Тақырып№5: аудармашыық іс-әрекеттің типологиясы

Мазмұны: 1 Қысқартылған аударма

2 Өңделген аударма

3. Аннотация

4. Реферат, резюме.

Аудармашының нағыз аударма ісі әртүрлі жағдайларда іске асады:

аударылатын текстердің тақырып, тілі, жанры жағынан әртүрлілігі;

аударма жазбаша ж/е ауызша орндалады, аудармашыға аударманың дәлдігі, толықтығы жайында талаптар қойылады т.б.

Аударманың кейбірі аудармашыдан жекеленген ерекше білім мен дағдыларды талап етеді.

Аударма түрлерінің 2 негізгі классификациясы бар:

аударылатын текстің сипатына және

аудармашының аудару кезінде сөйлеу әрекетінің сипатына қарай.

1-ші классификация оригиналдың жанрлық-стилистикалық классификациясы б/ша 2 түрі бар:

Көркем(әдеби) аударма ж/е информациялық(арнайы) аударма.

Көркем немесе әдеби аударма деп - көркем әдебиет шығармаларын аударуды айтамыз. Әдеби аударманың мақсаты шығарманың көркемдік эстетикалық аудармасын дәл беру.

Әдеби шығармаларды аударуға талдау жасау барысы аударманың көркемдігін қамтамасыз ету мақсатымен қатар кейде берілген текстің мағынасынан алшақтаудың барлығын көрсетеді.

М-ы: The mountain tops were hidden in in a grey waste of sky…

Вершины гор тонули в сером небе.

Were hidden- жасырын жатыр деген сөздің жақын сәйкес аудармасынан алшақтап «батып жатыр (тонули) деп аударманы жвқсы көркемдеп тұр.

Көркем немесе әдеби аудармада оригиналдың нақты бір жанрға жататындығына б/ы аударманың қосымша түрлері болады. Олар: поэзия аудармасы, пьеса аудармасы, сатиралық аударма, проза, текст, өлең т.б.

Хабарлама аудармасы дегеніміз- оқырманға көркем-эстетикалық әсері емес, қандай да бір хабарларды жеткізетін текстерді ауд-ы айтамыз. Мұндай текстерге әлеуметтік т.б. текстер жатады.

Бұл аудармаға сонымен бірге детектив әңгімелері, очерк, таза хабарламаларды қамтамасыз ететін аудармалар.

Көркем және хабарламалы аударма деп бөлу тек қана оригиналдың негізгі қызметін көрсетуге арналған негізінде көркем ауд-ң ішінде хабарлама ауд-сы да болуы мүмкін н/се керісінше хабарлама ауд-сы ішінде көркем ауд-ң элементтері де болуы мүмкін.

Хабарламлы аудармада оның қосымша түрлері аударылатын текстің әртүрлілігі функционалды стильге жататындығына б/ы мынадай қосымша түрге бөлінеді: ғылыми –техникалық материалдар, саяси-публицистикалық материалдар, ресми-іс материалдары, газет-ақпарат мат-ы, патенттік мат-р т.б.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1 Аударма түрлерінің 2 негізгі классификациясы қандай?

2 Аударманың жанрлық-стилистикалық классификация бойынша неше түрі бар?

3 Көркем аударма деген не,оның қандай түрлері бар?

4 Лингвистикалық аударманы зерттеудің маңызды әдісі не?