Іштей ұғыну (эзотериялық) үлгісі

Бұл біздің планетамыздағы ең ежелгі тәлім-тәрбие «Эзотериялық» сөзінің грек тілінен тура аударғандағы мәні: жасырын, сырлы, түбегейлі дінге, мистикаға, магияға арналған дегенді аңдатады.Оның мағынасы мәңгі де мызғымас ақиқатқа бағыштылықты білдіреді.Бұл үлгі тараптарларының пікірінше, Ақиқатты толық тану мүмкін емес, оны тек аянмен ғана сезінуге болады.Мұндай үлгідегі педагогикалық қызметтің түпкілікті мәні ғарышпет қатынасқа келу үшін қажет болған шәкірттің табиғи күштеріне еркіндік беріп, оларды дамыту, жоғары санаға жол ашып беру.Мұндай мақсатқа жеке түрде адамгершілік, тән-дене, психикалық дайындықты іске асырып, баланың табиғи күштеріне дем беретін Ұстаз-мұғалімнің қамқорлық қызметі аса маңызды келеді. Эзотериялық үдерсте жасаушы педагог “баланы жетігіне алған құл” мағынасындағы педагог емес, ол енді шынайы Ұстаз.Оның ұстанымы:Ақиқат мәнгі және мызғымас (Бхагаван Шри Раджниш. Пульсация Абсолюта. М.,1993. с.11).

Ақиқатқа жекізетін жол бұл білім, оны үйрету мүмкін емес, оған қатыстыру, араластыру қажет.Осыдан, педагогикалық үдеріс бұл ғылыми-технологиялық үлгілердегі ақпарат жекізу емес, гуманитарлық үлгідегі сияқты ортақтасу емес, бұл нәтижесінде “сананың-күш” екендігін түсіндіретін Ақиқатқа жақындату жолы, құралы.Ал бұл Н.К.Рерих анықтамасы бойынша, “аян, көрегендік шарпуы” арқылы пайда болады.Іштей ұғыну үлгісінде ғарышпен ақпараттық байланыста адамның өзі негізгі ағзаға айналады. Шәкірпен жұмыс істеудің мұндай қисынында ғылыми ұғымдар немесе дерексізденген білімдер қозғалысы ескерілмейді.Бұл орайда тәжірибе, қалып, толғаныстар жүрісі басымдау келеді: себебі шындық ежелден қаланған әрі ол өзгеріске түспейді, сондықтан оны дәлелдеп жатудың қажеті жоқ, оған тек көрегендік аянмен жол салып, қол жеткізу мүмкін.Мұндайдағы адам қалпын әдебиеттерде “көңіл көзінің ашылуы”, “эврика”, “жоғары санаға жол ашу”, “инсайт” деп түріліннше атайды.Эзотериялық үлгі дәстүріндегі тәлім-тәрбие “адам сапасын” өзгертуге, әлеуметтік тетіктер аясында қалыптасқан тұлғалық бүркемелер құрасуынан табиғи мән-мағынаны азат етіп, оның жарқырап өрістеуіне мүмкіндік беруге арналады. Ұстазға толықтай еркін бағынышты болу алғы шарт.Іштей ұғыну дайындығында мойындап, құлақ тасу кезеңі міндетті.Осы кезеңде толық үнсіздік шәкір тек түсінуге тырысып, сұрақтар қоймастан, Ұстаз талаптарын қалтқысыз орындап баруы міндетті. Эзотериялық үлгіде бүгінгі педагогтың үйрешікті түсініміндегі бағалау тәсілі «жойылады», себебі бағалау нысаны-тұлғаның өзі де көзден ғайып болады.Қоршаған дүние заттарымен бір «ерітіндіге» айналған бұл тұлға тұтастай бір бүтіндіктің ажыралмас бөлігі күйіне енеді.

Эзотериялық үлгі Египет, Бабыл, Үндістан, Американың ежелгі өркениеттеріне тән болған Тәңірлік дін ғұламалары, Тибет ламалары,Америка құрлығын мекендеген ежелгі үндіс тайпаларының абыздары, тіпті біздің дәуірімізге жақын жасаған Пифагор метебінің өкілдері де осы эзотериялық үлгі амалдарын танып, біліп пайдасына жаратқан.