Тақырып. Көмекші мектеп жұмысында педалогиялық көзқарасты қалыптастыру

Жоспар

1. Педологтардың критикалық талдауы.

2. Көмекші мектептердің пайда болу тарихындағы ежелгі оқиғалардың бірі 1936 жылғы 4 шілдедегі педалогиялық көзқарас.

Кеңес заманында көмекші мектеп тарихында ең танымал жаңалығы болып 1936 жылдың 4 маусымындағы «Наркомпрос жүйесіндегі педалогиялық бұрмалану» ЦК ВКП (б)-ның қаулысының шығуы болды. Осы қаулының арқасында көмекші мектеп ұйымдастыруға кіргізілген барлық жат, зияндықтардан босатылды, педалогия жылындағы оқу-тәрбиесіндегі жұмыстардың мазмұны және әдістері, халық біліміне озбырлық танытты. Қаулы, олигофренопедагогикада диалетика-материалистік бағытты соңғы бекітілімге келтірді. Берілген тарауда біз кәзіргі педология педагогика және дефектологиядағы орнына сыный қорытындыны ақылға сыйарлықтай деп санаймыз, қанша дегенімен сол сын, 30­-шы жылдардағы және кейінгі жылдардағы педологияға душар болғанымен, сөзссіз әділ және кеңес педагогикасын, психологияны және дефектологияны сауықтыратындай, кейбір жағдайларда бірнеше бір жақты сипаты алып жүрді.

Педалогияның балалар туралы ғылым екені ХІХ- ғасырдың басы мен ХХ ғасырдан белгілі. Баланы ертеде де зерттеген. Бірақ бұл әр түрлі ғылымдардың өздеріне тән зерртелерімен жүрді. Әр бір ғылым өздерінің жеке әдістерімен қолданды. Анатомия баланың анатомиялық дамуын зерттейді – бойы, жасқа байланысты салмағы, генетикалық психология - баланың психикалық дамуын, физиология – бала организімінің физиологиялық функцияларын, педагогика - баланы оқытып-тәрбиелеуде қолданылатын түрлі әдістерді, гигиена – түрлі сыртқы фактірлердің баланың психикалық және физикалық жағдайына тигізетін әсерін және т.б.

Педалогтар өздерінің міндеттерінің қиын екенін түсініп және сондықтан өз ғылымдарында пәнді анықтауда үлкен қиындықтарға кез болды.

Кеңес педалогының негізін қалаушысы профессор П.П.Блонский педалог пәнінің түрлі трактаттарын береді:

1. Педалогия – бала жасының ерекшеліктері туралы ғылым.

2. Педалогия – «түрлі эпохада және балалық фазада, қалыпты баланың даму конституциясы және өзіне тән массалық өсу тәртібі» туралы ғылым.

3. «Педалогия бала жасының әр уақытта, әр түрлі жағдайлардың әсер етуіне байланысты, түрлі эохалардың симптомокомплекісін және стадиясын зерттейді».

Педалогияның соңғы анықтамсы едәуір толық болып табылады. Онда, педалогия баланың сол және басқа жасқа тән

психикалық, педагогикалық, физиологиялық параметірлерін анықтауға тырысты, олардың арасындағы өзара байланысты бекіту, олардың кешендерін баланың дамуына әсер ететін биологиялық және әлеуметтік факторлармен біріктіру. Педалогтарға шектелген синтездің орнына, бала туралы жеке жиі емес қызық бақылаудың үлкен санын жинау мүмкін болды. П.П. Блонский педалогияның өркендеу кезеңінде мойындауға мәжбүр болды: «Шындықты айту керек: кәзірдің өзінде педалогия курсы шын мәнінде өзімен білімнің түрлі салаларынан винегретті ұсынады, балаларға қатысты барлық ғылымдардан жиынтық. Бірақ винегретте ерекше өз бетімен ғылым бар ма? Әрине жоқ». Сол себептен, едәуір білігір педалогтар өз ғылымдарының шамаларын көріп және оны өткір сынға тартты. Осы сынның арқасында олар педалогияны жойып тастамады. Олар педалогтың шамасын өзгертіп, едәуір құнды жасамақ болды. Бірақ олар осы тапсырманы жасай алмады және жасай алмайды да.

Оған «антипедалогтар» жағынан сын болды, педалогтардың пәні мен әдістемелерін күмәнге алды. Біздің елімізге педалогияның басым әсер етуі Бірінші Барлық ресейлік педалогия съезінен кейін болды (1927 жылдың 27 желтоқсанынан 1928 жылдың 3 қаңтарына дейін). Осы съездің шешімінен кейін Наркомпрос біздің елде педалогиялық қозғалыстың кең іс-шараларын іске асыру керек болды. 1931 жылы «Қиын балалық шақтың даму диагностикасы және педалогиялық клиникасы» мақаласында Выготский педалогияның осу уақытта терең дағдарысты бастан кешіргенін көрсетті. Выготский педалогиялық диагнозды докрепеливтік психиатормен салыстырды, аурудың маңызын ашуда, оның табиғаты аурудың пайда болуы туралы сипаттама берді. Басқа сөзбен айтқанда, педалогия, педалогияның зерттеуісіз анықталған дүниені тұрақтайды. Педалогия құбылыстың мәнісіне, тереңіне, үрдістің ішіне үнілмейді, тек құбылыстың бейнеленуіне үлес қосады.

Выготский: «Заманға сай педалогияның алдында міндет тұрады – статикалық, абстракті құрылған технологияның орнына, қиын тәрбиеленетін баланың динамикалық тестологиясын құру» деп жазды. Теоретка және педалогтар, бізге белгіді болғандай, түрлі симптомдардың өзара тәуелділіктерін, біріктірілген кешенде байланыстыруға ұмтылды. Бірақ практикалық түрде бұл болған жоқ және педалогтар балалар ненормальдығына дәрігерлерді, психиаторларды, педиаторларды және басқада мамандарды өздеріне жақындатты. Бірақ осы мамандарды материалдары анализге талқыланбады, синтезделмеді, тек симптомдардың тізбегін өсіруге қолданылды» деп жазды.