Грамадзянскі кодэкс БССР 1923 г. Гісторыя распрацоўкі і агульная характарыстыка

Государственная собственность получила абсолютную исковую защиту. Ее можно было истребовать из любого незаконного владения. Срок исковой давности при этом не устанавливался, он был неограниченным. Объявлялись ненастоящими сделки, которые могли принести вред государству.

ГК 1923 г. закрепил общее правило не отчуждаемости государственных предприятий в собственность частных лиц. Однако в соответствия с направлениями НЭПу постановлением ЦИКА и СНК БССР от 31 января 1925 г. было разрешено отчуждение недействующих предприятий. ГК позволял развитие кооперативной собственности и допускал в известных границах частной деятельности. Частным лицам было предоставлено право, открывать промышленные и торговые предприятия с обязательным следованием норм, которые регулировали промышленную и торговую деятельность. Всем гражданам Белоруской ССР предоставлялась право собственности на не муниципализированные строения, инструменты и средства производства.

Предприятия, которые находились в частном обладании, имели право передавать имущество по наследству в определенном законом порядке, заключать незапрещенные законам договоры. Законам устанавливалось право частной собственности на одно жилое строение площадью не более 25 кв. саженей. В это период широкое распространение получили договоры с частными лицами на аренду государственных предприятий, машин и другого имущества, на выполнение подрядных работ, продажа на комиссионных началах продукции государственных предприятий и др.

В 1926 г. было ликвидировано ограничение размера имущества, котороемогло переходить в порядке наследования и дарения.
С конца 20-х гг. наблюдается тенденция ликвидации частных промышленных и торговых организаций. В этой связи вносятся значительные изменения в ГК БССР. Помимо государственной и кооперативно-колхозной (собственности отдельных колхозов либо кооперативных объединений) форм собственности, гражданское законодательство регламентировало личную собственность граждан только на рабочие прибыли, жилой дом, предметы личного потребления. Было законодательно закреплено право получения в наследство личной собственности гражданина.

Э к з а м е н а ц ы й н ы б і л е т № ___26____

1. Судзебнік Казіміра 1468 года (крыніцы, гісторыя яго распрацоўкі і, прымання, агульная характарыстыка.

Першай спробай сістэматызацыі норм права ў агульнадзяржаўным маштабе з’явіўся Судзебнік Казіміра 1468 г. Ён быў невялікім па аб’ёму і аб’ядноўваў нормы крымінальнага, адміністрацыйнага і працэсуальнага права. Рукапісны тэкст Судзебніка не быў падзелены на артыкулы. Толькі пры публікацыі было 25 артыкулаў. Ён быў напісаны на старабеларускай мове. Судзебнік увёў шэраг новых прынцыпаў і падыходаў дзяржавы да пакарання злачынцаў. Судзебнік устанаўліваў адзіныя для ўсёй дзяржавы віды пакаранняў за злачынствы супраць феадальнай уласнасці, абмяжоўваў адказнасць жонкі і дзяцей за злачынствы мужа і бацькі. У Судзебніку атрымала замацаванне ідэя індывідуалізацыі пакарання. Быў устаноўлены новы прынцып вызвалення ад крымінальнай адказнасці дзяцей да сямігадовага ўзросту. Уводзілася прававая норма, якая забараняла перадаваць пацярпеўшаму дзяцей ва ўзросце да сямі гадоў. Забаранялася вызваляць злачынца ад кары. Паводле звычаёвага права, злачынец, які быў асуджаны да смяротнай кары, мог адкупіцца або быць перададзены ў няволю пацярпеўшаму ці яго блізкім.

Судзебнік прадугледжваў пакаранне смерцю асоб, якія садзейнічалі ўцёкам чэлядзі нявольнай і феадальна-залежных сялян ад сваіх паноў. Таксама было пакаранне за захоп чужых зямель феадаламі, за іх міжусобіцы і зямельныя спрэчкі.

Такім чынам, выданнем у 1468 г. Судзебніка быў пакладзены пачатак новаму этапу ў развіцці прававой тэорыі і практыкі заканадаўчай дзейнасці дзяржаўных органаў, з’яўленню новых прынцыпаў сістэматызацыі і кадыфікацыі феадальнага права, што завяршылася выданнем Статутаў ВКЛ.

Билет 26 2. Прыняцце і асноўныя рысы Канстытуцыі БССР 1927 г.

Канстытуцыя БССР, якая складалася з 13 глаў і 76 артыкулаў, была прынята VIII Усебеларускім з’ездам Саветаў толькі 11 красавіка 1927 г. У ёй БССР абвяшчалася дзяржавай дыктатуры пралетарыяту, уся ўлада ў якой належала Саветам рабочых, сялянскіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў, і аб’яўлялася, што ў яе аснове ляжаць палажэнні Дэкларацыі правоў працоўнага і эксплуатуемага народа (1918).

У адпаведнасці з Канстытуцыяй правам выбіраць і быць выбраным у Саветы, якія з’яўляліся палітычнай асновай дзяржавы, карысталіся ўсе грамадзяне рэспублікі незалежна ад расы, полу, нацыянальнасці і адукацыі, якім да дня выбараў споўнілася 18 гадоў, за выключэннем так званых кулакоў, гандляроў, асоб, якія жылі на непрацоўныя даходы, служыцеляў рэлігійных культаў і манахаў, былых служачых і агентаў паліцыі, псіхічна хворых і асуджаных за карыслівыя і іншыя злачынствы.

Выбары на з’езды былі шматступеньчатымі. Канстытуцыя замацавала за выбаршчыкамі права адклікання дэпутатаў і абавязак апошніх рабіць справаздачу аб сваёй рабоце.

Канстытуцыя замацавала факт уваходжання БССР у склад Саюза ССР з правам свабоднага выхаду, вызначыла суверэнныя правы рэспублікі самастойна прымаць сваю канстытуцыю, уносіць у яе адпаведныя змены, ствараць вышэйшыя органы дзяржаўнай улады і кіравання, вызначаць адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне.

Усе грамадзяне БССР маюць права сввабодна карыстацца роднай мовай.

Спецыяльны раздзел Канстытуцыі прысвячаўся гербу, сцягу і сталіцы БССР. Носьбітам вярхоўнай улады ў Беларускай ССР паводле Канстытуцыі 1927 г. абвяшчаўся Усебеларускі з’езд Саветаў рабочых, сялянскіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў, а ў перыяд паміж з’ездамі – Цэнтральны Выканаўчы Камітэт.

ЦВК БССР лічыўся вярхоўным органам улады ў перыяд паміж Усебеларускімі з’ездамі Саветаў. Ён быў заканадаўчым, распарадчым і кантралюючым органам улады, склікаў з’езды, утвараў Савет Народных Камісараў рэспублікі і Прэзідыум ЦВК БССР.

Структура мясцовых органаў дзяржаўнай улады адпавядала адміністрацыйна-тэрытарыяльнаму падзелу рэспублікі, што быў замацаваны Канстытуцыяй 1927 г.

У артыкуле 2 Канстытуцыі 1927 г. замацавана палажэнне аб тым, што БССР з’яўляецца сацыялістычнай дзяржавай дыктатуры пралетарыяту і ажыццяўляе свае задачы на аснове саюза рабочых і сялян.

Э к з а м е н а ц ы й н ы б і л е т № ___27____

1. Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 года (“Права писаныя”) і яго значэнне.

Базавай асновай Статутаў былі: мясцовае звычаёвае права, адміністрацыйная і судовая практыка, нормы папярэдняга пісанага права і нормы заходнееўрапейскага, польскага, кананічнага і рымскага права.

Падрыхтоўка першага Статута ВКЛ вялася ў першай чвэрці 16 ст. у верасні 1529 г. статут быў уведзены ў дзеянне. Была выпрацавана сістэма і структура размяшчэння прававых норм у залежнасці ад іх зместу, уключаны тыповыя і абагуленыя нормы; дадзена дакладная рэдакцыя кожнага артыкула; уведзены шэраг прававых норм, дзе адлюстраваны таварна-грашовыя адносіны; уключаны нормы канстытуцыйнага, адміністрацыйнага, грамадзянскага, шлюбна-сямейнага, крымінальнага, судова-працэсуальнага галін права.

Статут 1529 г. складаўся з 13 раздзелаў і 244 артыкулаў. Пазней артыкулаў стала больш 283.

У Статуце юрыдычна замацаваны асновы грамадскага і дзяржаўнага ладу, прававое становішча класаў, станаў і сацыяльных груп насельніцтва. Вялікі князь абавязваўся захоўваць тэрытарыяльную цэласнасць краіны, не дапускаць чужаземцаў на дзяржаўныя пасады.

Асаблівая ўвага ў Статуце надавалася судова-працэсуальнаму праву. Суд быў важным органам, які забяспечваў ахову правапарадку.

Ідэі гуманізму паўплывалі на нормы крымінальнага і грамадзянскага права. Ніхто не павінен адказваць за чужую віну, а крымінальнае пакаранне трэба назначаць толькі асобам, віна якіх устаноўлена судом.

Прававыя нормы, змешчаныя ў Статуце, у сваёй сукупнасці складалі своеасаблівую феадальную канстытуцыю, у якой упершыню вызначаліся структура і характар дзейнасці органаў дзяржаўнай улады, замацоўваліся асноўныя правы і прывілеі пануючага класа і саслоўя шляхты.

Билет 27

2. Крымінальнае і крымінальна-працэсуальнае права БССР у 20-30-я гады ХХ стагоддзя.

24 мая 1922 г. быў прыняты Крымінальны кодэкс РСФСР. 24 чэрвеня 1922 г. 3 сесія ЦВК БССР прыняла пастанову “распаўсюдзіць дзеянне Крымінальнага кодэкса РСФСР на ўсю тэрыторыю Беларусі з 1 ліпеня 1922 г.”, а з 1924 г. гэты Кодэкс стаў афіцыйна называцца “Крымінальны кодэкс БССР”. Мэтай крымінальнага закона аб’яўлялася абарона працоўных ад злачынстваў і грамадска небяспечных элементаў.

Па сваёй сутнасці Крымінальны Кодэкс (1922 г.) меў адкрыта класавы характар.

За ўчыненне контррэвалюцыйных дзеянняў, бандытызм, прадугледжвалася вышэйшая мера пакарання – расстрэл, аднак у Кодэксе гаварылася пра яе часовую меру. Былі ўведзены такія новыя віды пакаранняў, як звальненне з пасады і выгнанне за межы рэспублікі на пэўны тэрмін ці бестэрмінова.

Узрост крымінальнай адказнасці наступаў з 14 гадоў.

Далейшае развіццё крымінальнага заканадаўства БССР дадзенага перыяду звязана з прыняццем 31 кастрычніка 1924 г. агульнасаюзных Асноўных пачаткаў крымінальнага заканадаўства СССР і саюзных рэспублік. Новы КК БССР, які быў уведзены ў дзеянне з 15 лістапада 1928 г. Асноўнай задачай дадзенага закона абвяшчалася судова-прававая абарона сацыялістычнай дзяржавы ад грамадска небяспечных учынкаў шляхам прымянення да правапарушальнікаў мер сацыяльнага ўздзеяння.

Злачынствы падзяляліся на дзве катэгорыі: 1) накіраваныя супраць асноў савецкага ладу; 2) усе астатнія.

У далейшым у КК БССР 1928 г. уносіліся дапаўненні і змяненні, якія сведчылі аб ўзмацненні рэпрэсіўнага характару крымінальнага закона.

Пастановай ЦВК СССР ад 8 чэрвеня 1934 г. у КК БССР быў уведзены новы састаў злачынства – здрада Радзіме (шпіянаж, выдача ваеннай ці дзяржаўнай тайны), за што прадугледжваўся расстрэл з канфіскацыяй маёмасці. 7 красавіка 1935 г. ЦВК і СНК СССР устанавілі крымінальную адказнасць з 12-гадовага ўзросту за крадзёж, насілле, забойства, а 2 кастрычніка 1937 г. ЦВК СССР прыняў пастанову аб павелічэнні тэрміну пазбаўлення волі за небяспечныя дзяржаўныя злачынствы з 10 да 25 гадоў. У 1939 г. былі адменены артыкулы аб умоўна-датэрміновымтвызваленні з месцаў зняволення.

Такім чынам, крымінальнае заканадаўства арыентавала судовую практыку на агульнае ўзмацненне рэпрэсій.

У ліпені 1922 г. ЦВК БССР пашыраў дзеянне Крымінальна-працэсуальнага кодэкса (КПК) РСФСР на тэрыторыю Беларусі (уведзены ў дзеянне з 15 ліпеня 1922 г.).

30 сакавіка 1923 г. ЦВК БССР зацвердзіў і з 15 красавіка ўвёў у дзеянне новы КПК БССР.

Э к з а м е н а ц ы й н ы б і л е т № ___28____