Канстытуцыя БССР 1978 года (крыніцы, распрацоўка і прыняцце, агульная характарыстыка)

14 красавіка 1978 г. на нечарговай сесіі Вярхоўнага Савета БССР дзевятага склікання была прынята Канстытуцыя БССР.

Канстытуцыя БССР0 1978 г. складалася з 10 раздзелаў і 19 глаў. Першы раздзел, прысвечаны асновам грамадскага ладу і палітыкі БССР, уключаў палажэнні аб палітычнай і эканамічнай сістэме.

Другі раздзел “Дзяржава і асоба” прысвячаўся грамадзянству БССР, пытанням забеспячэння раўнапраўя грамадзян, іх асноўным правам, свабодам і абавязкам.

Трэці раздзе утрымліваў палажэнні аб нацыянальна-дзяржаўнай і адміністрацыйна-тэрытарыяльнай будове БССР – уваходжанні рэспублікі ў склад Саюза ССР і аб паўнамоцтвах БССР.

У чацвёртым раздзеле “Саветы народных дэпутатаў і парадак іх выбрання” замацоўваліся сістэма і прынцыпы дзейнасці Саветаў народных дэпутатаў, выбарчая сістэма, асновы прававога статусу народнага дэпутата.

Раздзел пяты змяшчаў нормы, якія вызначалі сістэму вышэйшых органаў дзяржаўнай улады і кіравання БССР.

У шостым раздзеле прыводзілася сістэма мясцовых органаў дзяржаўнай улады і кіравання ў БССР.

Сёмы раздзел Канстытуцыі прысвячаўся дзяржаўнаму плану эканамічнага і сацыяльнага развіцця і дзяржаўнаму бюджэту БССР.

У восьмым раздзеле “Правасуддзе, арбітраж і пракурорскі нагляд” усталёўваўся парадак фарміравання судовых органаў рэспублікі, ажыццяўлення правасуддзя толькі судом.

Дзевяты раздзел прысвячаўся гербу, сцягу, гімну і сталіцы БССР.

У Канстытуцыі гаварылася, што БССР з’яўляецца суверэннай сацыялістычнай дзяржавай, якая самастойна ажыццяўляе дзяржаўную ўладу на сваёй тэрыторыі.

У перыяд канца 1980 – пачатку 90-х гг. у Канстытуцыю БССР 1978 г. былі ўнесены істотныя змяненні. Яе дзеянне спынілася 15 сакавіка 1994 г. пасля прыняцця на 13-й сесіі Вярхоўнага Савета рэспублікі 12-га склікання Канстытуцыі РБ.

Э к з а м е н а ц ы й н ы б і л е т № ___36____

1. Прынцыпы арганізацыі і дзейнасці, агульная характарыстыка дарэформеннай судовай сістэмы ВКЛ.

Разгляд судовага ладу ВКЛ зводзіцца да разгляду судовых органаў перыяду XV - XVI ст. ст., часткова XVII ст. Да канца XV – пачатку XVI ст. у ВКЛ дзейнічаў тыповы для раннефеадальнага перыяду прынцып, згодна з якім органы дзяржаўнай улады адначасова выконвалі судовыя функцыі. У гэты час судовая ўлада належыла вялікакняскім ураднікам ці чыноўнікам -ваяводам, старастам і дзяржаўцам, якія з’яўляліся судовай і адміністрацыйнай уладай. Такое становішча заставалася і пасля выдання Статута 1529 г, які прадпісаў ваяводам, старастам і дзяржаўцам выбраць кожнаму ў дапамогу сабе двух “сялян”. Апошнія павінны былі пры адсутнасці ваявод, стараст і дзяржаўцаў разам з іншымі ўраднікамі разглядаць судовыя справы. І толькі ў перыяд паміж першым і другім Статутамі былі праведзены рэформы ў галіне заканадаўства і судаводства, заканчэннем якіх з’явілася заснаванне Галоўнага Літоўскага Трыбуналу, як папыткі аддзялення суда ад адміністрацыі. Такім чынам, на працягу XVI ст. назіраецца адыход ад парадку разгляда судовых спраў органамі дзяржаўнай улады.

Характэрнай рысай усіх судоў ВКЛ у XV – XVI ст. ст. быў іх падзел па класава-саслоўнаму прынцыпу. У гэты перыяд на Беларусі меліся дзве сістэмы судовых органаў – агульныя суды для ўсяго насельніцтва (агульнасаслоўныя), заснаваныя на старажытным звычаёвым праве і на законе, і саслоўныя суды (для духавенства, шляхты, мяшчан, сялян, татар, яўрэяў). Саслоўныя суды для шляхты былі поўнасцю аддзелены ад адміністрацыі і дзейнічалі на падставе закона ў адпаведнасці з тэорыяй аб падзеле ўлад. Астатнія саслоўныя суды дзейнічалі на аснове Бібліі, Карана, Торы, спецыяльных нарматыўных актаў ці старажытнага копнага права.

Вышэйшым агульнасаслоўным судом лічыўся вяліка-княжацкі (гаспадарскі) суд, галоўны, замкавы, земскі, падкаморскі і кантуровы суд, а таксама суд паноў-рады і камісарскі суд. Апошнія з'яўляліся разнавіднасцю гаспа-дарскага суда. У дачыненні да простага народу суд і расправу чынілі феадалы і іх намеснікі, службовыя асобы дзяржаўнага кіравання – ваяводы, старасты, дзяржаўцы, іх намеснікі, а часам і сам гаспадар з панамі – рады.

Кампетэнцыя гаспадарскага суда была вельмі шырокай. Ён разглядаў справы як па першай, так і па другой інстан-цыі. У якасці суда першай інстанцыі разглядаліся справы аб дзяржаўных злачынствах, «споры о спле н значеннн разлмчных жалованных грамот, затрагнваюшнх мнтересы государственной казны», аб прыналежнасці да саслоўя шляхты, аб палітычных злачынствах, аб скаргах на неза-конныя дзеянні вышэйшых службовых асоб і інш. Выключна да падсуднасці гаспадарскага суда адносіліся справы аб зла-чынствах супраць паноў-рады, ваявод, кашталянаў, стараст, суддзяў у час выканання імі сваіх службовых абавязкаў.

У якасці суда другой інстанцыі гаспадарскі суд разгля-Даў любыя справы, якія прыходзілі ў парадкудпеляцыі на рашэнні мясцовых судоў. Разгляд спраў у гаспадарскім су-Дзе вёўся пры ўдзеле вялікага князя і радных паноў. Ра-Шэнні гаспадарскага суда лічыліся канчатковымі і абскарджанню не падлягалі.

Па даручэнню вялікага князя суд паноў-рады мог раз-^глядаць тыя справы, якія паступалі на імя гаспадара. Па сутнасці, як адзначалася вышэй, гэты суд быў раз-навіднасцю гаспадарскага суда. Суд паноў-рады мог раз-глядаць справы незалежна ад колькасці членаў рады, якія прысутнічалі на судовым пасяджэнні.

Калі суд паноў-рады па даручэнню гаспадара разглядаў розныя справы, то камісарскі суд утвараўся ім для рашэн-ня спраў, якія паступалі на імя вялікага князя і тычыліся толькі зямельных спрэчак феадалаў, што закраналі інтарэ-сы вялікакняжацкіх уладанняў. Спецыяльна прызначаныя камісары выязджалі на месца і там разглядалі спрэчку па сутнасці справы і прымалі па ёй рашэнне.

Як гэта ўжо вядома суд – гэта дзяржаўны орган, які разглядае грамадзянскія і крымінальныя справы на падставе дзеючага заканадаўства ў адпаведнасці з прынятымі працэсуальнымі правіламі.

36.2 Государство и право БССР во 2 половине 50-80гг.

1. 20 съезд КПСС в 1956г. и его решения

2. изменения в структуре и компетенции высших органов государственной власти и управления

3. расширение международных связей БССР

1. 14-25 февраля 1956г. проходил 20 съезд КПСС, который принял несколько важных решений: «О культе личности и его результатах», «Теории мирного сосуществования государств с различным общественным строем», «Решения о недопущении мировой войны», утвержден 5 летний план, принято решение о расширении прав союзных республик.

2.Реформы 1953-1964гг. направлены на совершенствование госвласти, которые связывались с демократизацией советской системы власти и укрепления норм партийной жизни. Второе направление реформ: совершенствование системы управления экономикой. Происходит замена отраслевого принципа управления территориальным. В мае 1955г. Совмин СССР принимает закон об изменении порядка планирования и финансирования хозяйств союзных республик.

10 мая 1957г. – закон о дальнейшем усовершенствовании органов управления промышленностью и строительством. Вместо министерств создаются Совнархозы (СНХ) по территориальному признаку. Территория БССР была включена в один СНХ, что привело к расширению самостоятельности в экономических вопросах. Председатель Совмина БССР был включен в Совмин СССР по должности, т.е. он становится полноправным членов правительства СССР.

29 августа 1957г. БССР были переданы вопросы экономического и культурного строительства (разрешали оставить в бюджете республики часть продукции, выработанной сверх плана).

11 февраля 1957г. – закон о повышении прав республик в издании кодексов, но в границах, обозначенных законодательством СССР. В 1959г. прошел 21 съезд КПСС, где объявлено о вступлении СССР в период развернутого строительства коммунизма.

В 1964г. 22 съезд КПСС принял новую программу КПСС, в которой говорилось о построении коммунизма в течении жизни одного поколения, о преобразовании диктатуры пролетариата в общенародное государство с руководящей ролью КПСС.

1957г. – создание СНК, 1962г. – советы и исполкомы, а также райкомы партии делятся по производственному принципу: отдельно для промышленности и отдельно для сельского хозяйства. Такое деление просуществовало до 1964г.

В октябре 1964г. Хрущев был освобожден от должности 1 секретаря ЦК КПСС и от должности председателя Совмина. Им становится Косыгин. Восстанавливается прежняя структура власти и государственного управления. Восстанавливается отраслевая система управления, ликвидируются СНХ.

3.В 50-60-е годы расширяются формы внешнеполитической деятельности БССР – открываются представительства БССР в других странах, БССР активно участвует в международных научных конференциях. Расширяется переписка с другими странами, договорная практика. БССР оказывает помощь развивающимся странам. Но деятельность делегации БССР в ООН в целом не выходила за рамки «линии социализма».

Беларусь получила возможность внешнеполитической деятельности, хотя выступать как суверенное государство могла с 01.01.1919г. Представительство БССР в международных организациях: при европейском отделении ООН, при ЮНЕСКО, при МАГАТЭ. Наиболее крупные договоренности:

1) принятие закона о принципах деятельности государства по исследованию и использованию космического пространства 1967г.

2) 1963г. – закон о запрещении испытания ядерного оружия

Конвенции, подписанные БССР:

· 1953г. – конвенция о правах и иммунитетах ООН

· 1958г. – о признании и выполнении иностранного арбитражного решения

· 1961г. – о защите заработной платы

· 1962г. – о борьбе с дискриминацией в области образования

Но вся деятельность БССР осуществлялась через дипломатические миссии представительства