Хальмг домбрин тускар медий

Төрскнә нег захд,

Теегин тал дунд.

Хальмг домбр күңкн,

Хөвтә җирһлән магт!

(Бадмин Серәтр)

***

Байрта школасн ирәд, ээҗдән соньн зәңг келв.

– Эндр мадн Цаһан сарин нәәрт белдвр кевүвидн. Саглр Боваевна күн болһнд даалһвр өгв: йөрәлмүд, шүлгүд дасх, дуд дуулх, би биилх. Дорҗ Айса хойр цаһана боорцгудын тускар келх. Бадмин аав мана нәәрт ирәд «цаһаллһн» гидг авъяс маднд цәәлһҗ өгх. Ээҗ, мана нәәрт однч?

– Одлго, хәәмнь, домбран авад однав. Цаһан Сарин нәәриг домбр угаһар давулдмн биш.

– Ээҗ, кен чамд домбр цокдг дасхла?

– Мини экм.

– Буйн болтха, нанд хальмг домбрин тускар келҗ өгхнчн.

– Домбр – йир соньн көгҗмин зевсг. Кезәнәс нааран мана байр-зовлң хувалцҗ йовсмн. «Нәрхн чивһстә*, хойр чиктә, ут иштә, олн бернтә*, нүр халхта*, нег тевктә, хойр өнцгтә, өргн тавгта* хәңкнәд - җиңнәд бәәдг харһа хальсн домбр!» – гиҗ хальмгуд домбран магтна.

– Ээҗ, яһҗ домбр кедг бәәсмб?

– Домбриг урч хагсу харһа модар урлна. Чивһсинь хөөнә нәрн гесәр кедг билә. Гесиг сәәнәр уһачкад давста уснд хонулдмн. Маңһдуртнь иигәр ээрәд, эрчм орулад, нег өнцгтнь күнд юм бооһад, хадаснас өлгәд хагсадмн. Чивһсн сән болхла, домбрин ә җиңнсн дуута болдмн.

– Яһсн соньн көгҗмин зевсгв! Ээҗ, би домбр цокдг даснав. Чи нанд дасхнч?

– Дасхнав, дасхлго яахм билә!

_______________________________________

Сурһульчнр ямаран нәәрт белдвр кеҗәнә?

Байрта ямаран шиидвр авв?

Хальмгуд яһҗ домбран буульна? Текстәс олад, умштн.

Текст нерләд, зура тогтатн.

♦ Дун гидг бәәлһнә нериг гемнгч, бүрдәгч болн хамцулгч киискврмүдт тәвәд, зокалынь цәәлһтн.

♦ Харар барлата бәәлһнә нерд эклц кев-янзд тәвәд, киисклһинь келтн.

♦ Ээҗдән, йөрәлмүд гидг үгмүдт эгшгин таарлт цәәлһтн.

*чивһсн – струна

*берн – лады

*нүр халх – лицевая сторона

*өргн тавг – расширенное широкое основание

Домбр

Хальмг домбриг әмтн

Харһа модар урлна,

Хойр нәрхн чивһсинь

Хөөнә гесәр кенә.

Хүрм, нәәрт даңгин

Хальмг домбр күңкннә.

Би, дууг дөңнҗ

Байрта җирһлиг өргҗәнә.

Теегин олн-әмтн

Тачкнулад домбран цокита.

Тавшад бииләд, дуулыта

Теегиннь җирһл угтыта.

(Лиҗин Эрнцн)

_________________________________________________________

Домбрин күвкүг* юуһар кенә?

Ода домбрин чивһс юуһар кенә?

♦ Әмтн гидг бәәлһнә нериг гемнгч, бүрдәгч, хамцулгч киискврмүдт тәвәд, зокал тодлтн.

♦ Харар барлата бәәлһнә нердиг эклц кев-янзд тәвәд, киисклһинь, киисквринь зааҗ келтн.

*күвкүг – кузов домбры

«Эңкр мини» гидг дууна айсар.

Ут иштә, долан бернтә,

Гедгр толһата, хойр чиктә.

Нүр халхтан бичкн нүктә 2д.

Көгҗмин зевсг – хальмг домбр.

Хойр чивһстә, нег тевктә,

Өргн тавгта, хойр өнцгтә

Эвтә-довта домбрчин һарт 2д.

Келәд-кевшәд домбр җиңннә.

–____, домбр цокдг күүг кен гинәвидн?

– Ай, чи, ___, медхшийч? Домбр цокдг күүг домбрч гинәвидн.

– ____, хальмг домбр кедү чивһстә?

– Ю - у, ____, текстәс медсн угавч? Хальмг домбр хойр чивһстә.

– ____, домбрин нүр халхт юн бәәнә?

– Я-а, ____, энүг медлго альд йовлач? Домбрин нүр халхт бичкн төгрг эс гиҗ һурвлҗн нүкн бәәнә, энүг орсаһар «голосник» гинә.

– _____, домбр кедү бернтә?

– Йо - о, хәәмнь, ___, медҗ ав! Кезәнк домбр долан бернтә билә, ода кегдсн домбр арвн хойр бернтә.

Эн юмби? Сүк биитә, сөң дала дуута,

Нәрн хойр хоолта, зах хойр товчта.