Дауысты дыбыстар

Відповідальний за випуск О.Г. Ткаченко

Комп’ютерне верстання О.М. Волкова, А.М. Дьошина

Підп. до друку, поз.

Формат 60х84/16. Папір офс. Гарнітура Times New Roman Cyr. Друк офс.

Ум. друк. арк. Обл.-вид. арк.

Тираж 75 пр. Собівартість видання

Замовлення №.

Видавництво СумДУ при Сумському державному університеті

40007, Суми, вул. Римського-Корсакова, 2

Свідоцтво про внесення суб’єкта видавничої справи

до Державного реєстру ДК № 3062 від 17.12.2007.

Надруковано у друкарні СумДУ

40007, Суми, вул. Римського-Корсакова, 2.

ДАУЫСТЫ ДЫБЫСТАР

Қазақ тіліне тән дауысты дыбыстар жүйесі

Айтылу кезінде ауа өкпеден кедергісіз шығып, үннен ғана тұратын дыбыстарды дауысты дыбыстар дейміз.

Дауысты дыбыстар сөйлеу мүшелерінің бір-біріне жанаспай жатуы арқылы жасалынады. Олардың негізгі ерекшеліктері болып мыналар табылады:

- дауыстылардың жасалатын орны - тамақ тұсы;

- дауыстылардыайтқанда, фонациялық ауа сыртқа - біркелкі, баяу шығады;

- дауыстылардың ішкі сапасы - таза үннен тұрады;

- дауыстылардың үн сапасында - жаңғырық (резонация) мол болады;

- дауыстыларды жан-жақты құбылтуға болады;

- дауыстыларсөз ішінде буын жігін құрайды және дауыссыздармен тіркесе алады.

Қазақ тіліне тән дауысты дыбыстар жүйесін мына дыбыстар құрайды: а, ә, о, ө, е, ұ, ү, ы, і.

Дауыстылар құрамына қарай жалаң (монофтонг) және құранды (дифтонг) болып екіге бөлінеді.

Дауысты дыбыстардың жіктелуі

Дауысты дыбыстардың жасалуына белгілі сөйлеу мүшелерінің ерекше қатысуына қарай қазақ тіліне тән дауысты дыбыстар бірнеше топқа бөлінеді. Олар, тілдің қатысу қалпына қарай: жуан және жіңішке; жақтың ашылу қалпына қарай: ашық және қысаң; еріннің қатысу қалпына қарай еріндік және езулік дауысты дыбыстар болып табылады.