БЕЛГІЛІСХЕМАЛАРАРҚЫЛЫCСУДАЛАРДЫБЕРГЕНДЕГІҚАРЖЫЛЫҚ ƏРЕКЕТТЕРДІҢНАЛОГИЯСЫ

Бір t – уақыт мезгіліндегі (жылмен) C ақша бірліктерініңсомасынан тұратын капиталды C(t) символымен белгілейік.

А н ы қ т а м а. Қаржылық əрекеттер деп t 1 уақытмезгілінің басынан t₂ уақыт мезгілінің соңына дейінгі (t₂ > t 1) кезкелген іс–əрекеттің (немесе ешқандай іс–əрекетсіз) əсерінен C 1(t₁)капиталдың C₂ (t₂) капиталға айналуын айтады.

А н ы қ т а м а. Капитал C 1 инвестиция деп аталса, алкапитал C₂ қаржылық əрекеттердің нəтижесі делінеді.

А н ы қ т а м а. Қаржылық əрекеттерде капиталдың үлкеюі

коэффициенті дегеніміз нəтиженің инвестицияға қатынасы, яғни C₂ / C₁, ал қаржылық əрекеттерде номиналды табыс дегенімізнəтиже мен инвестиция айырымы, яғни C₂ – C₁.

Қаржылық əрекеттерде табыстылық туралы түсініктіқарастырайық. Ол үшін ссудалар беру бойынша есептеуəрекеттерінің формулаларын еске түсірейік. Айталық p₁, p₂, p₃ –сəйкесінше, қарапайым, күрделі жəне үздіксіз пайыздардыңт жылдық пайыздық үстемелері. Осы символдар бойынша

пайыздарға арттыру формуласы мына түрде жазылады:

Осыдан, A, C жəне t шамалары белгілі деп есептеп, жылдық ипайыздық үстемелердің мəндерін табамыз:

Жоғарыдағы келтірілген формулалар табыстылы қ түсінігінің

үш түрлі нұсқасы анықтамасының негізін құрайды, дəлірекайтқанда, олар қаржылық əрекеттердің жылдық орташатабыстылығын көрсетеді. Сонымен қатар, əрбір анықтамалардағы C₁ капиталы A соманың (несие берілген соманың мөлшері) рөлінойнаса, ал C₂ капитал C сомасына (қарызгердің қайтаратынсомасының мөлшері) сəйкес іс–əрекеттер жасай алады.

А н ы қ т а м а. (Қарапайым пайыздық үстема негізіндессуда беру схемасы – қаржылық əрекеттердің анологиясы).Қаржылық əрекеттердің табыстылығы (орташа жылдықтабыстылық) d₁ деп үлес бірлігімен өрнектелген мына сандыайтады:

ал қаржылық əрекеттердің табыстылығы (орташа жылдықтабыстылық) D₁ деп пайызбен өрнектелген мына санды айтады: D₁ = 100 d₁ (%).

А н ы қ т а м а. (Күрделі пайыздық үстеме негізінде ссудт беру схемасы жөнінде қаржылық əрекеттердің анологиясы).Қаржылық əрекеттердің табыстылығы (орташа жылдықтабыстылық) d 2 деп үлес бірлігімен өрнектелген мына санды айтады:

ал қаржылық əрекеттердің табыстылығы (орташа жылдықтабыстылық) D₂ деп пайызбен өрнектелген мына санды айтады: D₂ = 100 d₂ (%).

А н ы қ т а м а. (Үздіксіз пайыздық үстеме негізінде ссудаберу схемасы жөнінде қаржылық əрекеттердің анологиясы).

Қаржылық əрекеттердің табыстылығы (орташа жылдықтабыстылық) d ₃деп үлес бірлігімен өрнектелген мына сандыайтады:

ал қаржылық əрекеттердің табыстылығы (орташа жылдықтабыстылық) D₃ деп пайызбен өрнектелген мына санды айтады: D₃ = 100 d 3 (%).

Табыстылық d₁ көп таралған көрсеткіш. Қаржылықəрекеттердің t₂ – t₁ ұзақтығы 1 жылдан əжептуір көп болғанжағдайда d₂ табыстылығы қолданылады. Теориялық зерттеулердеміндетті түрде d ₃ табыстылығы пайдалынылады.

Мысалға, есептік пайыздық үстема негізінде ссуда берусхемасы жөнінде қаржылық əрекеттердің анологиясын қарастыруарқылы табыстылықтың басқа да нұсқасын зерделеуге болады.