ë¹àíû» áîéûíäà¹û àäàìãåðøiëiê íåãiçäåðäi ºàëûïòàñòûðóäà àäàìãåðøiëiê ñåçiì, àäàìãåðøiëiê ñàíà, åðiê, îéëàó ºàáiëåòií æåòiëäiðó áîëûï òàáûëàäû.

5. Æåêå ò½ë¹àíû» iøêi ºàæåòòiëiãi áîéûíøà ¼çií-¼çi æåòiëäiðóäi ºàëûïòàñòûðó.