Казақстандағы және Орта азиядағы ғалымдармен жүргізілген процестердің түрлендірілуі

Орта Азияның синоптикалық процесстерін жіктеген кезде синоптикалық процесстердің дамуын анықтайтын және макросиноптикалық орналасуларды түрлендіру үшін ең ыңғайлы болатын, атмосфераның негізгі объектісі ретінде ПЖФА туралы ұғым кең қолданған. Орта Азия мен Қазақстан территориясында синоптикалық процесстерді түрлендіру негізіне қарастырылып жатқан аймаққа қатысты тропосфераның төменгі қабатында антициклондардың жылжу траекториялары қойылған.

Ортаазияттық ғалымдармен синоптикалық процесстердің 12 негізгі түрлері бөлінген:

1. оңтүстік каспий циклоны;

2. мұрғаб циклоны;

3. жоғары амударьялық циклон;

4. жылудың кең шығуы;

5. солтүстік-батыс суық ену;

6. солтүстік суық ену;

7. суық фронттардағы толқындық әрекет;

8. азжылжымалы циклон;

9. антициклонның оңтүстік-батыс шеті;

10. антициклонның оңтүстік-шығыс шеті;

11. батыс ену;

12. термикалық депрессия.

48.Қазақстан территориясына оңтүстік циклондардың шығуы кезінде болатын ауа райының қауіпті және өте қауіпті құбылыстары.Олардың жылжу траекториялары. 1.Қара теңіз Zn.Батыс траекториямен жылжыған кезде Ақтөбе,Атырау,Қостанай обл.на әсер етеді.Шығыс траекториямен жылжығанда ақмола,павлодар обл.әсер етеді. 2.Орта Каспий Zn.44% жағдайда Батыс траекториямен өтеді.Ол атырау,орал,ақтөбе,қостанай обл.Орт.қ траекториямен жылжығанда Маңғыстау,Орт.Қаз және солт.қаз өтеді.Бат.траек.н жылжығанда қауіпті құблыстар желтоқсаннан наурызға дейін байқалады.3.Оңт.Каспий Zn 3 траекториямен жылжиды:1)Қаз.ң батыс ауданы арқылы.2)Қазақстанның орталық ауданынан Батыс.Сібірге қарай.3)Орта Азия арқ.Қаз.ң шығыс бөлігіне.Батыс траекториямен жылжығанда жау.шаш байқалады,50%жағдайда тұман болады,қаңтар наурызға дейін мұздану құбылысы, 75% жағдайда желдің күшеюі.Орталық траек.мен жылжығанда мұздану 95%,қарқынды жау,шаш 30мм.ден төмен сирек кездеседі,қыста қарлы борандар болады,тұман сирек п.б.Шығыс траекториямен өткенде қарқынды жау.шаш әсіресе көктемде тауда, 80% жағдайда мұздану,дауылды жел,қарлы және шаңды борандар,қараша,желтоқсан,қаңтарда тұман. 4. Мұрғаб Zn.Орта азияның таулы ад.н Қаз.ң орт.мен Бат.сібірге қарай өтеді.Орта азияның таулы ауд.н Қаз.ң шығ мен оңт.шығ қарай өтеді.95% жағдайда мұздану,наурыз сәуірде тұман,сәуір.мамырда қарқынды жау.шаш,желдің күшеюі сирек болады. 2-ші траекториямен өткенде мұздану таулы аймақтарда,қарқынды жау.шаш әсіресе сәуір мамырда дауылды жел болады.Жоғ амудариялық таулы аймақтарға әсер етпейді.Циклонның шығуының алдында қатты ыстық болады.Қарқынды жау.шаш болады.