ТЭС- тіѕ сарќынды суларыныѕ табиєи су ќоймаларына јсері

Табиєи су ќоймалары-тірі организмдердіѕ (жануарлар мен ґсімдіктер ќоєамдастыєыныѕ кїрделі экожїйесі.

Сарќынды сулардыѕ јсерінен экожїйе ґзініѕ ќалыпты жаєдайынан айрылып, уланып жјне кґбеюден айрылып, биоценоздыѕ жойылуына мїмкін еді.

Су ќоймасыныѕ ґздігінен тазалану процестері.

- Ќатты диспрестіктіѕ тўну жјне коллоидтыѕ ќосындылардыѕ коагуляциясы

- Органикалыќ ќосындылардыѕ ќышќылдану (минерализацияла ќышќылдар мен негіздердіѕ бейтараптануы)

- Ауыр металдардыѕ иондарыныѕ гидролизі; аз еритін гидрокисьтердіѕ тїзілуі олардыѕ судан бґлінуі;

- Ќатты фазаныѕ бґлуінен немесе оныѕ бґлшектерініѕ суєа ґтуімен бірге жїретін кґмірќышќылыныѕ тепе-теѕдігін орнату;

Су ќоймаларыныѕ ґздігінен тазалану процестеріне јсер ететін негізігі факторлар:

- Су температурасы;

- Ќосындылардыѕ минерологиялыќ ќўрамы;

- Ауаныѕ концентрациясы;

- Судыѕ рН кґрсеткіші;

- Су ќоймаларыныѕ ґздігінен тазалану прцесініѕ жїруіне кедергі жасайтын немесе ќиындататын зиянды ќосындылардыѕ концентрациясы.

Тірі организмдер їшін (гидробионттар їшін)рН=605-805 кґрсеткіштері аса жаєымды. Температура химиялыќ реакциялардыѕ жїру жылдамдыєына жјне ауа жетімсіздігін ќалыпна келтіру жылдамдыєына јсер етеді. Температураныѕ артуы гибрионттардыѕ кґбею процесініѕ жеделдеуіне, улы заттарєа тірі аєзалардыѕ сезімталдыєын арттыруєа јкеледі, судаєы оттегініѕ ергіштігі тґмендейді. Температураныѕ +30 -ден артуында балдырлардыѕ ґсуі баяулайды, фауна заќымданады, балыќтар аз ќозєалады жјне тамаќтануды тоќтатады. Температураныѕ кенет ґзгеруінен балыќтар ґледі.

Мўнай ґнімдері: суєа керосинніѕ дјмі мен иісін береді, су бетінде майлы даќтар тїзіледі, су тїбінде тўнба пайда болады. Су бетіндегі плека газ алмасу прцесін бўзады, суєа жарыќтыѕ тїсуіне кедергі келтіреді, жаєалау мен ґзіндіктерді ластайды.

Су ќоймасында мўнай ґнімдерініѕ кїкірт окислы СО мен суєа жайылуы суда еріген оттегініѕ мґлшеріне, су температурасына жјне ондаєы микроорганизмдердіѕ санына байланысты. Жаз кезінде мўнай ґнімдерініѕ пленкасы 5-7 кїнде 5-80%-єа жайылады жјне екінші рет судыѕ ластануына бастау болады.

Ќышќылды жјне сілтілі сулар судыѕ рН кґрсеткішін жайылєан ауданында ґзгертеді. Сілтініѕ артуында рН 9,5 балыќтардыѕ тері ќабаты, уылдырыєы мен желбезегініѕ тіндері бўзылады, су ґсімдіктері жоылады, су ќоймасыныѕ ґздігінен тазалануы нашарлайды. Ќышќыл ортада рН 5 балыќтарєа улы јсер беріледі.

Ванадий ќосындылары –аєзада жинаќталєан у, бўл ќанайналым органдарында, тыныс алу мїшелеріне, жїйке жїйесінде ґзгерістер тудырады, зат алмасу процесі бўзылады, терісінде аллергиялыќ бўзылу пайда болады.

Никель ќосындылары – ґкпеніѕ тінін бўзады, орталыќ жїйке жїйесініѕ функциясы бўзылады,асќазан ауруы пайда болады, ќан ќысымы тґмендейді.

Мыс ќосындылары. Жалпы улы јсер. Артыќ концентрацияда аєзада асќазан-ішек жолдарыныѕ жўмысы бўзылады. Аз єана мґлшерде болса да балыќтар їшін ќауіпті.

Гидразин, фтор,кїшјла, сынап ќосындылары адам їшін де, су ќоймаларыныѕ фаунасы їшін де зиянды. Ауыз су їшін пайдаланылатын судан фтор-ионныѕ аныќталєан еонцентрациясы 1-1,5 мг/л болуы керек. Концентрациясы аз болсын, кґп болсын адам ґмірі їшін зиян.

Нитритер мен нитраттар. Мґлшерден артыќ нитраттар мен нитриттер бар су ауыз су їшін пайдаланылмауы керек. Бўл ауыр метгемоглобинемияєа јкеледі. Нитраттар охигртасыздар мен балыќтарєа кері јсер етеді. Амиак пен аммони тўзы судаєы биологиялыќ процестерді тежейді. Аммоний тўздары нитратќа дейін ќышќылданады.