Сәәхн тоотыг хардг болый

Бамб цецг нәәхләд,

Байрта җирһл угтна,

Торһан дун өөдләд,

Таңһчин өслт магтна.

(Буджала Егор)

Бамб цецг – теегин кеермҗ

Хаврт хаалһин хаҗуһар улан, цаһан, шар, оошк өңгтә бамб цецгүд холас үзгднә. Эдниг әмтн ут шилвтә, утулң хамтхаста, теңгр хәләсн, нарнд гексн теегин сәәхләс гицхәнә.

Бамб цецгин төрсн һазрнь – Ирана орн-нутг гиҗ тоолгдна.

Кезәнә хальмгуд энүг алтн зул цецг гиһәд нерәддг бәәсмн.Төрскән харсачнрин цусн асхрсн һазрт улан балм бамб цецгүд урһна, – гиҗ бас келгднә.

Бамб цецгүд экәр болн мәңгрсәр* тәргдҗ тархагдна*. Зуг эн цецгәлтл 5-8 җил давна.

Өдгә цагт эн цецгүдин тонь зөвәр баһрҗ одв, тегәд бамб цецг Әрәсән Улан дегтрт орулгдв.

Теегин кеермҗ болсн хәәртә бамб цецгүдән харҗ хәләх кергтә.

(Григорий Кукарека)

_____________________________________________________________________

Бамб цецгин төрсн һазрнь хама бәәнә?

Юңгад бамб цецгиг Улан дегтрт орулсмб?

Хальмгуд бамб цецгүдиг яһҗ нерәднә?

♦ Үүлдәгчс ямаран цагт бәәхинь келтн.

♦Чинрлгч нерд текстәс олтн.

♦ Харар барлата бәәлһнә нердин тооһинь, киисквринь, баг киисклһинь зааҗ келтн.

*мәңгрсн – луковица

*тархах – распространять

рис. степь весной, смеющийся мальчик подбегает к раскрытому тюльпану. Мать идет в отдалении

Домг

Кезәнә кеер, кецин ташуд, нәрхн ноһан шилвтә шар бамб цецг урһҗ. Тер цецгин делвс* дотр җирһлин ик гидг күчн* бәәнә гиҗ цуһар келдг билә. Зуг энүнә делвс секгдсинь кен чигн үзәд уга бәәҗ.

Нег дәкҗ бичкн көвүһән дахулсн күүкд күн тер ташуһин өөгүр йовҗ йовла. Генткн көвүн экиннь һарас алдрад, өмәрән гүүв.

Бамб цецгиг үзәд, эн байрлҗ инәв. Өкәр бичкн көвүнә инәдн дүүрән болад, холд соңсгдв. Тер дарунь бамб цецг делвсән арһул секәд, сәәхн өңгән әмтнд үзүлв.

Бичкн күүкдин инәдн тиим ик чинртә бәәҗ. Тер цагас авн бамб цецгүд теегт урһад, әмт байрлулна, – гиҗ домгт келгднә.

___________________________________________________________________

Яһад бамб цецгин делвс секгдв?

Бичкн көвүнә инәдн ямаран чинртә бәәҗ?

♦ Урһҗ, гүүв гидг үүлдәгчс өдгә цагт һурвдгч нүүрт хүврәтн.

♦ Чинрлгч нерд олад орчултн.

♦ Харар барлата бәәлһнә нердт сурвр тәвәд, тооһинь, киисквринь, баг киисклһинь зааҗ келтн.

*делвс – лепестки

*җирһлин ик күчн – жизненная энергия

Гиляш

Хаалһин амнас авн

Хатхсн кевтә яралдҗ,

Улан бамб цецгүд

У теегәрм тарваҗ.

Гиляш негинь таслв,

Һартан таг атхв,

Цааран ишкҗ шүүрв,

Цугинь авхар шиидв.

Генткн күүкн тогтнад,

Гердҗ* доран эргв.

– Цугтаһинь түүһәд авхла,

Цаадк теегнь һундх.

Тиигҗ дотран тоолад,

Түрд гиҗәһәд Гиляш

Ор һанцхн цецгәһән

Өрчдән бәрҗ инәв…

– Баав, шулун хәрий,

Байрта зәңг келий,

Баһчуд, икчуд уга

Бас ирәд һәәхг.

Тәрсн болхла тегәд

Таслҗ болхмн билә,

Бәг, урһг бамб

Байн теегм кеертхә!

(Тачин Анҗа)

______________________________________________________________

Гиляш ямаран ухата теегүр йовв?

Юңгад Гиляш негхн бамб цецг таслв?

Гиляш ямаран күүкн?

Тадн бамб цецгүд цецгәлҗәхлә теегт һарлт? Седклин тоолврарн хувалцтн.

♦ Таслнав, һәәхҗәнәв гидг үлдәгчс өдгә цагт, 3-гч нүүрт тәвтн.

♦ Олн тоод бәәх бәәлһнә нерд олад, суффиксинь цәәлһҗ келтн.

*гердх – смотреть пристально

«Харада» гидг дууна айсар.

Экм нанд кезәнә

Эн селвг өглә,

«Цецгүд бичә тасл, 2д

Седклән тәвҗ хар.

Чееҗиннь ховдг хаңһаҗ

Җилвән бичә дөгә,

Әмд күүнлә әдл 2д.

Әмтә болдмн, цецг!»

(Саңһҗин Бося)

– Әңгр, кезәнә бамб цецгүд әмтиг үкләс гетлгсинь соңслч.

– Уга. Бамб цецгиг иддв?

– Цецгиг биш, терүнә мәңгрсинь.

–Кен идсмб?

– Голландьд әмтн харһнҗах цагт бамб цецгин мәңгрсәр хот кедг бәәҗ.

– Альдас терүг медвч?

– Интернетд умшлав.