Вексельдерді есептеу жƏне Қайта есептеу

А н ы қ т а м а. Вексель деп вексель берушінің (қарызгердің) көрсетілген уақытта жəне көрсетілген орында соманы(вексельде көрсетілген (номиналды) бағаны) вексель ұстаушыға (несие берушіге) төлеймін деген жазбаша міндетемесін айтады.

А н ы қ т а м а. Вексельді есептеу (дисконттау) деп оны көрсетілген (номиналды) бағасынан кіші бағамен сатып алудыайтады.

4.3. А н ы қ т а м а. Дисконт деп вексельдің көрсетілген(номиналды) бағасынан оны сатып алған бағаны алыптастағандағы нəтижені – айырымды атайды.

4.4. А н ы қ т а м а. Айталық, C – вексельдің көрсетілген(номиналды) бағасы, t – вексель бойынша төлеу мерзіміне дейінгіуақыт (жылдармен), e – қарапайым пайыздардың есептік үстемесі(үлес бірлігімен). Олай болса дисконт мына формуламенесептелінеді: B = Cet, (4.1)

ал вексельдің дисконттық құны (комиссиондық есепсіз) тең

A(t) = C – b = C – Cet = C(1–et). (4.2)

1. Е с к е р т п е. (4.1) жəне (4.2) формулалар толығымен (2.23) жəне(2.24) формулаларға сəйкес келеді.

2. Е с к е р т п е. Вексельдерді есептеу əрекеттерін арнайы несиеберетін ұйымдар жүргізеді. Оның мақсаты – вексельдерді қайтадансатқанда (қайта санағанда) немесе вексельдерді төлеуге (өтеуге) өткізгендепайыздық ақшаларын алу.

3. Е с к е р т п е. Вексель бойынша төлеу мерзіміне дейінгі уақыткүндермен есептелінсе, онда 5–ші тақырыпта келтірілген мына формулақолданылады:

t = s / g,мұндағы t жəне s 5–ші тақырыптағыдай анықталынады.

4.1. Өтеу мерзімі 16.07.08 дейін, бағасы 30 000 доллар вексель қарапайым 9 % есептк үстемемен 16.04.08 күнен бастап, банктеесепке алынған. 365 / 360 тəсілмен есептеуді пайдаланып,дисконттық құнды табыңыз.

Шешуі. Есептің шарты бойынша C = 30 000, e = 0,09, s = 90, g = 360. (4.1) формуланың көмегімен дисконтты табамыз: B = 30 000 · 0,09 · 90 / 360 = 675.

Одан кейін табамыз: A = 30 000 – 675 = 29 325.

Жауабы. Вексельдің 16.04.08 дисконттық құны 29 325 долларға тең.Егер вексельдің дисконттық құны белгілі, ал көрсетілген(номиналды) бағасы белгісіз болса, онда (4.2) формуланыпайдаланып, оны анықтауға болады:

4.2. Несие берушімен келісім бойынша, көрсетілген бағасы100 000 доллар жəне төлеу мерзімі 18.04.08 күнге дейінгівексельді өтеу үшін, қарызгер қарапайым жылдық 6% пайыздықүстеме негізінде 4.1 кестеге сəйкес төрт вексельді 18.04.08 күнінесие берушіге жазып берді.

4.1–кесте. Жаңа вексельдер туралы мəліметтер

№	Вексельдердің келісімді бағалары, доллар	Төлеу мерзімі	Төлеуге дейінгікүндер саны
	C1 =10 000	25.06.08
	C2 =20 000	05.07.08
	C3 =?	18.05.03
	C4 =?	03.06.08

365 / 360 есептеу тəсілін пайдаланып, вексельдердің 4.1–кестенің №3 жəне №4 жолдарындағы көрсетілген (номиналды)бағаларын табыңыз.

Шешуі. (4.1) формуланың көмегімен бірінші екі вексельдердіңдисконттарының қосындысын табамыз:

18.04.08 күнгі осы екі вексельдердің дисконттық бағаларыныңт қосындысы тең:

A₁ + A₂ = C₁ + C₂ – B₁ – B₂ =10 000+20 000– 373,34 = 29626,7.

Сол сияқты қалған екі вексельдердің дисконттық бағаларыныңқосындысын табайық:

Сөйте тұра бұл өрнек тең: C –A 1– A 2 = 100 000 – 29626,7 = 70 373,3.

Сондықтан

Жауабы. №3 жəне №4 вексельдердің көрсетілген бағалары 35339, 4долларға тең.

Форфейтингтік несие. Экспорттық (шет елге шығару) іс–əрекет мысалында форфейтингітің механизмін қарастырайық. Бұл іс–əрекет үш

жаққа: тауар экспортеры (шетелге тауар шығарушы) немесе (несиеберуші), тауар импорттері (шетелден тауарды елге əкелуші) немесе(қарызгер) жəне несие берушіден қарызды сатып алушыға(форфейттер) қатыстыжүргізіледі.

Басында экспорттер мен импорттер тауарды несиелік төлеммен экспорттер импорттерге сатуға, ал қарыздар вексельдерарқылы өтелетіні туралы бір–бірімен келіседі. Осыдан кейін несиебергені үшін есептелінетін пайыздық ақшалар экспорттықтауарлар бағаларына қосылады да, вексельдердің көрсетілген(номиналы) бағасы анықталады. Келесі кезекте форфейттерэкспорттердан көрсетілген бағадан бір шамаға кеміген бағамен

вексельдерді сатып алады.

Қарыздар міндеттемесі ретінде форфейтингтік несиебойынша көбіне вексельдер қолданылатыны белгілі. Дегенмен,басқа да бағалы қағаздар қолданылуы жəне олармен қарызды өтеусхемасы əртүрлі болуы мүмкін.

11 ТАҚЫРЫП. ҚАРЖЫЛЫҚ ƏРЕКЕТТЕРДІҢТАБЫСТЫЛЫҒЫ