Yгин суффикс

Уңгин хөөн ордг хүвиг суффиксгиҗ нерәднә. Суффиксәр дамҗад, шин үгмүд бүрднә: заһсн, заһсч,заһсчнр. Суффиксин темдг:

Ө 49. Зургуд шинҗлтн. Дора бәәсн үгмүдин тогтац заатн. Эн үгмүдлә зәңгс тогтатн.

Рис. лекарства рис. врача рис. группы врачей

эм эмч эмчнр

50. Суффикс - ч орулад, үгмүд тогтатн. Чинринь нег үгәр зааҗ бичтн.

Тоо – …, хөө – …, эрдм – …, така – …, зәңг – …, дуу – …, үкр – …, мөр – …,дәә – …, эм – …, заһс – …, хулха – …, көдлмш – ….

- Ч гидг суффиксәр дамҗад, нурһлҗ күүнә эрдм медүлҗәх үгмүд тогтна: толһа – толһа ч ( глава), заһсн – заһс ч (рыбак).

Ө 51. Улсин эрдм зааҗ бичтн. Эн үгмүдлә зәңгс тогтатн.

1. рис. Овцы, пастух. 2. рис. повар. 3. рис. художник.

4. рис. водитель. 5. рис. сапожник 6. рис. врач.

52. Yгмүдт кергтә суффикс тәвтн, зәңгс буулһҗ бичтн. Чинринь

цәәлһтн.

1.Зәңглә..интервью авна. 2. Мана.. школ манна. 3. Аңһу.. чон бәрнә.

4. Школын ахла.. хург давулв. 5. Мини һаһа хулда.. болҗ көдлнә. 6. Көгҗм.. сәәхн айста ду бичнә. 7. Школын ахула.. классин хорас уһана.

Ө 53. Зургуд үгмүдләнь ирлцүлтн, үгмүдин уңгинь темдглтн, чинринь

цәәлһтн. Зәңгс тогтатн.

1. рис. бабушки. 2. рис. двух бабушек. 3. рис стула. 4 рис. стульев.

Бичх үгмүд: сандл, ээҗ, сандлмуд, ээҗнр.

54. Өггдсн суффиксмүд орулад, шин үгмүд тогтатн. Ю

медүлжәхинь цәәлһтн.

-нр--муд-мүд- Багш – … Үкр – … Эмч – … Сандл – … Сурһульч – … Школ – … Ээҗ – … Бичүр – … Эгч – … Самбр – … Ах – … Дегтр – …

-Нр- суффикс кү болн күүнә эрдм медүлҗәх үгмүдин олн то заана: багш – багш нр, ээҗ – ээҗ нр.

-Муд-мүд, - с -, - д -, - уд - үд - суффикс цуг талдан үгмүдин олн то заана: мал – мал муд, көл – көл мүд.

О 55. Умштн. Буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһвр күцәтн.

1. Балһсна тосхачнр² шин гермүд тосхҗана. 2. Шин сандлмуд² класс болһнд өлггдв. 3. Төлә соңсврч² көвүн. 4. Ноһалан дү күүкн йир уульмха². 5. Һалуд, нуһсд һолд өөмнә. 6. Мини ээҗ амрлһнд бәәнә.

7. Сәәхнәр дуулдг күн – дууч² гиҗ нерәдгднә.

56. Харар барлата үгмүдт сурврмуд тәвтн. Чинринь заатн.

1. Мини ах дала үүртә, энүг үүрсг² күн гинә. 2. Ээҗ хальмг авъяс сәәнәр меддг² күн. 3. Ширә деер мини умшсн² дегтр кевтнә. 4. Бурһста – уульмха² күүкн. 5. Шиндә сәәхн бүшмүдтә, эн кеемсг² күн.

Янзнь:(Ямаран?)Үүрсг – күүнә бәрц медүлҗәнә.

- Сг, - дг, - сн, - мха, - мсг суффиксмүдтә үгмүд юмна чинр, темдг медүлнә. Ямаран? гидг сурврт хәрү өгнә: (ямаран?) элг сг күн, мах сг аңг, бич сн бичг, март мха көвүн, инә мсг чирә.

Рис.

57. Чик хәрү олтн, күүндвр давултн. Хәрүһинь буулһҗ бичтн. Темдлгдсн даалһвр күцәтн.

– Махнд дурта болхла, ямаран гинә? – Меддг² күн өгнә.

– Оньдин йовхдан дурта күүг ямаран күн гинә? – Кеемсг² күн гинә.

– Умшад чиләсн дегтриг ямаран дегтр гинә? – Махсг² гинә.

– Оньдин ууляд бәәдг кү ямаран гинә? – Йовач² күн гинә

– Сәәхн хувцнд дурта күүг ямаран гинә? – Умшсн² дегтр гинә.

– Селвг өгдг күүг ямаран күн гинә? – Уульмха күн гинә.

58. Бичтн. Күүнә бәрц медүлҗәх үгмүд темдглтн. Темдглгдсн даалһвр күцәтн.

1. Буля ичмхә күн, эн оньдин тагчг бәәнә. 2. Элдә шогч күн, үүрмүдләһән инәһәд-наадад йовна. 3. Мана школын сурһульчнр олмһа шинҗләчнр. Таңһчин марһанд диилвр бәрв. 4. Санҗин эцк – мергн аңһуч. 5. Дорҗ умшдг² дегтрән авад суув. 6. Эгчин өмссн¹ хувциг дү күүкнь өмснә.

Ө 59. Дора өггдсн үгмүд зургудла ирлцүлтн. Суффиксмүдинь темдглтн. Нег зургар келвр тогтатн.

1. Рис мальчик с друзьями 2. рис. дев. улыбается 3. рис. кукла в мусоре

4. Рис. рассеянный чел. 5. рис. скалолаза 6. рис. книга

1. Уул давшач. 2. Мартмха күн. 3. Инәмсг күүкн. 4. Хайсн наадһа.

5. Үүрсг көвүн. 6. Умшсн дегтр.

60. Шин үгмүд тогтатн.

Эм дг

Эк сг

Йов мха

Ууль ч

- Лһн суффикстә үгмүд ямр нег юм нерәднә. Юн? гисн сурврт хәрү өгнә. Үлгүрнь: юн? бич лһн, зур лһн.

Кемр үгин эцүс л үзгтә болхла, эн үгәс тогтсн шин үгд л-ЛҺН бичгднә. Үлгүрнь: биил – бии ллһн, дуул – дуу ллһн, тоол – тоо ллһн.

- ВР суффикстә үгмүд ямр нег юм эс гиҗ юмна чинр медүлнә: юн? заа вр ( учение, указание ), соңсх вр ( информация), мед вр (знание). Ямаран? ула вр ( красноватый ), цәә вр ( светлый), шар вр (желтоватый).

61. Умштн. Бичтн. Суффиксмүдинь темдглтн.

1. Дегтр умшлһн – сән керг. 2. Шалтгта күүнд хәләвр кергтә. 3. Йовһар йовлһн эрүл-мендд олзта. 4. Һаза миисин мәәллһн соңсгдна. 5. «Җаңһр» – хальмг келн улсин алдр дуулвр. 6. Күүкнә бииллһн цугтад таасгдв.

7. Замгин сәәнд заһсн хурдг, залуһин сәәнд күн хурдг. 8. Җаал – махсг заһсн.

9. Эвә мартмха күн, эн оньдин авх юман мартна. 10. Манҗ соңсврч көвүн, ээҗин келсиг оньдин күцәнә.

Ө 62. Үгмүдлә зәңгс тогтатн. Даалһврмуд күцәтн.

Зәңгллһн², дуудвр², мекллһн², гүүлһн², һәрәдлһн¹, цаһавр², гиичллһн¹.

Ө 63. Шин үгмүд тогтатн. Долан зәңг тогтаҗ бичтн.

Гү, бич, кел, шар, зур, хәлә, мед, тогта, тосх, цаһан, инә, су.

Рис.

Ө 64. Умштн. Нерәдтн. Бичтн. Даалһвр күцәтн. Текстәр күүндвр тогтатн. Күүндтн.

Шар зүсн – алтн нарна герл. Нарн орчлң гегәрүлнә. Цуг әмтә-тоот нарна нилчәр ¹ күч авна. Шар зүсн шар шаҗна номин темдг. Эн хальмгудын ² шар шаҗна номд итклһнә ² темдг.

Көк зүсн – сарул, цевр көк теңгр. Көк теңгрин ¹ дора цуг юмн җирһнә.

65. Умшад, үгмүдин суффиксмүд темдглтн.

Ке – кеерүл – кеернә – кеемсг

Бич – бичг – бичнә – бичмр

За – заавр – заагч – заана

Би – биилнә – биич – биилдг

Дун – дууч – дуулна – дуулдг

Мед – меднә – меддг – медвр

Сур – сурһ – сурһуль – сурһульч

Улан – улавр – улагчн

Шар – шарлна – шарһ – шарңху

66. Умштн. Тууль нерәтн. Бәәлһнә нерд ниицл үгмүдтәһинь буулһҗ бичәд, схем тогтатн.

Эн йовдл ик кезәнә болҗ. Нег дәкҗ Эр така бийдән иньг хәәнә. Бавухаһур ирнә. Эр така модна ац деер нисч һарад хәәкрнә:

– Ку-ка-ре-ку! Бавуха, альд бәәнчи? Би чамла иньглхәр ирүв. Нааран һарч ир!

– Би өдрәр һаза һарч чадшгов: нарнд нүдм үзхш. Би чамур сөөдән нисч ирнәв, – гиҗ Бавуха хәрү өгнә.

Эр така герүрн хәрҗ ирнә.

Сөөннь өрәллә Бавуха Эр такаһур ирнә.

– Эр така, альд бәәнчи? Би чамур ирүв. Нааран һарч ир! – гиҗ Бавуха дуудна.

– Ку-ка-ре-ку! Би харңһуд юм үзхшв, чамла харһҗ чадшгов! – гиҗ Эр така хәрү өгнә.

Арһ уга, Бавуха хәрнә.

кенүр?

×

Янзнь. Бавухаһур ирнә.