Дәрістің жоспары. 1. Салық салудың теория негіздері

1. Салық салудың теория негіздері

2. ҚР салық жүйесі

Салық қызметінің мәртебесі мен құрылымы салық қызметі республиканың мемлекеттік бюджетіне төлемдердің төленуін көздейтін салық заңдары мен басқа да заңдардың және де өзге де актілердің сақталуын бақылайтын бірыңғай мемлекеттік орталақтандырылған орган болып табылады. Салық пен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық және уақытылы енгізілуіне мемлекеттік бақылауды қамтамасыз етуге тек салық қызметі органдары ғана өкілет алған. Салық қызметінің негізгі міндеттері мыналар болып табылады: салық заңдарының орындалуын қамтамасыз ету, оның тиімділігін зерделеу; басқа мемлекеттермен салық салу мәселелері жөніндегі заңдардың, шарттардың жобаларын әзірлеуге қатысу; салық төлеушілерге олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіру, салық салу жөніндегі салық заңдары мен нормативтік актілердің өзгерістері туралы төлеушілерге уақытылы ақпарат беру. Қазақстан Республикасының Конституциясы, республика Президентінің Жарлықтары мен республиканың өзге де заңдары салық қызметінің құқықтық негізі болып табылады (1-сызба).

1-сызба. Салық қызметінің құрылымы

Республикада жалпы мемлекеттік салықтар Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетін реттеуші болып табылады, олар бойынша аударымдар сомасы кезекті жылға арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының Заңында айқындалған тәртіппен тиісті бюджеттердің кіріс көздері болып табылатын жергілікті салықтар қолданылады (2-сызба).

1. Заңды және жеке тұлғалар- 1. Жер салығы

дан табыс салығы 2. Заңды және жеке тұлғалардың

2. Қосылған құнға салынатын дың мүлкіне салынатын салық

салық 3. Көлік құралдарына салынатын

3. Акциздер салық

4. Бағалы қағаздармен жасала- 4. Кәсіпкерлік қызметпен айна-

тын операцияларға салына- лысатын жеке тұлғаларды және

тын салық заңды тұлғаларды тіркеу үшін

5. Арнаулы төлемдер мен жер алым

қойнауын пайдаланушылар 5. Қызметтің жекелеген түрлері-

салығы мен айналысу құқы үшін алым-

дар

6. Аукциондық сатулардан алым

2-сызба. Салықтардың құрылымы мен түрлері

Салықтар теңгеде есептеліп төленеді, бұған салық заңдарында қөзделген натуральды нысанда төлеу жағдайлары кірмейді. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі мен резидент емес тұлғалардан басқа, салық жылында салық салынатын кірісі бар заңды және жеке тұлғалар табыс салығын төлеушілер болып табылады. Заңды тұлға өзінің қатысушыларынан (құрылтайшыларынан) бөлек салық салуға жатады. Жай серіктестіктен, оның ішінде консорциумнан шарт бойынша алынған кіріс оның қатысушыларының арасында бөлінеді және олардың әрқайсысына салық салынады.

Жылдық жиынтық кіріс пен шегерімдер және залалдардың арасындағы айырма ретінде есептелген салық салынатын табыс – табыс салығын салу объектісі болып табылады.

Жылдық жиынтық табысқа еңбекақы түрінде алынған табыстарды, кәсіпкерлік қызметтен алынған табыс пен жеке тұлғалардың мүліктік табысын қоса алғанда, табыстардың барлық түрі жатады.

Шегерімдерге мыналар жатады: шегерімге жатпайтын шығыстар; күмәнді борыштар бойынша; резервтік қорларға аударымдар бойынша; ғылыми-зерттеу, жобалау және тәжірибе-конструкторлық жұмыстарға арналған шығыстар бойынша; негізгі құралдар бойынша амортизациялық аударымдар мен шегерімдер; жөндеу шығыстары бойынша; сақтандыру төлемдері бойынша шығыстар; геологиялық зерделеу және табиғи ресурстарды өндіруге арналған шығыстар;

материалдық емес активтерге арналған шығыстар; салықтарды, айыппұлдарды және өтемақы шығыстарының шегерімі және басқалар. Залалдарға: құрылыстарды және бағалы қағаздарды жүзеге асыру кезіндегі залалдар, залалдарды көшіру; жеке тұлғаларға берілген шегерімдер және басқалар.

Табыс салығының ставкалары. Заңды тұлғаның салық салынатын табысы 30 проценттік ставка бойынша салық салуға жатады. Жер өндірісінің негізгі құралы болып табылатын заңды тұлғалар тікелей оны пайдаланудан алынған табыстарынан 10 проценттік ставкада салық төлейді.

Дивидендтерге салынатын салықтың ствкасы. Заңды және жеке тұлғаларға төленетін дивидендтер төлем көзінен 15 проценттік ставка бойынша салық салуға жатады және бұдан әрі салық салынбайды.

Проценттер бойынша салынатын салықтың ставкасы. Заңды және жеке тұлғаларға төленетін проценттерге төлем көзінен тиесілі соманың 15 проценттік ставкасы бойынша салық салынады.

Резиденттер мен резидент еместердің табыстарына салынатын салықтың ставкалары. Республикада бұрын салық салынған көзінен проценттер алған заңды тұлға – резидент осы салықтың төленгенін растайтын құжаттары бар болған кезде төлем көзінен бюджетке төленген сома мөлшерінде проценттерге салынған салыққа есептеу жүргізуге құқы бар. Резидент еместің тұрақты мекемеге байланыссыз қазақстандық көзінен алынған табысы мына ставкалар бойынша: девидендтер мен проценттер – 15 процент; басқару, аренда, консультациялар және басқалар;

қызмет көрсетулер бойынша алынған табыс – 20 процент шегерім жасамай, жиынтық табыс бойынша төлем көзінен салық салуға жатады. Сақтандыру төлемдері, телекоммуникациялық, көліктік қызмет көрсетулер және т.б. – 5 процент.

Табыс салығы бойынша жеңілдіктер. Мынадай заңды тұлғалардың табысы салық салудан босатылады: мүгедектердің, зағиптар мен мылқаулардың ерікті қоғамдары. Балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік бейімделуі мен еңбек ету қабілетін қалыпқа келтіру орталықтары, коммерциялық емес және халықаралық ұйымдар. Мүгедектер қызметкерлерінің жалпы санының кемінде 30 процентін құрайтын өндірістік ұйымдардың жиынтық жылдық табысы, мүгедектердің еңбегіне ақы төлеу, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру және мүгедектерге қатысты мемлекеттік жұмыспен қамтуға жәрдемдесу қорына арналған шығыстары 2 есе сомаға азайтылады. Мемлекеттік бағалы қағаздар жөніндегі проценттер салық салудан босатылады.

Халықаралық салық салу. Республикада қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын салық төлеуші – резидент емес тұрақты мекемесіне байланысты қазақстандық көздерінен «Салық және бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығында көзделген шегерімдер сомасына азайтылған табыстары бойынша табыс салығын төлеуші болып табылады. Тұрақты мекемесіне байланысы жоқ резидент еместің табысы егер табыс көзі республикада болса, шегерімдер жасамай жиынтық табысы бойынша төлем көзінен салық салуға жатады. Төлем көзінен салық салу төлем республикада немесе одан тыс жерде жасалғанына қарамастан қолданылады. Шетел заңды тұлғасының – резидент еместің тұрақты мекемесі 15 проценттік ставка бойынша осы тұрақты мекеменің таза пайдасына салық салынады. Республикадан тыс жерде табыс салығының төленген сомасы республикада табыс салығын төлеу кезінде есепке алынады.

Жеңілдікті салық салынатын елдерде алынған табыс. Егер резидентке тікелей немесе жанама түрде шетел заңды тұлғасының жарғы қорының 10 процентінен астамы тиесілі болса немесе ол жеңілдікті салық салынатын елде өз кезегінде табыс алатын осы заңды тұлғаның дауысқа түсетін акцияларының 10 процентінен астамына ие болса, онда резидентке қатысты бұл табыс немесе табыстың бір бөлігі оның салық салынатын табысына қосылады, бұл қағида резиденттің заңды тұлға құрамайтын кәсіпкерлік қызмет ұйымдарының басқа да нысандарына қатысуына қолданылады.

Салық қызметі шетел мемлекетін егер бұл елде салық ставкасы «Салық және бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес айқындалғаннан 1\3 төмен болса немесе қаржы ақпаратының құпиялығы туралы заңдары немесе мүліктің іс жүзіндегі иесі немесе табыстың іс жүзіндегі иесі туралы ақпараттар болса, жеңілдікті салық салынатын мемлекет ретінде қарастырады.

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Экономика предприятия. Тесты, задачи, ситуации. - М.: 2003

2. Баяхметов Т. Құрылыс экономикасы, Алматы. 1998

3. В.В.Костюченко, К.М.Крючков, О.А.Кудинов Менеджмент в строительстве, "Феникс", 2002

4. Степанов И.С. Менеджмент в строительстве, Юрайт, 2004.

СДЖ арналған бақылау тапсырмалары

1. Салық классификациясы

2 Құрылыс кәсіпорын мен төленетін негізгі салықтар

3 Салық салудың оптимизациясы