Сложнӧй сёрникузя артмӧ кык либӧ некымын прӧстӧй сёрникузяысь

1. Кывтын менам батьӧ доддьӧ пуктӧ кӧрт, пеша дорын чойӧйшвыргӧ-печкӧ шӧрт. 2.Кор ми Эжва шӧрӧ воим, гыыс пыж тыр васӧ койис. 3. Вой тӧвпӧльтӧ ем кодь ёсь, Эжва гыыссувтӧ паныд, пансьӧ чорыд-чорыд кось. (В.Лыткин),,.

Прӧстӧй сёрникузяясыс сложнӧй сёрникузяын вермӧны йитчыны:

а) вежӧртас серти да шуанногӧн: Узьӧныбадь пуяс ю мӧдлапӧлын, ыліын сьӧдалӧсьӧд парма вӧр.,.

б) кывйитӧдъясӧн (и, да, а, но, мый, сы вӧсна мый, кор, кыдзи, мед, медым): 1. Кор мевӧлі ичӧт, менам оз вӧлі артмыЛ шы. 2. Яков дядьсераліс ме вылын, а меповзи да пышйи гортӧ. 3. Мамӧтшӧктіс, да ме и муні. (В.Лыткин серти), а., да. Кор,.

192 удж. Туялӧй, кутшӧм сёрникузяясысь артмӧмаӧсь шусьӧгъясыс. Аддзӧй сёрникузяяслысь грамматика подувсӧ. Гӧгӧрвоӧдӧй прӧстӧй сёрникузяяслысь йитчӧмсӧ.

1. Мортыд уджын мортъяммӧ, мортӧс удж мичмӧдӧ. 2. Синмыд полӧ, киыд вӧчӧ. 3. Сьӧлӧмыд кӧ ыджыд, быд удж ичӧт. 4. Ӧти уджалӧ, сизимӧн нянь куд видзӧны.

· Аддзӧй ӧти кыввужъя кывъяс, пасйӧй кыввужсӧ.

193 удж. Вӧчӧй уджсӧ ёртыдкӧд.Лыддьӧй текстсӧ, тӧдмалӧй сёрникузяяслысь тэчассӧ. Гижӧй сложнӧй сёрникузяяссӧ, лӧсьӧдӧй налы схемаяс.

Ми вӧлім куим вок. Педӧр велӧдчис школаын, а ми кык вок горт олам. Батьӧлӧн вӧлі кыз книга, да ыджыд вокным сійӧс джадж пельӧсын видзис. Вок пуктыліс сэтчӧ, мед ми эгӧ судзӧдӧй да косявлӧй. Миянлы зэв окота лист-мӧд нетшыштны да пыж да петукъяс вӧчавны. Ми вӧлім сюсьӧсь и аддзим туйтӧ. Пӧлатьсянь кыссим книга дорад дай вит лист нетшыштім. Сэсся ми лунтыр вӧчалім петукъяс, пызанъяс, карабъяс – быдсяматорсӧ!

Педӧр локтіс школаысь, да кыз книгатӧ сійӧ пыр жӧ и видзӧдліс. Вокным видны-юасьны пондіс, мыйла ми вит листсӧ косялім. Ми чӧв олім да шензим, кыдзи сійӧ тӧдмаліс та йылысь.

Рытнас мамӧлы гусьӧник шӧпкӧдім, мый Педӧрыд еретник. Мам ёна и сераліс миян вылын. Педӧрыд пӧ грамотнӧй да ӧдйӧ аддзӧ нетшыштӧмсӧ, сы вӧсна мый книгаад быд лист бок пасйӧма. (В.Лыткин серти)

· 1. Кымын сёрникузя гижинныд? Колӧ кӧкъямыс.

2. Аддзӧй да гижӧй ӧтувтан кыв дорын ӧтсяма юкӧдъяса сёрникузя, визьнитӧй сюрӧса да содтана юкӧдъяссӧ.

3. Кутшӧм тайӧ текстыс? Позьӧ-ӧ шуны висьтӧн? Сетӧй ним.

194 удж. Гижӧй кывбурсӧ шыпасъяс содталӧмӧн. Гӧгӧрвоӧдӧй, кутшӧм сёрникузяысь артмӧма кывбурыс. Визьнитӧй сюрӧса юкӧдъяссӧ прӧстӧй сёрникузяясысь.

Ягын нюм…ял…с вӧр-пуыс,

Гӧгӧр нимкодяс…с муыс,

С…ыліс колип парма вӧрын,

Радл…с шонд… ен…ж шӧрын. (В.Лыткин)

195 удж. Гижӧй сёрникузяяссӧ лӧсялана кывйитӧдъяс содталӧмӧн. Визьнитӧй сёрникузяяссьыс сюрӧса юкӧдъяссӧ.

Кывйитӧдъяс: сы вӧсна мый, а, мед, мый, да

1.Гырысь йӧз ставӧн видз вылӧ мунісны, … ме ӧтнам коли гортӧ. 2.Ме котӧрті Павелъясӧ, … налӧн ставныс жӧ мунӧмаӧсь турун пуктыны. 3.Павелкӧд первой ворсім, сэсся кутім вермасьны. 4. Вермасигад кокным крукасис пызан кокӧ, … пызаныд и пӧрис. 5. Пызан вылас вӧлі кока лампа, … сійӧ усис и жугаліс, … торпыригыс джодж пасьта разаліс. 6. Павелкӧд ми зэв ӧдйӧ чукӧртім торъяссӧ, … некод эз аддзыв. (В.Лыткин серти)

· Вӧчӧй схемаяс 5-ӧд да 6-ӧд сёрникузяяслы.

196 удж. Артмӧдӧй сложнӧй сёрникузяяс.

1. Павеллӧн ичӧт вокыс аддзылӧма, кыдзи …

2. Тӧд вылӧ усины бабӧлӧн кывъясыс: лёкӧн пӧ нинӧм оз артмы, а ….

3. Сетім Ӧньӧлы кык сакар тор, мед…

4. Кор …, Ӧньӧ уськӧдчис ӧдйӧджык налы висьтавны.

5. Ме ӧдйӧджык гортӧ пышйи, а …

· 1. Лыддьӧй Василий Ильич Лыткинлысь висьтъяс да кывбура мойдъяссӧ «Дзордзав жӧ, коми му» небӧгысь. Кутшӧм мӧд нимӧн тӧдса В.И.Лыткин коми литератураын?

2. Кутшӧм нэмӧ оліс В.И.Лыткин? Кыдзи позьӧ шуны сылӧн ичӧтдырся кад йывсьыс: важся кад, зэв важся кад, важӧн-важӧнся кад, войдӧрся кад, кольӧм нэм пуксян кад.

197 удж. Лыддьӧй текстсӧ, сетӧй ним. Лӧсялӧ-ӧ мыйкӧ талунъя олӧмыслы? Тӧдмалӧй, кутшӧм тектсыс стиль сертиыс. Туялӧй, кутшӧм сёрникузяяс артмӧдӧны текстсӧ.

Коми йӧз ассьыныс челядьнысӧ войдӧр зілисны ичӧтысянь сибӧдны удж бердӧ. Нёль-ӧ-вит арӧса зонкаясӧс пуксьӧдлісны вӧв вылӧ, а войвыса кӧр видзысьяс лэдзлісны нин кӧра даддьӧн веськӧдлыны.

Квайт-сизим арӧса нывкаяслы тшӧктывлісны идравны олан жыръяс-вежӧсъяс, дасьтыны сёян-юан, кага видзны. Квайт-сизим арӧса зон челядь босьтчывлісны асьныс кыйны вӧрса посни лэбачьясӧс: жоньясӧс, пыстаясӧс, уркайясӧс.

Ӧкмыс-дас арӧсаясӧс батьясныс босьтлывліс аскӧдыс вӧрса кыйсян угӧддьӧяс кытшовтны. Тайӧ арлыда челядьыс кыскавлісны муяс вылысь нянь, петкӧдлісны куйӧд.

Дас ӧти-дас куим арӧса зонкаяс ас кежсьыныс гӧрлісны му, а накӧд тшӧтшъя нывкаяс ветлывлісны турун пуктыны.

Т 1. Гижӧй текстсьыс ӧти сложнӧй сёрникузя, визьнитӧй грамматика подувсӧ. Вӧчӧй сёрникузяыслы схема.

2. Аддзӧй да гижӧй ӧтвывтан кыв бердын ӧтсяма юкӧдъяса сёрникузя. Тӧдмалӧй, кутшӧм юкӧдӧн сёрникузяас найӧ лоӧны.

3. Гижӧй ӧти прӧстӧй сёрникузя, видлалӧй юкӧдъяссӧ, визьнитӧй колана визьясӧн. Торйӧдӧй сёрникузясьыс кывтэчасъяссӧ, пасйӧй сюрӧса кывсӧ.

198 удж. Вӧчӧй проекта удж. 1. Юасьӧй пӧль-пӧчныдлысь, бать-мамныдлысь, кыдзи найӧ быдмӧмаӧсь. Гижӧй юӧртана текст. 2. Мӧвпалыштӧй ас йывсьыныд, мый кужанныд да кутшӧм арлыдсянь велалінныд вӧчны. Мый вӧчны медъёна воӧ сьӧлӧм вылад? Лӧсьӧдӧй мӧвпалана текст. 3. Вӧчӧй кывкӧртӧд челядьлӧн важӧнся да ӧнія олӧм-быдмӧм йылысь. Текстад пыртӧй и сложнӧй сёрникузяяс. Уджтӧ мичмӧдӧй серпасъясӧн, карточкаясӧн (эм кӧ позянлуныс). Коланаинӧ вайӧдӧй художествоа гижӧдъясысь юкӧнъяс.