Шұғыл көмек: жедел хирургиялық бөлімге госпитализациялау

Шұғыл көмек:науқасты горизонтальды жатқызып, аяқтарын көтереді, еркін тыныс алуды қамтамасыз ету,мойнын ашу,белдігін босату, бетке суық су себу, нашатырный спирт иіскету.

2.Жабық бас сүйек-ми жарақаты.Ес деңгейінің жіктемесі. ЖБСМЖ(ЗЧМТ) – бас миы мен қаңқаның зақымдалуы, бұл кезде бас миының жұмсақ тіні зақымдалмайды ж/е қаңқаның апоневроздық жыртылуы болмайды. ЗЧМТ кезінде науқастың жағдайы науқас есінің деңгейіне, неврологиялық симптомдардың болуымен, басқа мүшелердің зақымдалуымен бағаланады. Науқас есін бағалау үшін команың Глазго шкаласы кеңінен қолданылады. Науқас жағдайын 3 параметрмен бағалап анықтайды, олар: көзді ашу, сөйлеу, қозғалу(сыртқы тітіркендіргіштерге қозғалыспен жауап беру). ЧМТ кезінде ес деңгейінің келесі жіктемелері бар: - анық;умеренное тұйықталған;терең тұйықталған;сопор;умеренная кома;терең кома;запредельная кома.

3.Жедел ішек түйілуі.Клиника.Диагностика.Шұғыл көмек. Балалардағы ерекшеліктері. Жедел ішек түйілуі-асқазан ішек жолынан тағамның жартылай н/е толық өтпей қалуы, ол қандай да бір механикалық кедергіден н/е ішектердің қозғалыстық қызметінің бұзылуынан дамиды. Клиника: кенеттен пайда болатын, тамақ ішумен байланыссыз, локализациясы айқын емес қатты ұстама тәрізді ауырсыну; іштің кебуі; тоқтаусыз құсу(өтімсіздік жоғары болған сайын құсу жиі болады); нәжіс пен газдың тежелуі.

Диагностика: Анамнез,Ішек пальпациясында түйілу аймағында ауырсыну,ішекасимметриясы,пальпацияда ішек ілмегін пальпациялауға болады(симптом Валя), перкуссияда түйілген аймақта тимпаникалық дыбыс(симптом Кивуля). Аускультацияда ішектердің перистальтикасы естіледі,егер перитонит дамыса перистальтика жойылады.

Шұғыл көмек: жедел хирургиялық бөлімге госпитализациялау.

Балалардағы ерекшеліктері:балаларда ең жиі кездесетін ішек өтімсіздігінің бірі ішек инвагинациясы. Ішек инвагинациясы- жиі емшек жасындағы балаларда(балаға мерзімінен бұрын қоспа тағамдары мен қосымша тамақтарды ерте бергенде) дамиды. Обтурациялық ішек өтімсіздігі- жиі копростаз себебінен дамиды,сирек ісік,аскаридалар.Странгуляциялық өтімсіздік-туа пайда болған аномалиялар(өт түтігінің облитерациясында, шажырқай дефектілерінде)н/е құрсақ қуысындағы спайкалық процестерден дамиды.Динамикалық ішек өтімсіздігі балаларда ас қорыту жүйесінің функциональды жеткіліксіздігінде(бас сүйек жарақаты,пневмония,ішек аурулары ж/е сепсис,құрсақ қуысына операциядан кейін) дамиды.

4.Ішек инвагинациясы.Жіктелуі.Диагностикасы.Ауруханаға дейінгі шұғыл көмек. Ішек инвагинациясы —ішек өтімсіздігінің бір түрі, ішектің бір бөлігінің басқа бөлігіне кіріп кетуінен дамиды. Бұл патология жиі емшек жасындағы балаларда(4-9айлық) кездеседі. Локализациясына байланысты жіктелуі: жіңішке-жіңішке ішектік; жіңішке-тоқішектік; жіңішке-соқырішектік; тоқ ішек-тоқ ішектік; жіңішке-тоқ-соқырішектік. Жиі инвагинация илеоцекальды бұрыш аймағында кездеседі(95%).

Диагностика: Анамнез-ауырсыну ұстамасы кенеттен басталады, бала жылайды, мазасызданады,аяғын бүгіп алады,сосын ұстама қысқа уақытқа өздігінен басылады, ұстамадан кейін бала 1-2рет құсады, нәжісі қан аралас болады. Сосын нәжіс пен газдың шығуы мүлдем болмайды. Ішті пальпациялағанда инвагинация аймағында ауырсынатын жұмсақ-эластикалық ісік тәрізді түзіліс анықталады. Нақты диагноз стационарда жүргізілетін құрсақ куысының ренгенографиясы мен УДЗ-сы арқылы қойылады.

Шұғыл көмек: жедел хирургиялық бөлімге госпитализациялау.

5.Жүрекше фибрилляциясы.клиника.Диагностика.Шұғыл көмек. Жүрекшелер фибрилляциясы-жүрекшелердегі кардиомиоциттердің хаостық түрде қозып ретсіз жиырылуынан, жүрекшелердің координирленген систоласының жоюылуына әкелетін аритмияның түрі. Жүрекшелер фибрилляциясы жедел МИ-нан кейін дамиды н/е оның дамуына ықпал етеді. Жыбыр аритмияның ұзақтығы мен оның басылуына байланысты келесі түрлері бар: пароксизмальды(өздігінен басылады);персистирлеуші(өздігінен басылмайды,медикаменттердің көмегімен басылады,);тұрақты(медикаментоздармен де ж/е электрлік кардиверсиямен де басылмайды) Клиника: жүректің қатты соғуы(седцебиение), жүрек жұмысындағы перебой, кейде жүрек тұсындағы ауырсыну. Диагностика: Анамнез(МИ басынан өткізу н/е жүректің басқа да патологияларының болуы); ЭКГ-да Р тісшесінің болмауы, қысқа f толқындарының пайда болуы, R-R аралықтарының әртүрлі болуы. Шұғыл көмек көрсету алгоритмі: Тахикардия кезіндегі емдеу алгоритімі: жалпы көрсетілетін іс-шаралар 1.Оттегі 4-5л/мин; Тамырішілік доступ;ЭКГ-мониторинг;Науқас жағдайының ауырлығын бағалау. Арнайы көрсетілетін іс-шаралар: А.Науқас тұрақсыз (өмірге қауіпті көріністер,есінің болмауы, кеуде тұсындағы ауырсыну, систолалық АҚ 90мм..с.б төмен, жүрек жеткіліксіздігі,қарыншалық ритм 1мин 150ден артық) болса электрлік кардиоверсия жасалады. Электроимпульсті терапия алгоритмі:-премедикация жүргізу (оксигенотерапия, фентанил 0, 05 мг н/е промедол 10 мг т/і);-медикаментозды ұйқы (диазепам 5мг в/в, по 2мг әр 1-2 мин до засыпания);-жүрек ритімін бақылау; - синхронизировать электрический разряд с зубцом R на ЭКГ. Жүрекшелер фибрилляциясында кардиоверсияны монофазалы шокта 200дж, ал бифазалы шокта 120-150дж бастаймыз. Егер әсері болмаса: 1. Кардиоверсия 200,300,360дж реттілікпен; 2.Амиодарон 300мг т/і 10-20мин ішінде;3. Шокты қайталау 360дж күшпен;4.Амиодарон 900мг 24 сағ ішінде т/і тамшылатып. Б. Науқас тұрақты: ЭКГ түсіріп QRS комплексінің енін(ширина) анықтау.(QRS более 0,12 сек – широкие комплексы;QRS менее 0,12 сек - узкие комплексы). 1. QRS комплексі кең болса:а) амиодарон 300мг 10-20 мин;б) амиодарон 900мг 24 сағат; 2. QRS комплексі тар болса: а) аденозин 6 мг т/і жылдам, б)әсері болмаса аденозин 12мг т/і;в) ЭКГ мониторинг. 3. QRS комплексі тұрақсыз тар болса(мүмкін жүрекшелер фибрилляциясы):а) ритмді β-блокаторлармен қадағалау(лучше в условиях стационара);б) немесе дигоксин; в) амиодарон 300мг 20-60 мин; д) эксперт консультациясы.

6. Соқыр ішек.Ажыратпалы диагностикасы. Жүктілердегі ерекшеліктері. Соқыр ішек-соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісінің қабынуы. Ажыратпалы диагностикасы: Жедел гастрит- кезінде аппендициттегі сияқты жүрек айну,құсу,эпигастрия аймағында ауырсыну болады, алайда аппендицитте бастапқы кезде ғана эпигастрияда ауырады да кейін ауырсыну оң жақ мықын аймағына ауысады(Кохер симптомы). Сонымен қатар аппендицит кезінде ішастардың тітіркену симптомдары(симптом Щеткина-Блюмберга) оң болады. Жедел гастритте ауырсынуға тамақтану диетасын бұзу әкеледі. Асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасы - кезінде жүрек айну, кейде құсу, іштің жоғарғы бөлігінде ауырсыну. Алайда асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасының асқынуында ішастардың тітіркену симптомы іштің жоғарғы бөлігінде, ал аппендицит кезінде оң жақ мықын аймағында болады. Асқазан мен он екі елі ішектің жарасында сұрастыру кезінде ауырсыну ашқарынға,түнгі ауырсыну болады ж/е асқынуы кезінде дене қызуы қалыпты,яғни интоксикация белгілері болмайды. Ал аппендицит кезінде дене қызуы жоғарылайды, интоксикация белгілері болады. Жедел холецистит- клиникасы б/ша да өту ағамы б/ша да жедел аппендицитке ұқсайды, екі ауру да кенеттен басталады, ауырсынумен,дене қызуының жоғарылауымен, ішастардың тітіркену симптомдарымен жүреді. Ажыратпалы диагностикасы үшін екі ауру кезіндегі ауырсыну синдромының локализациясын, иррадияциясын анықтау керек. Жедел холецистит кезінде ауырсыну оң жақ қабырға астында(Симптом Кера) ж/е оң жақ жауырынға, иыққа беріледі, ал аппендицит кезінде ауырсыну оң жақ мықын аймағында болып,иррадияцияланбайды. Сонымен қатар жедел холециститте ауырсыну тамақтану диетасын бұзумен байланысты болса,аппендицитте тамақтануға байланыссыз. Жатырдан тыс жүктілік- ауырсыну кенеттен басталып бүкіл іш аймағы н/е қасаға үсті ауырады, жедел аппендицитте бұндай локализация болмайды.Жатырдан тыс жүктілікте ауырсыну белге, тік ішекке беріліп ұстама тәрізді болса,ал аппендицитте оң жақ мықын аймағы ауырсынып,ешқайда таралмайды ж/е ұстама тәрізді болмайды. Естен тану мен бас айналу, сонымен қатар етккірдің кешігуі, қынаптан қанды бөліністер үзілген жатырдан тыс жүктілікте жиі кездесетін көріністер. Жүрек айну мен құсу екі ауруда да болатын симптомдар. Жүктілердегі ерекшеліктері: жүктілердегі ең бірінші ерекшеліктің бірі ауырсыну сипатының айқын болмауы(жүктілер оны жатырдың созылуы кезінде болатын ауырсынумен шатастырады), сұрастыру кезінде ауырсыну эпигастрия аймағында басталып оң жақ мықын аймағына ауысқанын(симптом Кохера-Волковича)білеміз. Ішті тексеру кезінде ауырсынудың локализациясы жүктіліктің аптасына байланысты оң жақ мықын аймағында емес, одан жоғары болады. Жүктіліктің 3 триместрінде соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісі ұлғайған жатырдың артында орналасқандықтан ішектің тітіркену симптомдары теріс болады. Көп жағдайда жүктілерде дене қызуы субфебрильді, жүрек айну мен құсу жүктілердің өзінде кездесетін белгі болғандықтан оған аса мән берілмейді.

7. Кардиогенді шок.Топтастыру.Шұғыл көм.көрсету.принциптері. Кардиогенді шок – сол жақ қарынша жеткіліксіздігінің өте ауыр түрі, бұл кезде миокардтың жиырылу қабілеті(қанның минуттық лақтыру көлемі) кенеттен төмендеп, мүшелер мен тіндердің оттегімен қамтамасыз етілуі нашарлап, өмірге маңызды мүшелердің қызметі бұзылады. Топтастырылуы: А. Рефлекторный шок (болевой коллапс) аурудың алғашқы сағаттарында жүрек тұсының қатты ауыруымен басталады,яғни жалпы перифериялық қантамырлық қарсыласудың рефлекторлық төмендеуінен болады. Бұл кезде науқаста систолалық АҚ 70-80мм.с.б,бозару,суық тер,брадикардия,экстрасистолия,атриовентрикулярная блокада болады. Б. 1. Тахисистолалық түрі (тахиаритмический вариант) -пароксизмальды қарыншалық, суправентрикулярлы тахикардиядан кейін ж/е пароксизмальды жыбыр аритмия (мерцательная), жүрекшелер дірілінен(трепетание) кейін алғашқы сағатта дамиды. Науқаста артериальды гипотония, перифериялық қанайналым жетк-к симптомдары,олигоанурия,жүрекшелер фибрилляциясы дамиды. 2. Брадисистолиялық түрі (брадиаритмический вариант) өткізгіштігі 2:1,3:1 толық атриовентрикулярлы блокада, Фредерик синдромында(толық атриовент.блокада+мерцательная аритмия), сонымен қатар жайылған ж/е трансмуральды МИ-ң алғашқы сағаттарында дамиды. науқаста шоктың ағымы өте ауыр өтеді, өлім себебі сол жақ қарынша жетк-гі, жүрек асистолиясы,қарыншалар фибрилляциясы. Шұғыл көмек: Шұғыл көмек этап б/ша жүргізіледі. 1.Өкпеде айқын іркіліс болмаса: науқастың аяғын 20º-қа көтеріп жатқызамыз; оксигенотерапия; жансыздардыру- морфин 2 – 5 мг в/в, 30 мин соң қайталау немесе фентанил 1-2 мл 0,005% (0,05 - 0,1 мг с дроперидолом 2мл 0,25% в/в диазепам 3-5 мг психомоторлы қозу кезінде); Тромболитик- гепарин 5000 ЕД в/в струилі; АҚ коррекциялау-200 мл 0,9% натрия хлорида в/в за 10 мин, контроль АД, ЦВД, ЧД, аускультация өкпе,жүрек. Егер көмек болмаса допамин (дофамин) 200 мг в 400 мл 5 % раствора глюкоза ерітіндісімен (увеличивая скорость вливания с 5 мкг/кг/мин) АҚ минимальды деңгейіне дейін.

8.Қалтырау.Қалтырау синдромының ажыратпалы диагностикасы. Қалтырау дегеніміз -дене қызуының жоғарылауы. Ауырлығына байланысты келесі түрлері бар: субфебрильді(37-37,9 °С), фебрильді(38-38,9 °С), пиретикалық н/е жоғары (39-40,9 °С), гиперпиретикалық н/е өте жоғары(41 °С ж/е жоғары). Қалтыраудың 2 түрі бар:қызыл ж/е ақ. Қызыл қалтырау кезінде тері мен мұрын,ауыздың шырышты қабаттары қызыл, құрғақ болады. Науқастың басы аяқ-қолдары ыстық болады. Науқас жиі тыныс алып, ыстықтау сезіміне шығымданады. Қызыл қалтырау кезінде қан тамырлардың қабырғасы кеңейіп, жылу бөліну артады. Балаларда қызыл қалтырау кезінде дене қызуын физикалық жолмен түсіреді н/е парацетамол(10мг/кг) береді. Ақ қалтырау кезінде тері мен мұрын,ауыздың шырышты бозғылт, салқын, ылғалды болады. Қолдары мен аяқтары мұздай салқын болады. Науқас жиі тыныс алады, алайда әлсіздік пен қалтырауға шағымданады. Ақ қалтырау кезінде қан тамырлардың қабырғасының тарылуынан жылу бөліну төмендейді. Балаларда бұл кезде дене қызуын литикалық қоспамен (анальгин,димедрол,папаверин) түсіреді.

9.Өкпеден қан кету.Клиника.Диагностика.Шұғыл көмек. Өкпелік қан кету (гемоптоэ) – өкпелік немесе бронхиальды қантамырлардан қан кетумен және тыныс жолдарынан қан бөлінумен көрінетін жағдай. Клиника: Аурудың алғашқы симптомдары болады:жөтелу, кеуде клеткасындағы ауырсыну,гипотония; әлсіздік, бас айналу, естен тану жағдайы, АҚҚ төмендеуі, жөтел ашық түсті қан ұйындылары бар қақырықпен,акроцианоз, тахикардия. Шұғыл көмек: өкпелік қан кетуді байқаған уақытта науқастың басын көтеріп қоямыз. Сосын науқасқа еркін дем алуына жағдай жасаймыз, ол үшін, қысып тұрған киімдерін шешіп, аузында протездер болса оларды алып тастаймыз. Егер қан кету массивті түрде болып, науқас есінен танып қалса, оны бір бүйіріне жатқызамыз да,науқасты тез арада тыныштандырамыз. Жеуге, ішуге ештеме беруге болмайды. Өкпелік қан кету кезінде венаға мүмкіндігінше бірнеше рет ерітінді (1000-3000 мл клиникалық сипатына байланысты:0,9 % натрий хлориды, 5 % декстроза) және фибринолиз- аминокапрон қышқылын 100 мл(5г) 5% ерітіндіні т/і жібереміз.

10.Ауруханадан тыс босанулар.Ауруды ауруханаға дейінгі жүргізу тактикасы. Ауруханадан тыс босанулар жиі мерзімінен бұрын босану, мерзімі өтіп босану, стремительные роды кезінде болады. Оларды 2 топқа бөлеміз. 1-топ үйде мәжбүрлі түрде босану(стремительные роды у многорожавщих), жолдағы (поезд, самолет)босанулар да осы топқа кіреді.2-топ стационарда босанудан бас тартқан әйелдер(әдет ғұрып, діни сенімдеріне б/ты) жатады. Ауруханаға дейінгі жүргізу тактикасы: -жүктіліктің аптасын, босанудың кезеңін анықтау;-егер босану үйіне транспортировкаға мүмкіндік болмаса, босанушыларға арналған укладканы дайындау;-босанудың бірінші кезеңі күтетін(выжидательным) болуы тиіс;-толғақтың дамуын,ұрықтың жүрек соғысын, ұрықтың қай жерімен келе жатқанын бақылау керек;-жатыр түбі биіктігін анықтау;-босанудың 1-кезеңі жатыр мойнының толық ашылуымен (10см)аяқталады; Сыртқы жаныс жолдарын йодпиронмен өңдеу;-босанушыны төсекке жамбасын көтеріп жатқызу; -стерильді перчатканы киіп, шап аралықты күшену кезінде сәл басу керек(бала басының уаытынан бұрын шалқаюынын алдын алу үшін); -баланың шүйдесі мен төбесі шыққанда,сол қолмен баланың шыққан бөлігін жай шалқайтады;- баланың басы кері бұрылу жасап, иығы шығады;- баланың басын екі қолмен ұстап босанушыға күшенуін сұрайды;- қасаға астында баланың иығының 1/3 болғанда ұрықтың басын абайлап көтереді, ұрықтың екінші иығы мен басқа бөлігі туылуы үшін;- бала туылғаннан кейін аузы мен мұрнынан бөтен заттарды сорып алады;-бала бірінші рет жылағаннан кейін кіндікті өңдеп 2 лигатура қояды, екі лигатура арасын стерильді қайшымен кеседі. культті 5% йодпен өңдеп стерильді салфеткаға қояды;-плацента туылғаннан кейін оның бүтіндігін,құрылысын, қабықшасының бүтіндігін,консистенциясын,түсін қарап,бағалайды;- босанушыға қуыққа катетеризация жасау;-босану үйіне босанушыны,нәрестені,плацентаны госпитализациялау. Егерде ұрық көлденең н/е аяғымен келсе онда міндетті түрде жедел босану үйіне госпитализациялау керек!!!