арау және физикалық тексеру

Жалпы жағдайын және өмірге маңызды мүшелердің қызметін бағалау(есі,тынысы,қанайналымы).

Қанкету дәрежесін бағалау.

Тері және шырышты қабаттарын,бауырдың зақымдалу белгілерін(асцит,телеангиоэктазия),бөртпе,кахексия бар ма, визуальды қарау.

Пульсті,АҚ,ЖСЖ анықтау.

Ішінің жұмсақ,тыныс алуға бірдей қатысады.

Ректальді зерттеу:меленены анықтау,гемарроий.

Нәжісте қанның болуы.

Құсу(ашық,қара түсті,кофе қойыртпасы түстес)

Ауруханаға дейінгі этаптағы ем:

АІТ-нан қанкету кезінде жедел жәрдем көмегі шұғыл түрде ауруханаға хирургиялық бөлімшеге жеткізу. ЖСС және АҚ бақылап отыру.

Геморрагиялық шок белгілері анықталса (қалтырау,суық тер, өршімелі тахикардия)және гипотония көктамырға тамшылатып сұйықтықтарды енгізу, гидроксиэтилкрахмал 400 мл,5% — 400 мл глюкоза ерітіндісі, 0,9% — 400 натрий хлорид ерітіндісі.

АІТ-ның жоғарғы бөлімдерінен қанкету болса:

2 мин бойы фамотидин 20 мг (1 ампуласын 5-10 мл 0,9% NaCl ерітіндісімен араластыру), көктамырға тамшылатып (тері астына салуға болады) октреотид 0,1 мг (соматостагин аналогы).

фибринолиз белсенуі кезіндегі қанкету болса (паренхиматозды қанкету немесе ұзақ қанжоғалту): ε-аминокапрон қышқылы 5% — 100 мл (5 г).

94.ST сегментінің көтерілуімен жүретін ЖКС. Клиникасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері. Тромболитикалық терапия.

Бұл кеуде қуысында ауырсыну сезімі және басқа жағымсыз сезімдері,ST сегментінің тұрақты көтерілуімен немесе ЭКГ да Гис шоғырының сол аяғының жаңа блокадасы (алғаш рет пайда болған) бар науқастар. ST сигментінің тұрақты көтерілуі коронарлы артериялардың жіті толық окклюзиясына байланысты. Бұл жағдайда ем мақсаты қан тамырының ішкі кеңістігін тез және тұрақты қалпына кеелтіру. Бұл үшін тромболитиктер дәрілер немесе тура амбиопластика қолданылады.

Кленикасы: Ангиональды ауырсыну тыныштық уақытында 20 мин созылады.

Инсператолы ентігу.Тері жамылғысының түсінің өзгеруі.(бозарған,мрамор тәрізді,цианоз)

Салқын тер,өлімге деген қорқыныш,науқас қозғыш,полиурия.

Жүрек тоны тұйық,АД кішкене төмендеуі кейде жоғарлауы да мүмкін.систоликалық жоғарлайды.

Лабараториялық зерттеу: тропонина Т и гликоген-фосфорилазы ВВ экспресс тест арқылы алынған оң.

*Нитроглицерин: таблетка 0,0005 г; раствор 0,1% для инъекций в ампулах по 10

мл, аэрозоль.

2. Изокет (изосорбита динитрат) таблетка 5 мг, 10 мг, 20 мг, 40 мг, 60 мг;

раствор для инъекций 0,1% 10 мл; аэрозоль

3. *Ацетилсалициловая кислота таблетка: 100-500 мг шайнап

4. *Морфин раствор для инъекций в ампуле 1% по 1 мл ауырсынуды басу үшін

5. *Фентанил раствор для инъекций 0,005% 2,0.Ауврсынуды басу үшін, ЖЖЖ төмендетеді.

7. *Дроперидол 2,5% раствор для инъекций 10,0 АД төмендету үшін құсуға қарсы препарет ретінде орналасады.

8. *Трамадол 50 мг в 1мл. наркотикалық анальгетик болмаған жағдайда.қолдануға болмаған жағдайда.

9. *Преднизолон 25 мг в 1 мл

10. *Декстроза 5% раствор 200,0, 400,0, фл

Емі: Тромболетиктермен емдеуге көрсеткіш ЭКГ да ST-T сегментінің жоғарлауы Гис аяғының блокадасы бар науқастардға.

Алғаш рет түскенен кейін 12 сағат ішінде симптомдар пайда болуы.

ST-T сигмент 0,1 мВ жоғарлауы.Науқас 75 жаста болса.гипотония,тахикардия. Жүректің алдыңғы жағы миокарт инфаркті.Қайталанған инфаркт миокартты.Қант диабеті.

Тромболитикалық емге қарсы көрсеткіш: Гемарагиялық инсульт,Ишемиялық инсульт 6 ай бұрын.бас ми травмасы,бас ми ісігі.3 ай ішінде ауыр травма хирургиялық араласулар болған жағдайда.АІЖ қан кету. Қан кету жие болатын жағдайларда.аневризма аорты. Ми бас қан айналым бұзылысы. Тура емес анкоагулянттармен емделген жағдайда.инфекциялық эндокардит кезінде қолдануға болмайды. Инфаркт миарада ST-T сиг көтерілмеуі кезінде қолдануға болиайды.артқы инфаркт миакартты кезінде қолдануға болмайды.

Каранарлы қан тамырды қалпына келтіру үшін Стрептокиназа 1500000 ед в/в тамшылатып 30 мин енгіземіз 30 мг преднизалонан кейін.

♦актилизе, альтеплаза, тканевой активатор плазминогена: 90

минут в три этапа – 15 мг енгіземіз. внутривенно болюсно, 50 мг.внутривенно капельно в течение

35 минут и 35 мг.внутривенно капельно в течение 60 минут.

Гепарин 5000 Ед в-в Асперин 160-300мг.

95.Жедел коронарлық синдром. Жіктелуі. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

ОКС миокардтың жедел өршімелі ишемиясымен шақырылатын жағдайлар жиынтығын біріктіретін түсініктеме:

Тұрақсыз стенокардия

ST-көтерілуімен жүретін

ST-көтерілінсіз

Класификация клиникалық ағымына байланысты ауырсынумен,абдоминальный,атипиялық ауырсынумен,астматикалық,аритмиялық,церебро вскулярлық.бессимптомный,некроз аймағын орналасуына байланысты сол жақ қарынша инф,оң жақ қарынша инф. Жүрек булшық ет зақымдану тереңдігіне байлангысты.(ЭКГ)көрінісіне байланысты.Q пайда болатын инф миокард 2 ши Q пайда болмайтын,теріс Т тішесі пайда болатын.Асқынуына байланысты асқынатын, асқынбайтын

Клиника типичные жалыбы жүрек аймағында төс артында басып немесе қысып ауратын интенсивті ауырсыну.Ұстама 15 мин көп болады. Сол қолға немесе оң қолға жаққа мойынға жаурын астына сол жақтағы.эпигастальды аймақа таралуы мүмкін.Науқас қозғыш тынышсыз.Қорқыныш сезімі болады.нитраттарды сублингвальды қолдану эффективті емес. Немесе ауырсынуды баспайды.Тері қатпары бозаруы,гипергидроз, маңдайда салқын тер. Бірден алсіздену ауа жетпеу сезімі.Асқынуы жүрек өткізгішімен ритм бұзылысы.жжж.кардиогенді шок, перикордит,пост инф стенокардия,ИМ варинт ауырсыну: ангинозды ауырсыну,нитратқа тұрақты,абдоминальды: эпигастральды ауырсыну диспепсиялық көріністермен: жүрек айну, жеңілдік акелмейтін ауырсыну,іш кебу,ықылық тию,

атипиялық ауырсыну:ауырсыну синдромы орналасуы атпиялық түрде

астматикалық:ентігу ұстамасы, ауа жетпеу жезімі- стекардияның эквиваленті.

Аритмиялық: ритм бұзылысы

Церебра васкулярлық: ми қан айн бұзылысының белгілері: бас айналу естен тану құсу.

Бессиптомный: тек ЭКГ арқылы таналады.

ДИАГ: ананез, осмотр, жалпы жағдайын қарау,өмірге маңызды орг қарау: есі,тыныс алу қан айналым.

Визуальды қарау:тері қатпары бозғылт,жоғарғы ылғалдылығы мойын веналары ісіну,

Пульс ЖЖЖ ТАЖ АД 2 қолда перкусия,жүрек шекарасы ұлғаюы,пальпация жүрек түрткісін бағалау.Жүрек қан тамыр аускутациясы:3 тон немесе 4 тон болады.жаңа шу пайда болуы.Өкпе аускултациясы ылғалды сырылдар

ЭКГ: ИМ белгісі: ижедел зақымдану болса ST сиг жоғарлауы оң Т тішесімен қосылады.немесе теріс Т тәс өтетін(ST сигментінің депресиясымен төменге.)

Ірі өшақты немесе трансмуральды некроз паталогQ пайда болуы жане R-R тіс төмендеуі.немеспе R тіс жоғалуы.жане Q-S пайда болуы.ИМ қосымша белісі: ги с шоғырының блакадасы, биомаркилерге текскру, (тропанин тест МВ кретин фосфа киназа,миоглобин.)

ЕМІ арқасымен жатқызып басын сал көтерәңіз нитроглецерин тіл астына таб. 0,5-1 мг аэрозоль немесе спрей 0,4-0,8 қажет жағадайда жане АД қалыпты деңгейде 5-10 мин қайталау керек. Асперин егер науқас жедел жардем дарігері келмей турып қабылдамаса 160-325 мг таб. Кислородтерапия 3-5 л мин. Ауырсынуды басу үшін наркотикалық анальгетик Морфин 1мл -1% 20 мл 0,9% NaCL араластырып нитроглецерин 10мл 0,1% 100 мл 0,9 % NaCL ертіп в-в капельно.

ST сиг көтерлуі тәждік артерияның жедел бітелуі жане микард ишемиясын көрсетеді сондықтан қан айналымды қалпына келтірді тромболизис қолдану арқылы некроз ошағын азайтуға немесе жоюға болады.Егер жүретегі ауырсыну басталған уақыттан бастап ауруханаға дейінгі уақыт 60 мин асып кетсе онда тромболитек қолджану туралы маселе шешу керек стрептокиназа 1,5 млн МЕ көктамырға 30-60 мин ішінде енгізеді.

Алтеплаза 15 мг в-в болусно 0,75 мг на кг (max 50 мг) 30 мин 0,5мг на кг (мах 35мг) 60мин асперин қосымша в-в болусна гепарин 60мг на кг мах 4000ед.

96. Геморрагиялық шок. Альговер индексі. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Геморрагиялық шок жедел қан жоғалтуда ОВҚ 10 % төмендегенде пайда болады.

Клиникалық тәжірибеде “таза күйде” анықталады:

Суицидті жағдайларда (тамырларды кесу),

Жатырдан тыс жүктілік, жатыр түтігінің жыртылуымен асқынған,

Көкбауырдың жыртылуы

Асқазан жара ауруы кезінде қан кету және т. б.

Көп жағдайларда шоктың потагенезі қан жоғалту мен көлеміне ғана байланысты емес болуы мүмкін, сондай-ақ оның пайда болу механизмі қан жоғалтудың жылдамдығына байланысты болады (жарақаттың түрі мен көлемі).

Патогенез. Жедел қан жоғалту, веноздық қанның қайтуы және жүректің лақтыру қасиетіндегі ОВҚ төмендеуі симпатико-адреналды жүйенің қосылуына әсер етеді системы, соның салдарынан қан тамырларының, артериолалардың және прекапиллярлардың сфинктердің, және басқа да мүшелер, жүрек пен ми тамырларын қоса тарылуы пайда болады. Қан тамырлар жүйесінде қанның орталықтануы басталады, аутогемодилюция (сұйықтықтың тамыр жүйесіне көшуі) гидростатикалық қысымның төмендеуі нәтижесінде. Жүректің лақтыру қасиеті төмендей береді, артериолдың тұрақты спазмы пайда болады, қанның реологиялық қасиеті өзгереді (эритроциттердің агрегациясы "сладж" - феномені).

Ары қарай перифериялық тамырлардың спазмы микроциркуляцияның бұзылуының негізгі себебі болады, ол келесі фазаларға жіктелетін қайтымсыз шокқа алып келеді:

вазоконстрикция фазасы капилярлардағы қан айналымының төмендеуі

вазодилатация фазасы қан тамырларының кеңеюі және ондағы қан айналымының бұзылысы;

Қантамыршілік шашыранды ұю синдромы

Қайтымсыз шок фазасы.

ҚШҰС жауап ретінде фибринолитикалық жүйе іске қосылады.

Клиника. ОВҚ жеткіліксіздігіне, қанның КОС өзгеруіне және перифериялық қан айналымының электролитті балансының бұзылуы және ҚШҰС әкелетін механизммен анықталады.

Клиникалық симптомокомплекс белгілеріне: әлсіздік, бас айналу, шөлдеу, ауыздың құрғауы, жүрек айну, көз алдында қараюлар, тері жамылғысының бозаруы, жабысқақ салқын тер, жүзінің өзгеруі, тахикардия және пульстың АҚ-ның төмендеуі, ентігу, цианоз.

Геморрагиялық шок ағымының 3 сатысы анықталады.

1 саты - компенсациялы, қайтымды шок ОВҚ 15—25 % қан жоғалту кезінде туады (1300 мл қанға дейін). Сонымен қатар артериалы қысым қатты төмендейді, байқалады.

II саты - декомпенсациялы, қайтымды шок ОВҚ-ның 25—45 % қан жоғалтуынан болады (1300—1800 қан), АҚ төмендеуі болады (систологиялық 100 мм. сын. бағ. б. төмен), тахикардия минутына 140 дейін.

Ill саты – қайтымсыз шок ОВҚ 50 % жоғары жедел қан жоғалту кезінде туады (2000—2500 мл- қан), АҚ 60 мм. рт. ст. төмен немесе анықталмаған, пульс жиірек минутына 150 соққы.

Қан кету мөлшерін анықтау үшін Альговер индексі қолданылады:

ЖЖЖ 1 мин- 0,54 қалыптыда

САҚ-1,0 –қауып төндіруші шок -1,5 жане одан жоғары –геповалемиялық шок.

Шок индексінің қалыпты көлемі

жасы	Шок-индекс
Жаңа туылғандар 1,5,15 жас ересектер	1,5 1,25 1,0 0,75 0,54

Әртүрлі көлемде қан жоғалту кезіндегі Альговер индексі маңызы:

Шок-индекс	Кеткен қан көлемі	Шоктың дәрежелері
0,8 жане төмен	10%(500мл)
0,9-1,2	20%
1,3-1,4	30-40%	3 жане одан ауыр

шокпен куресудің принциптері

Науқасқа ең алдымен ауырсынуды басудан бастау керек, транспорттық иммобилизация.

Жарақаттық шок жағдайындағы науқасты комплексті емдеу шараларымен емдейді. Емнің негізгі мақсаты шокты тудыратын маңызды мүшелердің функцияларын сақтау.

Комплексті емдеу әдісінің маңызды элементтері:

Зақымданғандарды жылыту. Егер де жылы бөлмелер болмаса, әсіресе эвакуации кезінде, жылыту жалпы ораумен немесе грелкаларды қоюмен жүзеге асырылады. Суланған киімін шешіп тастау керек. Шокқа қарсы бөлмелерде (24-25 градус) болу керек. Шокқа қарсы палаталарда контактты жылыту әдістерін орындау қажеті жоқ. Жылытуға ыстық шай, аз мөлшердегі алкоголь, ыстық тағам әсер етеді. Алайда іштің зақымдануында, құсу болып жатса, сұйықтықты қолдануды шектеу керек. Радиационды комбинирленген зақымдалу нәтижесінде туындаған шокты бірмезгілде 50 г 40% алкоголді беруге болмайды.

Науқасты Тренделенбург қалпына жатқызамыз (насилканың иаяқ жағын жоғары көтереді, жастықты алып тастайды).

3. Анальгезерлеуші дәрілерді енгіземіз құралды (промедол, омнопон, және басқа) тері асты немесе тамырішілік. Применение Ішкі тыныс алу немесе АҚ-ның критикалық дәрежеге дейін немесе одан да төмендеуі анальгетиктерді қолдану қарсы көрсетілім, сонымен қатар БҚАБ-да.

4. Вишневский бойынша новокаинды блокадаларын жасаймыз. Блокада ауыр тітіркенулерді басады, ал өзі шок кезіндегі компенсаторлы механизмдердің мобилизациясына әкелетін әлсіз тітіркену болып табылады. Кеуденің зақымдалуы кезінде бір немесе екіжақты вагосимпатикалық блокада, іштің зақымдалуы кезінде екіжақты паранефральды блокада, аяқ-қол зақымдануы кезінде футлярлы блокада қолданылады.

Көктамырдан көктамырға және көктамырдан артерияға қанның құйылуы, қан плазмасының құйылуы, альбумина,шокқа қарсы сұйықтықтың енгізілуі. При шоке 4 дәрежелі шок кезінде алдымен артерияға (250-500 мл) қан енгізіледі, содан соң тамырдан тамырға тамшыланған қан құюға ауысады. При шоке 3 дәрежелі шок кезінде қан құйылады немесе басында струйным әдіспен полиглюкин, АҚ көтерілгеннен кейін тамшылы. Егер 3 дәрежелі шок кезінде АҚ деңгейі төмендеп кетсе, бірден тамырдан артерияға қан құюды бастау керек. Гемотрансфузиямен қатар шок кезінде полиглюкинның құйылуы маңызды орын алады. Соңғысында зақымдалу жағдайының ауырлығына байланысты 400-1500 мл дозада енгізіледі. 3-4 дәрежелі шок кезінде, егер қан болмаса степени, если нет крови, часть полиглюкин бөлігін тамырлы артерияға қандағы сияқты дозада енгізіледі.

. Жүрек-тамыр құралдарын енгізу (строфантин, корглюкон, 5% сұйықтықтағы глюкоза). Одан да ауыр жағдайларда адреномиметиялық құралдар көрсетілген (эфедрин, норадреналин, мезатон) және глюкокортикоидтер (гидрокортизон және әсіресе преднизолон). Ескерту, тізбектелген дәрілік заттарды гемотрансфузиямен немесе коллоидты ертінділермен бірге тағайындау керек.

Кислородтың жетіспеушілігімен күрес үшін дымқылданған кислородты ингаляция, цититон инъекциясы және лобелин тағайындайды. Тыныс алудың айқын бұзылысы кезінде трахия интубациясын жасайды немесе трахеостом қояды және де ӨЖВ жасайды.

Алмасу бұзылыстармен күресу үшін витаминдер енгізу, әсіресе аскорбин қышқылы және В1 витамині, кальций хлориді (10 мл 10% сұйықтық көктамырға).

97.ӨАТЭ. Жіктелуі. Диагностикалық критерилері. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

ӨАТЭ-өкпелік артериясына бағыны мен тармақтарына тромб немесе эмбол тамыр қабырғасына бекініп қанның жылжуына кедергі келтіруі әсерінен өкпелік паринхимаға қан бармай қалуынан дамитын патологиялық ауру.

Жіктелуі дамуына байланысты:Жедел түрі:кенеттен кеуде артында ауырсыну,ентігу,АД төмендеуі,жедел өкпелік жүрек байқалады.

Жеделдеу: тыныстық және оң жақ қарынша жеткіліксіздігі. Өкпе инфаркты,қан түкіру байқалады.

Рецидивирующая форма қайталама ентігу,естен тану,өкпе инфакрт көрінісі.

Өкпе артериясының зақымдану орнына байланысты: үлкен емес зақымданған аймақ 30% (ентігу,тахипное,басайналу,қорқыныш сезімі)

Орташа: зақымданған аймақ 30-50% (кеуде тұсында ауырсыну,тахикардия,АД төмендеуі,тез пайда болған әлсіздік,өкпе инф бегілері,жөтел,қан түкіру)

Масивті зақымданған аймақ 50% (жедел оң жақ қарыншасының жеткіліксіздік,обстуктивті шок,мойын веналарының ісінуі.)

Сверхмассивная 70 % (кенеттен естен тану,диффузды цианоз дененің жоғарғы аймағында,қан айналымның тоқтауы,судорги,тыныс алу тоқтауы.

Факторы риска:

- жасы улкен

- гиподинамия,

- иммобилизация нижней конечности в течение последних 12 недель или её паралич;

- постельный режим более 3 дней;

- перенесенные операции (особенно на органах таза, живота и нижних конечностей),

переломы нижних конечностей;

- злокачественные новообразования;

- ожирение;

- варикозная болезнь;

- беременность, ранний послеродовый период и оперативное родоразрешение;

- сердечная недостаточность, клапанный порок сердца;

- мерцательная аритмия;

- сепсис

- нефротический синдром;

- применение пероральных контрацептивов, диуретиков в высоких дозах,

заместительная гормональная терапия;

- инфаркт миокарда;

- инсульт;

- гепарининдуцированная тромбоцитопения;

- эритремия;

- системная красная волчанка;

- наследственные факторы - дефицит антитромбина III, протеинов С и S,

дисфибриногенемия.

Диагност критерии: ӨАТЭ айқын кардиореспираторлық бұзылыстармен көрінеді,өкпелік артериялардың майдатармақтарының окклюзиясының әсерінен өкпе паринхимасының гемарагиялық тығыздалуынан (жие некроздалуына) өкпелік инфакрт байқалады.

ӨАТЭ-сы көрінеді

Кенеттен ентігу,қорқыныш,бірден әлсіздік,бас айналу,

Өкпелік инфакрт дамыған кезде жөтел кеуде тұсында ауырсыну,(тыныс алу актысымен байланысты,фибринозды левриттің пайда болуымен байланысты) қан түкіру байқалады.

Жалпы қарау кезінде: мойын веналарының ісінуі және пульсациясы,жүрек шекарасының оңға ығысуы,тынысалу кезінде эпигастральды пульсация күшейенді.Өкпелік артерияд 2 ши тон екі еселенуі және акценті байқалады.

Тыныс әлсізденуі,майда көпіршік тәрізді хрип шектелген аймақта,құрғақ хрип.

Плевра уйкеліс шуы.бауыр ұлғаюы. Цианоз әртүрлі көріністе. Гипертермия.тахипное 20 мин тай кеуде тұсында ауырсыну,жөтел,

Электрокардиографическая диагностика ТЭЛА:

·P-pulmonale (перегрузка правого предсердия);

·Поворот электрической оси сердца вправо (синдром Мак-Джина-Уайта – глубокий

зубец S в I стандартном отведении, глубокий зубец Q и отрицательный зубец T в III

отведении);

·Смещение переходной зоны влево;

·Перегрузка правого предсердия;

·Острое развитие полной блокады правой ветви пучка Гиса;

·Инфарктоподобные изменения – элевация ST в отведениях II III aVF и/или подъем

ST в V1-4 (в отличие от инфаркта миокарда для ТЭЛА не характерны реципрокные

изменения);

·Инверсия Т в правых (V1-3) грудных отведениях;

В 20% случаев ТЭЛА не вызывает изменений на ЭКГ.

ЕМІ

ӨАТЭ-күдік туғанда антикоагулянтты терапия қолданылады

Гепарин 5000 МЕ в-в струйно

Варфарин 2,5мг, Асперин 160-325 мг ішке жайнау керек.

60-90мг приднизалон салғанан соң троболизистик терапия қолдану керек.

Стрептокиназа 250000 МЕ в-в капельно 30 мин сосын 1250000 МЕ тамшылатып 100000МЕ-саг жылдамдықпен.

Алтеплаза 15мг в-в болюсно сосын 0,75 мг-кг 60 мин

Қан айналым тоқтауы байқалса сердечно легычная ранимация жасалынады.

Гипоксияга оксигенотерапия жасаймыз.ауырсыну синдромды басу үшін наркотикалық анальгетиктер қолданамыз.

Морфин 1 мл 1% ертіндісін 20мл 0,9% NaCL в-в бөліп 4-10мл әр 5-10 мин сайын ауырсыну синдромын және ентігуді басу үшін. Немесе фенатерол 1-2 мл 0,005% ертінді +1-2 мл 0,25% дроперидол (Систол Ад 90 мм төмен болса)

Инфарктты пневманияда наркотикалық аналгетик кеторалок в-в 30мг 1,0мл

Жедел оң жүректік жет-к арт гипотензии допамин в-в тамшылатып 100-250мкг-мин (400 мгдопамин на 250мл 0,9% NaCL)

Бронхоспазмға сальбутамол 2,5мг небулайзер арқылы.

98. Жоғарыдан құлау. Клиникасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Жоғарыдан құлау әр түрлі болуы мүмкін. Велосипедтен құлау мен 3 қабаттан құлау екеуі екі бөлек. Егер адам жоғарыдан құласа онда зақымдану дәрежесін анықтау қажет. сонымен қатар жарақаттың асқынып кетпеуін қадағалау қажет:мысалы, сынықтар кезінде кез келген қозғалыс сүйектерді және бұлшықеттерді зақымдау мүмкін.
Ең алғаш адамның есін білу қажет. Егер ол еш қозғалыссыз жататын болса – онда оны саусақтарымен қрзғалыс жасауын сұраймыз. егер қозғалыс жасай алатын болса, онда омыртқасы зақымданбағанды білдіреді. Кейін аяқ-қолдарымен қозғалыс жасауын сұраймыз. Егер қозғалыс кезінде жедел ауырсыну болса, онда ол шығып кету немесе сынық бар екенін білдіреді- жедел жәрдем шақыру керек.

Жедел жәрдем келгенге дейін науқас қозғалмау керек. Ми шайқалуының бар екенін анықтау керек. Симптомдар: бас ауру, әлсіздік, ұйқышылдық, бозарған, лоқсу, құсу, мұрыннан қан ағу. бұндай жағдайда жедел жәрдем шақыру қажет. егер бәрі де тек соғып алу және сызатпен ғана көрінетін болса онда ол жерлерді жуып, дезинфекциялап суық басу керек. Егер адам өте жоғарыдан құласа онда жедел жәрдем шақыру керек па деген сұрақ қойып қажет емес. Ол кезде адамға алғашқы көмек көрсету керек пе – соны шешу керек.
Жоғарыдан құлау кезінде омыртқаның сынуы, ішкі аурулардың зақымдануы, бас миы жарақаты, ірі артериялардың зақымдалуы, аяқ қолдардың зақымдалуы, қабырға, жамбастың зақымданулары болады. Егер адамның есі болмаса, онда тыныс алу мен пульсінің бар жоғын анықтау керек. Пульс болмайтын болса онда науқасты арқасымен жатқыззып жасанды тыныс алдыру керек. Гер адам тыныс алып жатса онда оны айналдырып отырғызуды жүргізбеу керек. Жедел жәрдем шақыру керек. Ашық сынықтар және қан кету болып жатса, максимальды қан ағуды тоқтату керек.

99. Полижарақат. Жіктелуі. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Полижарақат - дененің 2 немесе одан да көп(бас, мойын, кеуде, іш, аяқ-қол, жамбас, омыртқа) анатомиялық аймағының бір уақытта жарақат алуы.

Көптеген жарақаттар 3 топқа бөлінеді:

Біріккен жарақатқа - ішкі мүшелердің, тірек – қимыл жүйесінің зақымдалуы, тері мен тері асты шелінің сыдырылуы, ұзақ жаншылу синдромы жатады.

Көптеген жарақат- қимыл – тірек жүйесінің деңгейіндегі сынықтармен бұзылыстармен көрінеді..

Аралас жарақаттар- механикалық, термиялық, радиациялық жолмен алынған жарақаттар мен күйіктер. Жарақаттық ауру ағымының патогенетикалық классификациясы: I. Жарақаттың жедел реакция сатысы, жарақаттық щок және ерте шоктан кейінгі кезеңге сәйкес келеді, II. Жарақаттық аурудың ерте көріністерінің сатысы – ПМЖС бастапқы фазасы – жеке мүшелер мен жүйелердің тұрақсыздығымен немесе бұзылыстарымен сипатталады. III. Жарақаттық аурудың кеш көріністерінің сатысы – ПМЖС жайылған сатысы – егер науқас жарақаттық аурудың І кезеңінде тірі қалса, аурудың болжамы мен соңы осы сатымен анықталады.IV. Реабилитация кезеңі- оңтайлы болжамда толық немесе толық емес сауығумен сипатталады. Шұғыл көмек: ABCDE реті бойынша.алдымен тыныс алуды реттеп, қан кетуді тоқтату және шокка қарсы шаралар жүргіземіз. 1. Науқастың жалпы жағдайын бағалау. Бастың қалпын дұрыстау. Тыныс жолдарын тексеру: обструкция және бөгде заттар. Бет сүйегінің, жақтың сынығын тексеру. Тез арада мойынды тексеру. Көмек: Шанц жағасын қойып, жоғарғы жақтын сынығы болса фиксациялаймыз. Тыныс жолдарын бөгде заттардан тазалаймыз. Бас негізінің сынығы мен апноэ болмаса мұрын немесе ауыз-трахеялы ауа өткізгіш қоямыз. Тыныс алудың соңғы қорғанысын қамтамасыз етеміз: назо- немесе оротрахеальды интубация, крикотиреотомия, трахеостомия. Тыныс жолдарының күйігін жоққа шығару. 2. Ауырсынуды басу- 5% 2мл трамадол к/і. Бас және кеуде клеткасын босату-иммобилизацияланған. Вентиляцияның параметрлерін орнату. Мойын мен кеудені физ.тексеру. Кеуде клеткасының перкуссиясы, аускультациясы екі жақты. Көмек: бет маскасы арқылы немесе Амбу қапшығы арқылы вентиляция жүргізу. 100 % оттегі. Сынған жердің иммобилизациязы. Пневмоторакстың декомпрессиясы- үлкен диаметрлі түтікшемен. Массивті гемотораксты дренаждау. Кеуде клеткасының пат.қ қозғалысы кезінде вентиляциямен интубация. Назо- немесе орогастральды зонд орнату-асқазан декомпрессиясында. Капнографиямен пульсокметрияны орнату. 3. Сыртқы қан кетуді жққа шығару. Терінің түсін тексеру. Пульс: жиілігін, толымдылығын. АҚҚ. Жүрек тондарының аускультациясы. Шокты анықтау. Көмек: АҚ мониторингін орнату. 2 кең венозды катетер орнату: қан тобын, зезусын анықтау. Жоғалған сұйықтықтың көлемін толтыру: жылытылған Рингер ерт.лактатпен немесе физ.ерт. 20 мг/кг. Гемотрансфузия. ЭКГ мониторинг. ӨЖР. Бикарбонатнатрия- ацидоз кезінде. Зәрлік катетер. 4. Ес деңгейін анықтау. Қарашықтың көлемі мен жарыққа реакциясын анықтау. Ошақты милық белгілер. Көрсеткіш бойынша КТ. Көмек: гипервентиляция; маннитол 0.25 г/кг; ерте хирургиялық декомпрессия. 5. Науқасты жалпы қарау. Гипотермияны тоқтату. Зонд арқылы асқазан декомпрессясы. Фоллея катетері, ЖЗА мен диурез мониторингі (ересектерде 50 мл/сағ кем емес, ал балаларда 0,75 мл/сағ).

Жәндіктердің шағуы. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.Жәндіктердің шағуы жағымсыз және асса қауіпті жағдай. Клиникасында көп жағдайда байқалады: шағып алған жердің ісінуі,қызаруы,ауырсыну және қышу сезімі,кейде аллергиялық реакция,жалпы әлсіздік,крапивница. Кейін ысқырықты тыныс,кеудедегі ауырсыну,бас айналу,бас ауыру,ентігу,инфнекция.

Бір жәндік бір рет шаққанда 0,05- 0,3мг. дейін у енеді.

Бал араның, сонаның уында мынадай заттар болады:

Биогенді аминдер: гистамин, допамин, норадреналин, ацетилхолин.

Протеиндер және полипептидтер: меллитин, пептид, сонаның кининдері

Ферменттер: фосфолипаза А, фосфолипаза Б, гиалуронидаза.

У жергілікті қабыну беріп, сонымен бірге нейротоксикалық, гепатотоксикалық әсер етеді. Жергілікті реакция ретінде жанып ауырсынады. Шаққан жерде бозғылт папула түзіледі, оның жан-жағының барлығы гиперемияланып, ісініп тұрады. Көбінесе бетті талаған кезде ісіну айқын болады және лимфаденит дамиды. Жалпы симптомдар: қалтырау, дене температурасының жоғарлауы, ентігу, бас айналу, тахикардия, жүрек айниды, құсады, АҚ төмендеуі, тыныс жеткіліксіздігі.

Ауыр асқынысы болып эритроциттердің гемолизі және гемоглобинурия саналады.

Шұғыл көмек: араның инесін алып тастау; шаққан жерге суық басу;новокаинді блокада жасау; десенсибилизациялық терапия; жасуша мембранасының стабилизаторы; бүйректің қызметін жақсарту; симптоматикалық терапия; форсирленген диурез.