Механикалыц adicmep

Цаттыц гидравликалыц узшуь Цаттыц гидравликалык узпгушщ Memci, уцгымага айдайтын суйыцтыкпен уцгыма забойында жогары цысым жасаганда, катта жарыкшактардыц туз1лу1 мен кецеюше нейзделген. Пайда болган жарыцшактар кысымды тус1ргеннен кешн цайтадан 6 ip iK n e c yniiH, оларга сортталган ip i тушршжй кум айдайды.

Цатта туз1лген жарыкшактар немесе ашылган және кецейген жарыцшактар баскалармен байланысып, мунай мен газдыц етшзйштер1 болып цалады, ол уцгыманы забойдан алые жатцан цаттыц ешмд1 аймацтарымен байланыстырады. Цат терендндей жарыцшактардыц болу ауданы 6ipHeme ондаган метрге дешн жету1 мумкш.

Ipi тушршжй цуммен толган, еш 1-2 мм болатын жыныста туз1лейн жарыкшактардыц е й м д т й жогары болады.

Цаттыц гидроузшушен (Ц ГУ) кешн уцгымалардыц ешмд1лжтер1 б1рнеше есеге артады. ЦГУ операциясы мынадай сатылы кезендерден турады: 1) цатца жарыцшактар тузу y m iH узшу суйыцтығын айдау; 2) цум тасушы-суйыцгыкты айдау; 3) жарыкшакка цумды жаншып енйзу y m iH суйыктык айдау.

Одетте Щ Т кез1нде уз1лу суйыцтыгы мен цум тасушысуйыцтыц ретшде 6ip суйыцтыцты пайдаланады. Сондыцтан да, терминологияны жещлдету yniiH бул суйыцтыцтарды узДлу суйыцтыцтары деп аталады.

Уз1лу суйыцтыцтарыньщ непзп eni Typi цолданылады:

1) квм1рсутект1к суйыцтыцтар; 2) сулы ертщцлер.

Кейде су-мунайлы жане мунай-цышцылдыц эмульсиялар цолданылады.

Кем1рсутект1к суйыцтыцтар мунайлы уцгымаларда цолданылады. Оган жататындар: тутцырлыгы жогары шиш мунай; мазут немесе оныц мунайлармен цоспасы;

дизельд1 отын немесе мунай сабындарымен цоюланган niHKi мунай.

Сулы ертнд!лер айдама уцгымаларда цолданылады.

Оларга су, сульфит-спирттж барданыц сулы epiTiHflici, туз цышцылыныц eprriHflbiepi, турлД реагенттермен цоюланган су, туз цышцылыныц цоюланган ертщцлер1 жат ад ы.

Yeuiy суйыцтыцтарын тацдау кезшде непзшен мынадай параметрлерд1, тутцырлыцты, с у з й н т к й және цум тушршштерш жузпщц кушнде устап цалу цаб1летт1л1п ескерДледь

Тутцырлыц аз болганда, уз1лу цысымына жету ymiH цатца суйыцтыцтыц көп келемш айдау цажет болады, сондыцтан б1рнеше цатар жумыс ктеп турган соргылыц агрегаттарды пайдалану цажет. Егер суйыцтыц тутцырлыгы

шектш меннен артыц болса, онда жарыцшацтар тузДлу ymiH жогаргы цысым керек, ейткеш тутцырлыцтыц артуымен суйыцтыцты цубырмен айдаганда оныц шыгыны даартады.

Щ Т кезшдеп жарыцшацтарды толтыруга арналган цум мынадай талаптарды цанагаттандыруы цажет: 1) жарыцшацтарда сешмда, 6epiK цумды жастыцшаларды тузу ymiH және жыныстар салмагы есершен бузылмауы ymiH жогары механикалыц 6epiKTiri; 2) жогары етамдйпкта сацтауы керек. Мундай цумга ipi тутршшй, жацсы шекемделген және гранулометриялыц цурамы бойынша б1ртект1, тушршжтершщ елшем1 0,5-тен 1,0 мм-ге дейш болатын кварц цумы жатады.

Кратка айдау ушш к а ж е т кумныц мелшер1 жыныстардыц жарыкшактык дережесше байланысты болады. Кушп жарьщшак;танган жыныстарга (ектастар мен доломиттер) б1рнеше ондаган тоннага дешн кум айдалады.

Цумныц көп мелшерк сонымен 6ipre, алдыцгы пайдаланган кезде кургатылган жэне тығын тузшуге бешм борпылдац жыныстарга да айдалады. Цумдактардан жэне аз жарьщшацты эктастардан куралган каттардагы 6ip уцгымага 8-10 т кум айдаган дурыс болады. Жеке жагдайларда бул мелшерд14-5 тоннага дешн азайтады немесе, керкпнше, 20 тоннага дешн кебейтедь Суйыктык -кум тасымалдагыштагы кумныц концентрациясы оныц

сузшуше жэне устап калу каб1четйлтне байланысты 1 м³ суйыктыкка 100-ден 600 кг-га дешн ауыткиды.

Цатты гидроузудщ технологиясы мынадай: алдымен уцгыма забойын кум мен саздан тазартады жэне кабыргасын ластайтын шейщцлерден тазартады. Кей кезде ЦГУ алдында туз кышкылдык ендеу немесе косымша перфорация журйзген дурыс болады. Мундай жагдайларда уз1лу кысымы төмендейд1 де, оныц т тм дШ й артады.

Жуылган және тазартылган уцгымага диаметр! 89 мм-ден кем емес кубырларды туйредк Олардыц бойымен узглу суйыцтыгы забойга багытталады. ЦГТ кезшде диаметр!

шшкентай кубырларды пайдалану тшмйз, ейткеш олармен суйыктыкты айдаганда кысымныц көп шыгыны болады.

Шеген багананы уззлетш кат уст1не тусейн жогаргы кысымныц ecepiHeH сактау ymiH пакер койылады. Ол уцгыманыц су зй аймагын жогары жататын белштен толык ажыратады, бул кезде соргылармен жасалатын Кысым тек сузй аймагы мен пакердщ төменй бетше есер етедь Сонымен, катты гидроуз1лу удеркшде пакерге төменнен жогары карай улкен куш есер етедь Егер сейкест1 шаралар колданылмаса, пакер соргы-компрессорлык кубырлармен 6ipre жогары кетершедк буган жол беруге болмайды. Муны болдырмас ymiH кубырларга гидравликалык якорь кояды (46-сурет).

Цубырларга суйьщтьщты айдаганда цысым гидравликалык; якорьдщ поршешне есер етедк нетижесшде олар ездершщ уяларынан шыгады да, шеген баганага жабысып калады. Поршеньдердщ шейндей сакиналык кырлар баганага соктыгысып, соргы-компрессорлык кубырлардыц козгалуына кедерй жасайды.

Уцгыма сагасы арнайы басымен жабдыцталган, оган уцгымага уз1лу суйыцтыктарын айдауга арналган агрегаттар жалганады.

Цаттыц гидроуз1лу1 кезшдей жабдыцтардыц орналасуы мен б е к т л у сулбасы 47-суретте келйрЛлген.

Нейзй жабдыцтарга жататындар: 4 АН-700 соргы агрегаттары, модернизацияланган 5АН-700 немесе кацкалы АНР-700. Бул агрегаттардыц максималды цысымы 6 л/с бергенде 70 МПа, ал 20 МПа. Уцгыманы гидроцумагындык перфорациялау. Уцгымаларды перфорациялаудан баска, бул едос уцгымаларды кышкылдык ендеу де және забой мацы аймагынаесер

етудщ баска да едостершдё уцгыма оцпанын катпен (октык немесе кумулятивйк перфорация) косатын арналарды жасау ymiH колданылады.

Гидрокумагындык перфорация ед1с перфоратордыц салмасынан улкен жылдамдыцпен шыгатын және уцгыма цабыргасына багытталган суйыктык агыны және кумныц кинетикалыц энергиясы мен жем1рлш касиеттерш пайдалануга нейзделген. Аз уакыттыц imiHfle кумы бар суйык46-сурет. Уцгымада пакер мен якорьдщ орналасуы:

тыцтыц агыны шеген баганада тесж немесе TijiiK және цементтж тас пен дат жынысында канал немесе сацылау тузед1 (48-сурет). Куммен 6ipre суйыцтыц уцгымада орнатылган соргы кемепмен соргы-компрессорлыц цубырлар баганасы бойымен перфоратор салмаларына дарай багытталады.

Гидроцумагындыц перфорация кез1нде даттыд гидравликалык; уз1лу1 кезшдепдей жер бейлш жабдыцтарын пайдаланады: соргы агрегаттар, дум араластыргыш машиналар, т.б.

Жер асты жабдьщтары соргы-компрессорлыд цубырлармен уцгымага тус1р1лген гидроперфоратордан турады. Гидроперфоратор корпусында (49-сурет) салмалар мен сещцрпштердщ устагыштары yniiH уялар болады.

Салма устагышыныд кед сыртцы гайкасы болады, ол цатты ецдеу удерМнде бурандалы перфоратордыд корпусыныц участкейн шагылысцан цумы бар суйыцтыц агынынан бузылудан сацтайды. Гайкалар тозуына царай устагыштар мен салмаларды ауыстырып отырады.

Диаметр14,5 мм және узындыгы 20 мм болатын перфоратор салмалары жемДрлшке турацты цорытпалардан жаЕЭВВЭ>* Соргылардан салган, олар горизонтальды жазыцтьщца 2-30 бурышпен орнатылган, ол багытын езгерту және шагылысцан агынныц Kepi ecepiH төмендету нетижесшде агынныц жемДрлш ecepiH жогарылатады, сонымен катар салмалар корпусыныц бузылуын болдырмайды. Перфорация турше байланысты салмалар перфораторга эр турл1 етш б ек т л е д ь Цаты ашу ушш горизонтальды дец-

гелек сацылау жасау жолымен терт салманы 6ip жазыцтыцца орналастырады, ал калган уяларга сенд1рпштер буралады.

Диаметралды царама-царсы т1к сацылаулар жасау кезшде салмаларды перфоратордыц ер жагына тш жазыцтыцта еш-ек1ден немесе уштен орналастырады. Жыныста арналар жасау кезшде салмалардыц саны мен орналасуы геология-кесшпллш жагдайлармен аныцталады.

TycipLireH цубырлар баганасын перфорациялаудан бурын, жумыстыц цысымга дешн престейдо, ол yniiH перфоратор устше шариктД клапан орнатады. Престелгеннен соц, шарики бетке Kepi жуу, ягни суйыцтыцты эксплуатациялыц батана мен соргы-компрессорлыц цубырлардыц арасындагы кещстшке айдау арцылы шыгарады.

Гидроцумагындыц перфорация y m iH мунай уцгымаларында суйыцтыц-цумтасыгыш ретшде мунай, ал айдама уцгымалар y m iH су цолданылады. Жешрлйсп материал ретшде сортталган кварцтш цумныц 0,5-0,8 мм фракциясы пайдаланылады. Суйыцтыцтагы цумныц

3 - шарики кла- реттығын (золотник) тиш! гидравликапан; 4 - салмалар Л Ь щ д1р1лдетшш туйршедк ол каттыц устагышы; етмд1 аймагыныц ендеуге тацдалган бе5 - тоцтатцыш.. сацина; Л1п™не карсы орнатылады. Й 6 - салмалар; Жумыстык суйыктык кубырлар ар7 - сенд1рпштер Кылы айдалады, ол д1р1лдетк1ш аркылы eTin, уздшйз гидравликалык соккылар сериясын тудырады. Тербелк:терд1 жасау д1р1лдетк1штщ реттығындык курылгысы арк;ылы етейн жумыстык суйьщтьщтыц агынын периодты түрде жабу жолымен жузеге асырылады.

50-сурет. Реттығын типта гидравликальщ д1р1лдетк1ш Реттығын тш т гидравликалык дорЬвдетмш 50-суретте керсейлген. Д1р1лдетк1ш корпусында катан, бешт!лген окпан (1) туззлетш цилиндрде сацылаульщ TiniKTepi бар стакан орналасцан. Окпаннын, туп жагында цилиндрл1к TeciK бар. Окпанда сацылаулы TeciKTepi бар цилиндрлш золотник (2) еркДн айналып турады. Нетижейндетурбиндо курылгы туз1лед1, оныц багыттаушы аппараты – кисьщ TbiiKTepi бар оцпан, ал жумыстык децгелеп. – багытталган бурыштьщ т1лштер1 бар реттығын болады. Окпанда сацылаулы тииктерден баска, цосушы тесштер болады, оцпандагы сацылауларды жапцанда, олар реттығынды icKe цосуга MyMKiHniiniK бередц.

Реттығын шарикй таректерге (3) орнатылган. Жумыстык суйыктьщты айдаганда, оныц сацылаульщ тшштерЬ нен откенде, реттығын айнала бастайды. Реттығын айнала отырып, жумыстык суйыктыктыц агынын беютедк соныц нетижесшде гидравликалык соккылар туз1лед1, олардыц ж ш л т сацылаулардыц санына және реттығынныц айналу ж ш л т н е теуелд1 болады және минутына 30 000-га дешн жету1 мумкш. Гидравликалык соккы Кысымды кетередо, ол окпанныц туп жагындагы тесштерден суйыктыктыц курт импульстш агуын болдырады.

Оган коса, реттығын айналгандагы сацылаулардан суйыктыктыц периодты түрде агуы коршаган ортада (суйьщтыкта) циклдж тербелктер жасайды.

Уцгымада flipbifli ецдеу кезшде агрегатты 6ip жылдамдыктан баска жылдамдыкка ауыстыру кезшде жумыстык суйыктыктыц уздшстз агынын жасау ymiH, едетте eKi соргы агрегатын орнатады. Уцгыма сагасы, катты гидравликалык узу кезшдейдей жабдьщтармен жабдьщталады.

Жумыстык суйыктык ретшде мунай, туз кышкылыныц ерЫщцй, БАЗ-дыц ертнделерк т.б. колданылады.

Ок-дер1 газдарыньщ кысымымен каттыц узшуь Бул eflic арнайы аппаратта зарядтыц жануы кезшде тузшетш оц-дер! газдарыныц энергиясы есебшен тау жынысында жарыкшактардыц тузшуше нейзделген.

Онделетш аралыктардыц терецдштерше байланысты массасы бойынша ер турл1 ок-дер1лш зарядтарды (3; 5; 7; 10; 15 кг) колдану уцгымада тау кысымына тец немесе одан да артык кысым жасауга мумкшдш бередк ол болса жаца жарыкшактардыц кецеюше жагдайлар тугызады.

Жыныстардыц деформация удерйянщ кайтымсыздыгыныц салдарынан кысымды туйргеннен кешн де iiniHapa арналар сакталады. Бул жарыкшактарды бейту операцияларын журпзуден бас тартуга мумкшпшпк бередк Цатты ок-дер1 газдарыныц кысымымен узудо ешмд1 каттары тыгыз, жарыкшакты ектастардан, доломиттерден және сазды емес кумдактардан туратын мунай, газ және айдама уцгымаларда колдану усынылады.

Уцгымаларды д ум тт у (торпедалау). Уцгымадагы мунай және газ агынын арттыру yniiH д ум тт у yflepici жарылгыш затпен (ЖЗ) зарядталган торпеданы уцгымага Tycipin, eHiMfli цатца царсы жаруга нейзделген. Торпеда жарылганда каверна туз1лед1 де, соныц нетижесшде уцгыманыц диаметр! мен уцгымадан радиалды багытта тарайтын жарыцшацтар желДй артады.

Эсер етудщ жарылгыштьщ едДсш, сондай-ац цыстырылып усталып калган бургылау және шеген цубырларды босату ymiH, забойдан шыгарып алынбайтын металдьщ буйымдарды бузу ymiH, тыгыз цумды тығындарды бузу және т.б. ymiH де цолданады.

Торпедалау ymiH бризанттыц (усатцыш) типт! жарылгыш заттар цолданылады, оларга ароматты цатардагы нитроцосылыстар ЖЗ-дан - тротил, тетрил, гексоген; азот цышцылыныц нитраттары немесе эфирлершен -ТЭН, нитроглицерин және басцалар; цоспалар мен цурамалардан амониттер және динамиттер жатады.

Торпедаларды, едетте забойы ашыц уцгымаларда жарады. Шеген цубырларды бузылудан сацтау ymiH торпеда устше суйыц немесе цатты тығын (тығындама) орнатады. Суйыц тығын ретшде мунай, су немесе сазды е р т н -д1, ал цатты тығын рет1нде цум, саз немесе цеменгп кешр пайдаланады. Цатты тығынды пайдаланып торпедалау уцгыманы тазалау ymiH узац уацыт жумыстар журйзу цажет болган жагдайларда болады.

3.6.3. Жылулы ц adicmep

Забой мацы аймацца есер етудщ жылулыц едДстерш мунай цурамында парафин және шайыр болатын уцгымаларды пайдаланганда цолданылады. Осындай уцгымаларды пайдала-ну удерДсшде мунайдыц температурасын томендеткенде оны цурайтын компоненттердщ фазалыц тепе-тецдт езгеред1, парафиндер мен шайырлардыц epiriraTiKTepi азаяды, шайырлар забой мацы аймацта, уцгыма цабыргаларында және кетерйш цубырларда шегедь Кеуектердщ б1телушщ нетижесшде цаттыц суз riuiTiK каб1лей нашарлайды және уцгымалардыц ешм flbiiri төмендейдь Забой мады аймакты кыздырганда кубырлардагы, уцгыма кабыргаларындагы, сузй аймагындагы және цат кеуектер1ндей парафиндЬшайырлык тузиамдер балкиды да, мунай агынымен бетке шыгарылады. Ол забой мацы аймагындагы тау жынысыныц сузйшйк каб1лейн жацсартады, тутцырлыцты азайтады және мунайдыц козгалгыштығын арттырады, ол да мунайдыц каттагы козгалу жагдайын жещлдетедь Забой мацы аймакты электр кыздыргыш және газ кыздыргыштардыц кемеймен, ыстьщ мунаймен, мунай ешмдер1мен, су және бумен, сондай-ак катка термиялык есер ету жолымен кыздырады.

Забой мацы аймакты кыздыру, едетте б1рнеше теулж бойы журйзьледо, одан соц электр кыздыргышты уцгымадан алып, оган соргы туйршеде де, уцгыма icKe косылады.

Уцгымага ыстык суйыктыктарды (мунай, дизельдш отын, т.б.) айдау уцгымалык соргыныц жумысын тоцтатпай кубырдан тыс к ещ сйк аркылы соргылардыц кемеймен журйз1лед1. Балкыган парафин айдалатын мунай агынымен алынады.

Уцгымаларды бу-жылульщ еццеуде жылу тасымалдагыш рейнде автомашинада орнатылган арнайы бу-цозгалмалы кондыргыларынан (БЦЦ) шыгатын ете ысытылган су буы болып табылады. Бу-козгалмалы кондыргыларын (6ipeyiH немесе 6ipHeineyiH) уцгыма сагасымен жогары кысымды кубырлармен жалгастырады. Цондыргыныц бу генераторынан шьщкан бу ез кысымымен соргы-компрессорлык кубырлардан мунайды ыгыстырады және каттыц забой мацы аймагына енедь Бу-жылулык ецдеу кезшде сузйнщ жогаргы тейктершщ уст1не, едетте сузй аймагын эксплуатациялык баганадан окшауландыру және оны уцгымага айдалатын будыц жогаргы температурасыныц ecepiHeH сактау ymiH жылуга тез1мд1 пакер орнатады. Буды уцгымага белгип 6ip уакыт бойы айдайды, содан соц жылуды каттыц терец жерлерше дешн беру ymiH уцгыманыц сагасын жабады. Содан соц уцгыманы эксплуатациялауды цайта жалгастырад ы.