Тұжырымдама

1. Композиция пішіндік бөлшектерді тұтастырып, идеяға бағындырады. Композиция қағидалары – эстетикалық таным: қорытындысы, олар өзіндік мазмұнға ие, оның құралдары мен тәсілдері суреттелген құбылысты қайта жаңғыртып, мәнін тереңдетеді.

2. Композиция – шығарманың сюжеттік – баяндаушылық жағымен қоса, оның образдық бітімін, харктерлер сипатын да қамтитын ұғым. Әдеби қаһарман белгілі бір дәрежеде өзге кейіпкерлермен композициялық салыстырулар жасау арқылы да ашылады.

3. Композицияның ішкі міндетіне көркем ой мен сезімнің үздіксіз қозғалысын реттеу жатады. Ол үшін композицияның әрбір бөлшегі бір-бірімен тығыз байланыста болуы шарт.

4. Сюжет – француз тілінде «зат» деген ұғымды білдіреді. Ол-эпикалық және драмалық, кейде лирикалық шығармаларда қозғалыс үстінде көрінетін оқиға барысы, әрекет дамуы. «Сюжет» терминін алғаш рет XVII ғасырда классицистер П.Корнель мен Н.Буало қолданды. Олар сюжет ұғымын Аристотель ізімен ежелгі дүние қаһармандарының өміріндегі оқиғалармен байланыстырды. Көбіне сюжет шығармадағы оқиғалар жүйесі ретінде көрінеді. Оның сыры сюжетті шығарманың басым бөлігі аса маңызды қоғамдық конфликтілерді көркемдік тұрғыдан қарастырады және оларды қаламгер жасаған біртұтас өмір көрінісінің ішінде бейнелейді.

Дәріс бойынша әдістемелік нұсқама. Студенттер шығарманың сюжеті мен композициялық құрылысы туралы негізгі мәселелерді меңгеріп, мәтіндік құрылымды талдай білулері керек.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Қабдолов З. Сөз өнері.-Алматы, 1992

2.Атымов М. Идея және композиция.-Алматы, 1970

3.Нұрғалиев Р. Әдебиет теориясы.-Астана, 2003

4.Дүйсенов М. Әдебиет тегі мазмұн мен пішін бірлігі. – Алматы, 1976.

6. Лотман Ю.М. Структура художественного текста. М., 1970.

7. Тюпа В.И. Аналитика художественного: Введение в литературоведческий анализ. М., 2001.