Цаттардыц мцнайбергЬштиЫ жэне газбергЬштшн арттыру adicmepi

Мунайберпштш угымы. Каттарга есер етудщ жасанды едктерш (контурдан тыс және imKi контурлык суландыру, катка газ немесе ауаны айдау) колдану мунай шогырларын казу уд еркше шыгындалатын каттык энергияны толыктыруга, мунай алудыц каркынды темшнщ есебшен шогырларды ез1рлеу мерз!мдерш кыскартуга және койнауда болатын мунайдыц геологиялык корыныц пайдалану дережесш кетеруге мумкшпплш бередь Алайда, есер етудщ кез келген белгЪй едостерш колданганда, каттардыц мун ай берпш тт 70-80% -дан асуы сирек кездесетшш еске алу керек. Цойнауда еркашанда мунайдыц айтарлыктай мелшер1 калады, олар капиллярлык куштермен каттыц кеуектершде усталып калады немесе козгаушы куштщ ecepiHe ушырамай кат аймагында "тутас" кушнде болады. Цат мунайыныц туткырлыгы негурлым көп болса, солгурлым кеуектш арналар аз болады да, мунайды устап калатын капиллярлык куштер к уп тр ек болып, солгурлым мунай койнауда кеб1рек калады.

Kaeipri жагдайларда мунай кен орындарын казу удеpiciH жобалаганда, TinTi кат кысымын устап туру едасTepiH колданганныц езшде, каттардыц соцгы мунайберпштш коэффициент! көппплш жагдайда 50-60% шамасында кабылдайды. Сондыктан, соцгы кезде каттардыц соцгы мунайберйштайн арттыру жолдарын табу бойынша жумыстар айтарлыктай кушейталген.

Цаттардыц мунайберйшпй енд1р1лген мунайдыц оныц бастапкы корына катынасымен сипатталады. Мунайберйшйк коэффициента мунайканыктылыгымен ернектеледк

V = (S ^ - ScJ / S

мундагы, Sfce және Scoif - каттыц бастапкы және соцгы мунай каньщтылыгы.

Мунайберйшйк коэффициента жыныстардыц флюидтершщ физикалык касиеттер1не, ешмд1 горизонттыц конфигурациясына, жуйенщ коллекторлык касиеттерЬ шц ертектШйне және шогырды казу режимше теуелд1 болады.

Мунайберйшпкта арттырудыц непзп эдостерь Мунайберйштжта айтарлыктай арттыру мунай шогырын ipi масштабты есер ету нетижесшде болады. Мунайберйштшта арттырудыц уш нейзй eflierepi бар:

1) кат энергиясын жасанды түрде устап туру және енflipeTiH айдама уцгымаларды рационалды түрде орналастыру;

2) катка жылулык есер ету;

3) химиялык едктер

Осы еднггердщ 6ipiHmici алдыцгы тацырыпта (3.4.5. карацыз) карастырылды.

3.4.6.1. Цаттарга жылулыц эсер етудщ ddicmepi

Мунай шогырына есер етудщ бул тейлш туткырлыгы жогары ауыр мунайы бар каттардыц мунай берйштайн арттыру ymiH колданады.

Катка жылулык есер етудщ нейзй eKi тесип бар: катка жылу тасымалдагышты (ыстьщ су, бу, ыстык газ және с.с.) айдау және кат шпнде жану.

Катка жылу тасымалдагышты айдагандагы мунай-берйштактщ артуыныц нейзй себептер1 - кат температурасыньщ артуыньщ нетижесшде оныц мунайыныц туткырлыгыныц төмендеу1 және ейм дШ й аз каттар мен учаскелерден мунайды ещЦруге кедерй жасайтын капиллярлык куштердщ азаюы.

Цатца есер етудщ бужылулык eflici (нейзй жылу тасымалдагыш -су буы) каттыц жатые т ер ец д т - 1000-1400 м, каттыц калындыгы 10-15 м-ден асатын, еймдйпй -0,07-0,1 мкм2, бастапкы мунайканыктылыгы 40% -дан кем болмайтын, туткырлыгы жогары мунайы бар 6ip-текй емес шогырлар ymiH тшмд1 болады.

Жылу окшауландырудыц тшмд1 жуйесш және забойда бу генерациялайтын кондыргыларды пайдаланганда бул ед1с 1400 м-ден де көп терецдште тшмд1 бола алады.

Американдьщ мамандардыц мел1меттер1 бойынша, 1 тонна мунайды косымша енд1ру yniiH 300-350 кг отын кетедь Цосымша енд1р1лейн мунайдыц езшд1к кунын азайтудыц нейзй резерв! - отын - энергетикалык шыгынды азайту. Оган жеке куаттылыгыныц еш м дШ й 40-75 т/саг және одан да көп болатын бу генераторлык кондыргыларды пайдалану, тшмд1 отын жуйелерш және сапалы отынды колдану, жылу шыгынын азайту аркылы кол жетюзуге болады.

Жылу шыгынын азайту жиектеу едосш пайдаланганда жузеге асады, ол кезде жылу тасымалдагыш кат бойынша кед1мй жумыстык агентпен, мысалы, суык сумен козгалады.

Б1ртект1 емес каттарда циклдш есер ету тшмд1 болады, ол кезде айдау токтатылган мерз1мде еймдйпй жогары кабаттарга енген бу конденсацияланады және осы кабаттарда төменй кысымды аймак, ягни науа аймагын тузедь Бул аймакка ейм дШ й аз аралас учаскелер мен кабаттардан мунай келедк Бужылулык есер ету циклш көп рет кайталау мунайберйшйк коэффициенйн айтарлыктай арттырады.

ImKi каттык жану теейп. Бул ед1стщ меш сол - мунайга каньщкан каттардыц айдама уцгымаларында жогары температуральщ аймак (200ｰС-тан артык) жасап, оны енд1рейн уцгымаларга карай жылжыту болып табылады.

Термохимияльщ тотыгу удеркш катка ауа айдау ардылы устап турады. Айдаманыц дозгалыс шебшде 350-600ｰС температураны устап туратын жогары температуралыд y fle p ic in iK i даттыд жану деп аталады. In iK i даттыд жану удер1сшщ шартты сулбасы 34-суретте бер1лген.

1шк1 даттыд жану т е с т тыгыздыгы 0,825-0,99 г/см3, жогары кокстелген, кембе суларыныц мелшер130% -дан артыд болмайтын, коллектор к е у е к й л т 20% -дан кем емес, о п м дш п 3-10 м2-ден кем болмайтын, дат далыцдыгы 3-20 м, жатые т ер ец д т 900-1000 м-ден артыд болмайтын жогары тутцырлы (10 МПа-c) мунайы бар шогырлар ymiH тшмд1 болады.

Егер айдама уцгымасына ауамен 6ipre су айдайтын болса, "ылгал" жану журед1 де, едостщ тшмдолш. еседь Бул жагдайда су, жану шебшен тыс жерге буланып, алган жылуын жану шебшщ алдындагы аймакка бередо. Жылуды аса тшмд1 пайдалану журш, коршаган ортага жылу жогалтуы курт төмендеп, кысылган ауаныц меннпкта шыгыны 2-3 есеге азаяды. "Ылгал" жану 1800-2000 м-ге дешнп терендштеп шогырлар ушш тюмдо.

3.4.6.2. Х им и япы ц adicmep

Цаттык жуйеде болатын удерктердщ механизм! Бойынша химиялык едктердо eK i топка 6 ip iK T ip y re болады: Цат кысымын устап туру (ЦЦ.Т) удерктерш физика-химиялык жеталд1рудщ I тобы мунай беруд1 арттыру ymiH турл1 химиялык заттарды (кышкылдар, c i л талер, полимер л ер, беттш активта заттар, т.б.) колдануга нейзделген;

II топ суйык және газ тер1зд1 жумыс орталармен (кем1ркышкыл газымен, жогары кысымды кем1рсутектш газдармен, ер1тк1штермен және т.б.) мунайды араласа ыгыстырып шыгару.

I топка айдалатын жумыстык агентке (суга) табигаты органикалык немесе неорганикалык кандай да 6ip химиялык реагентта косу аркылы КДУТ удеркш жеталдоретш едктер Kipefli. Айдалган судагы химиялык реагенттщ epyi немесе оларды катка жиекше туршде беру судыц келемдш касиеттершщ немесе су, мунай және тау жынысы арасындагы белшу беттершщ касиеттершщ озгеpyiHe багытталган немесе салыстырмалы козгалгыштьщ параметрлерш азайту максатында болады. Жеке реагенттерд1 пайдалану катта тшелей химиялык айналулармен де байланысты. Мысалы, туздардыц кристалдарыныц туз1лу1 су ymiH фазальщ етамдййкта азайтуы мумкш немесе оныц туткырлыгын кебейту1 мумкш. Кей кезде каттагы химиялык реакциялардан мысалы, H2S04 айдаганда беттш активтш заттар, газдар, т.б. туздледк олардыц ecepiHeH мунай берупплш артуы мумкш. Бул топтыц непзп eflicTepi төмендегщей.

1. Бетт1к активтш заттарды колдану. Беттш активтш заттар (БАЗ) каттардыц мунайберйшттн арттыру ymiH айдалатын суга цоспа ретшде цолданылады. Мунай-су газ-тау жынысы цаттыц жуйесшщ белшу бетанщ ауданы көп болады. Сондыцтан цаттагы мунайды сузудщ сипаты мунай, су, газ және тау жынысы жанасу бетанщ цасиеттерше теуелд1 болады. БАЗ-ды пайдалану, негсзшен осы цасиеттерш (молекулалык беттак цасиеттер1н) реттеуге багытталган.

Нейзшен, ионогещц емес БАЗ немесе кейде аниондыц БАЗ цолданылады. ТМД елдершдеп кесшпшпк жагдайларында ОП-Ю, ОП-7, ОП-4, превоцел W-ON, превоцел W-OF, KOHOKci-109, тержитол сияцты ионогендо емес БАЗ және ДС-РАС, сульфанол НП-1, сульфанол НП-3, сондай ац АСЦ, ТОЦ, ЦА-нщ етмдер1 аниондыц БАЗ ретшде сыналып, енпз1лдо.

ОП-Ю, ОП-7 және ОП-4 оксиэтилденген алкилфенолдардыц тобына жатады және олардыц химиялыц формул ал ары мынадай болады:

С Я 2п+1С 6Я 40 (С 2Н 40)пЯ,

мундагы, л = 8-10; то = 3-4 (ОП-4); 6-7 (ОП-7), 10-12 (ОП-Ю). Оларды этилен оксиден алкилфенолдармен конденсациялау арцылы алады:

С„Н2„ +, С6НлОН + тС2Н40 -> СпН2п +, С6Н<0(С2Н40)т Н„

ДС-РАС аниондыц БАЗ-га жатады, олар - алкил-аромат-тыц сульфоцышцылдарыныц туздары СпН 2n+ tA rS 0 3Na

(п=8-12). Оларды керосин фракциясында 160-310ｰС немесе каталитикалыц газойль фракциясында 200-300ｰС болатын алкилароматтыц цосылыстарды сульфаттау SOg арцылы, содан соц алтамен бейтараптап алады.

Сульфонал НП-1 және сульфонал НП-3 – натрийдщ алкилбензолсульфонаттары, олар да ДС-РАС сияцты аниондыц БАЗ-га жатады. Оларды а - олефиндер непзшде парафиндерда термиялык крекинплеп алады.

АСЦ, ТОЦ және ЦА реагенттер! енд1р1стщ цосалцы ешмдер1 (цалдыцтары) болып табылады. ТОЦ реагента (төменп молекулалыц органикалыц цышцылдар) суда еритш карбон кыпщылдарыныц коспаларыньщ непзп заты ретшде болады және ол Волгоград мунай еддеу зауытыныц синтетикалык май кынщылдары цехыныц Кышцылдык; агыны (ЦА) болып табылады. ЦА реагента курамында нейзй заты ретшде шамамен 15% жогаргы молекулалык органикалык кыпщылдар, спирттер, альдегидтер мен кетондар болады.

АСЦ реагента (алкилсулфатты коспа) – синтетикалык каучук зауытыныц дивинил енд1р!сшщ калдыгы мен алкилденген кушрт кышкылыныц ерекеттесушщ ешм1.

Алкилденген кук1рт кышкылы - Жаца У фалы к мунай ендеу зауытыныц бутан-бутилендш фракция кем1рсутек-TepiH алкилдеу ендор1с1шц калдыгы. Е й бастапкы ешмде зеру емес және арзан, олардыц ерекеттесушен реакция ешмдершде 7-9% алкилсульфаттар, 4-6,2% сульфокышкылдар, 47-53% ерекеттеспеген кушрт кышкылы болады. Цаттагы реагенттщ ecepi курамдас сипатта болады.

АСЦ пайдаланганда мунайды жаксы ыгыстырудыц нейзп себептершщ 6ipi - сульфокышкылдар, ecipece суда еритш алкилсульфаттар сиякты активта БАЗ болуы, олардыц концентрациясы 2,5% болганда су-керосин шекарасында фазааралык керйгудо 1 мДж/м2-ге дешн төмендетеда.

2. Судыц полимерлш коюлануы. Полимерлердщ мунай-кесшпплш практикасында колданылуыныц уш саласы бар: мунай 6epriniTiKTi арттыру, тасымалдау жуйелершщ (кубырлар, соргылар, т.б.) элементтершщ гидравликалык сипаттамаларын реттеу, бургылау және окшауландыргыш суйыктарды дайындау.

Полимерлердк едетте елс1з концентрациядагы сулы ервдщцлер туршде пайдаланады, оларды кат кысымын устап туру жуйесше ж1беред1. Ол кезде мунай берйшйк коэффициента артады.

Судыц йолимерлш коюлану ед1сш колдану кезшде сумунайлык жанасудыц 6ip калыпты козгалуына жагдай жасалынады және каттыц соцгы мунай берйштш артады.

Мунайды ыгыстыру удерМн практикада жузеге асырганда, катта жиектер жасау уппн алгапщы сатыда коюланган судыц аздаган мелшерш айдаган пайдалы. Содан соц кед1мг! суды айдайды, ол жиекта цаттыц терецдтне карай итередь

Мунай 6epriniTiKTi арттыру yniiH ер турл1 полимерлер цолданылуы мумшн, алайда Kaeipri тусшштер бойынша белпл1 6ip тшмд1лштер1 болатындары полиэтилен-оксидтер, полисахаридтер және акриламид Heriзшдей полимерлер. ТМД және шетелдерде көп цолданылатындары полиакриламидта реагенттер: тушршштелген және гель тер1зд1 полиакриламидтер П А А (ТМД), Пушер-500 (АЩ11), CS-6 реагента (Жапония) және т.б.

Тушрппктелген П А А - суда еритш, белшектершщ шамасы 8 мм-ге дешн болатын ац, жасыл немесе цоцыр T ycTi, балку температурасы 120ｰС болатын тушрппктер.

40ｰС температура кезшдеп суда еру жылдамдыгы 48 сагаттан аспайды. Сол кездеп ер1мейтан цалдыктыц мелm ep i 5% -дан аспайды. Реагенттщ eK i сорты шыгарылады.

Тауарлы П А А "А ” сортыныц курамында 50% -дан кем емес акриламид полимер! және 38% -дан көп емес аммоний сульфаты болады. Реагенттщ ”Б” сортында полимердщ мелшер1 45% -дан көп, ал аммоний сульфатыныц мелшер1 40% -дан кем болмауы керек. бшмнщ ылгалдылыгы eKi сортта да 16-20% -дан көп болмау керек. Реагент ic жузшде металга, ауадагы оттекке және суга химиялык активталш керсетпейдь Усактаганда, ер1ткенде және козгалганда электрлещцру удерга болмайды. Тушршштелген П А А - ертке, жарылыска каушталт жок улы емес заттар.

Импорттап алатын Пушер-500 және CS-6 реагенттер! тыгыздыгы - 1,05-1,1 г/см3, сусымалы массасы - 0,6 г/см3, тушршштершщ шамасы - 0,25-1,6 мм, еру жылдамдыгы жогары, ац T y cT i унтац тер1здо зат. Пушер-500 реагенташц 20ｰС температура кезшдеп еру жылдамдыгы 0,5 саг.-ка жуык, ал CS-6 реагенташк1 - 1 саг.-тан аспайды. EKi ешмде тауарлык кушнде курамында базальщ акриламид полимершщ мелшершщ жогары болуымен (90% көп), аздаган ер1мейтан тунбалардыц мелшер1мен (0,3% аз) және аммоний сульфатыныц болмауымен сипатталады. Пушер1 0 -1 4 8 145 500 және CS-6 реагенттершщ ылгалдылыгы 10% -га жуык;, гигроскопияльщ емес, жeмipлiкciз және ic жузшде кысылмайды, пайдалану yn;epici кезшде электрлен бейда, улы емес жэне жарылыс, ерт к а уш й л т жок;. Гель тэрЬздЬ П А А акрил кыпщылыныц нитрилш техникалык кук1рт кышкылымен сабындап, одан epi карай сабынданган ешмда аммиак суымен немесе i36ecneH бейтараптандырып, алынган акриламидтщ ертндкан cinй лш ортада тотыгу-тотыксыздану инициаторлары кемеймен полимерлеп алады. Техникалык гель тер1зда П А А - непзп заты 0-7%-дан кем емес суда еритш туткырлыгы жогары реагенттер. 1збеспен бейтараптандырылган П А А - сутта-ак тустен сары туске дешн болатын тусйз коллоидтар, ал аммиакты П А А ашьщ-сары, кекгшл немесе жасыл болады.

Полиэтиленоксидтер ПЭО - сызьщты курылымды, молекулалык массасы жогары, химиялык формуласы (- СН2 - СН2 - 0)п болатын балауыз тер1зд1 термопластикалык гомополимерлер. Бул этилен оксидшщ турл1 катализаторлар кемеймен полимерлену ешмдерь ПЭО суда және ароматты кем1рсутектерде ерщц. ПЭО ней з й кемнйл1ктер1 - уакытка байланысты тураксыздыгы жэне полиакриламидтерде болатын косымша кедерй эффекйсшщ болмауы. Дегенмен метас, комета, т.б. сиякты ПЭО белйл1 6ip жагдайларда каттардыц мунай берйшййн арттыру ymiH колданылуы мумкш.

Метас - метакрил кышкылы (шамамен 53%) мен метакрил-амидтщ (шамамен 45%) сополимер]., ак ту ей кристалдык унтак туршде шыгарылады. Полимердщ молекулалык массасы 2 • 106 тец. Метас бейтарап және Кыпщыл орталарда нашар еридь Комета - метакрил кышкылы мен оныц натрий тузыныц сополимер^ енеркэсште eKi түрде шыгарылады: кышкылдык жэне туздьщ. Полимердщ бейтараптанган, ягни тузды модификациясы суда жаксы ерщц де, туткырлыгы ете жогары ертцдалер тузедк K e y eK T i ортада акканда бул ер тн д з л ер псевдопластикальщ касиеттер керсетедк

Гипан - гидролизденген полиакрилонитрил – акрил кыпщылыныц нитрилш сулы конденсат epiTKiini ортасында статикалык полимерлеп, одан epi оны Kyfifliprini натриймен гидролиздеу едМмен алынатын реагент. Полимердщ химиялык формуласы: