Больгысь кӧч

– Кӧчӧ, кӧчӧ, кытчӧ ветлін?

– Кыйси вӧрын.

– Мый нӧ гортад зэв водз лэччан, нач лун шӧрын?

– Мый нӧ дырсӧ вӧчны сэні: нопйӧй тыр нин!

(Ачыс, полӧмлунсӧ веніг, тірзьӧ пыр на.)

– Ручсӧ аддзылін-ӧ, эн-ӧ? Висьтав, вокӧ!

– Ручыд эськӧ шедліс мен да, пышйис вот-а.

– Кутныс эн ӧмӧй нӧ вермы? Тадз мый позьӧ?

– Эг и тӧдлы, нопйӧй менам вӧлӧм розя.

210 удж. Тӧданныд-ӧ Геннадий Юшковлысь «Руч мач» мойд? Лыддьӧй рольясӧн мойдысь юкӧн. Кутшӧм сёрникузяясысь артмӧма текстыс? Туялӧй пунктуация пасъяс пукталӧмсӧ. Вӧчӧй кывкӧртӧд, кутшӧм пунктуация пасъяс да кор пуктыссьӧны диалог дырйи. Петкӧдлӧй сёрнисӧ схемаясӧн.

Коркӧ Руч матӧ воштіс Кӧчӧс. Кытчӧ оз дзебсьы Кӧч, сэтысь и аддзас. Удайтчыліс на кыдзкӧ Кӧчлы пышйывны.

– Шедлан на тэ меным, Кӧчӧй!

– А вот и ог! – дэльӧдіс Кӧч.

Ӧтчыд Руч ышӧдіс Кӧчӧс мачӧн ворсны. Ручлы понӧль сайысь сюрӧма сьӧдӧдӧм, нюкыртчӧм бакамач – понпуш. Личкан кӧ, тшын сэтысь пуркнитӧ. Бара пондісны мачасьны Руч да Кӧч. Руч вынысьӧн шыбитіс Кӧчлы. Кутігас Кӧчлӧн потіс понпушыс, да синмыс тырлі тшынсьыс, несйӧдлыны пондіс. Тадзикӧн и шедіс Ручлы.

– Ӧні он пышйы! – гот-гот серӧктіс Руч.

– Но и сёй ӧдйӧ, – шуис Кӧч. – А то ме тӧда нин тэнӧ.

– Мый тӧдан?

– Гуад нуан да сэтӧн сёян.

– Ог, татӧн! Менам ӧні кынӧмӧй сюмалӧ.

– Татӧн и сёй, а эн гуад ну. Ме садьтӧг пола пемыдсьыс!

– А вот и олыштан, сідзкӧ, пемыдас! Оз на сыв госыд. Ёна жӧ нин менӧ скӧрмӧдін-а!

Руч шердйӧдіс Кӧчӧс да дзумгис гуас, а розьсӧ нитшкӧн тупкис.⁴ Кӧч шы эз сетлы, ланьтӧдчис. ⁴

– Мый нӧ он бӧрд? Кулін али мый сэтчӧ?

Кӧч оз шыась. Руч сэки ачыс сюйсис гу розяс, а Кӧч бӧр кокъяснас кыдз тай резыштіс сылы лыаӧн.⁴ Синмыс и вомыс тыри Ручлӧн, тшӧкъявны да синсӧ тільны кутіс, бӧр кыссис гусьыс. А Кӧчлы тайӧ и колӧ вӧлі!

· 1. Кутшӧмӧн петкӧдлӧма кӧчсӧ тайӧ мойдас?

2. Гижӧй пасйӧм сёрникузяяссӧ, визьнитӧй юкӧдъяссӧ. Вӧчӧй сёрникузяясыслы схемаяс.

211 удж. Сетӧма текст, «Кӧин чом» мойдысь юкӧн. Мӧвпыштӧй, мый колӧ вӧчны тайӧ уджас? Вӧчӧй, видлалӧй, донъялӧй уджъястӧ ёртыдкӧд.

Кӧч ышмис да вил…шас…ны понд…с Кӧинлы. Кӧч то ныр увт…ыс ризӧдас то бӧрсян…ыс нерыштас. Скӧрмис Кӧин. Чег…яліс лыс да гӧгрӧс чом вӧчис. И пуксис виччыс…ны. Мыччысис Кӧчыд аддзис Кӧинӧс да луп-лапкерис синнас.

Мый нӧ чуймин юалӧ Кӧин

А чом вӧчӧмыд да Тэнад ӧд гуыд эм нин

А ме эг и аслым вӧч

Кодлы нӧ

Тэныд

Мый меным чомс…ыс

Ачыд вежӧрт. Вӧрын олан а гортыд абу. Ов со

А нинӧм он и кор водзӧстӧ

Ог. Ме кужа жӧ буртӧ вӧчны. Муна и ставыс. А тэ вод да шойччы

Кӧин лётіктіс вӧр пыдіас но Кӧч эз на эскы сылы. (Г.Юшков серти)

· Кужис-ӧ кӧчыс пӧръявны кӧинсӧ?

2..Лыддьӧй Г.А.Юшковлысь кӧч йылысь мойдъяс, дасьтӧй петкӧдлыны сцена вылын рольясӧн ворсӧмӧн.

Рольясӧн петкӧдчӧны театр сцена вылын артистъяс. Дасьтӧны ворсӧмсӧ пьеса серти, кӧні индалӧма, кодлы мый шуны, мый вӧчны. Быд геройлӧн аслас оласног, и тайӧ гӧгӧрвосьӧ сёрни сертиыс. Видзӧдлӧй Г.Юшковлысь «Тӧла дадь» пьеса-мойдсӧ: мый гижӧма медводзас, кыдзи петкӧдлӧма сёрнисӧ, мый гижӧма скобкаясӧ. Мойдсӧ позьӧ петкӧдлыны и школаын, и сиктса клубын.

Пьесаяс лӧсьӧдӧны и мойд, висьт, повесьт серти. Та могысь дасьтӧны сценарий: шӧр геройяслы лӧсьӧдӧны сёрнисӧ, мед артмис диалогыс, индӧны-серпасалӧны действие петкӧдланінсӧ. Морта-морт сёрнисӧ позьӧ лӧсьӧдны веськыд да косвеннӧй сёрниа сёрникузяясысь.

· 1. Кодъяс петкӧдчӧны «Тӧла додь» мойдын?

2. Кӧні мунӧ мойдса петкӧдчӧмыс?

212 удж. Вӧчӧй ёрта удж. Лӧсьӧдӧй текст сертиыс сценка (дженьыдик пьеса) петкӧдлӧм вылӧ диалог. Гижӧй, бура пукталӧй пунктуация пасъяс.

Кӧч ньӧти эз кут видзчысьны Кӧинысь. Ӧтчыд кӧчвӧньӧ гартчис да сідзикӧн локтіс Кӧинлы ныр улӧдзыс. Йӧктыштӧ да йӧктыштӧ, кӧчвӧньыд и разьсис. Кӧч конъясис, тупыльтчис. Кӧин эз нюжмась, шамыртіс Кӧчӧс шошаӧдыс да шуӧ, вот пӧ и шедін.

Кӧчыд оз сетчы, воча шуӧ, мый ньӧти эз шед. Кӧин чуймӧмӧн юалӧ, кыдзи пӧ эн шед. Кузь пельыд воча шуӧ, мый ачыс нин ӧні шедӧдчис, кувны лӧсьӧдчис да. Кӧин юалӧ, мыйысь кувнысӧ кӧсйӧ. Кӧч шуӧ, мый гут кулан тшак сёйӧма да ёна и кынӧмыс висьмӧма. Кӧин оз эскы, сӧмын на пӧ чеччалін да. А Кӧч кутіс горзыны, мед сёяс нин сійӧс Кӧиныс ӧдйӧджык, а оз видзӧд. Руд гӧнаыд повзис да шуӧ Кӧчлы, мый сёяс кӧ, ачыс ӧд сійӧ тшӧтш висьмас да кулас. И швыркнитіс Кӧчӧс бокӧ. А Кӧч сувтіс кок йылас да тривксьӧдіс вӧрӧ.

· 1. Петкӧдлӧй сценкатӧ классад либӧ ичӧтджык велӧдчысьяслы.

2. Петкӧдчигкежлӧ колӧ бура велӧдны сценка кывъяссӧ.

«Синтаксис да пунктуация» тема вынсьӧдӧм вылӧ уджъяс

213 удж. Кужанныд-ӧ вӧчны текст сертиыс грамматика темаяс вылӧ уджъяс? 1.Гижны сёрникузяяс вылӧ торйӧдлӧмӧн. 2. Ӧтсяма юкӧдъяса сёрникузяясын пуктавны пунктуация пасъяс. 3. Аддзыны сложнӧй сёрникузяяс, визьнитны грамматика подувъяссӧ.