Эндокринді бездердің жіктелуі, «Гормон» туралы түсінік

Эндокриндік немесе ішкі секреция бездері деп шығарушы түтігі жоқ және секрет немесе экскреттерді терінің бетіне немесе шырышты қабықтар бетіне құйылатын сыртқы секреция бездеріне қарама-қарсы өз секретін тікелей қанайналым жүйесіне бөлетін бездерді атайды.

Гормондар ^[1] (гормоны); (гр. hormao — қоздырамын, қозғаймын) — эндокриндібездернемесеэндокриндікқызметкеқабілеттіжекеленген жасушалар бөлетінтымбелсендіорганикалықбиологиялықзаттар. Аталмышбездер мен жасушалардыңшығаруөзектеріболмағандықтан, оларөздерібөлетінгормондарынорганизмніңішкісұйықортасына (ұлпа сұйығы, қан,лимфа) бөліпшығарады. Гормондар — өзініңхимиялықтабиғатынабайланысты: стероидтыгормондарға (жынысгормондары, бұйрекұстібезіқыртыстызаты гормоны), протеиндікжәнепептидтікгормондарға (гипофиз, қалқанша без, қалқаншамаңыбезі, ұйқыбезі, бұйрекүстібезініңбозғылтзатыныңгормондары), ал нысандарғаәсеретуқызметінеқарай: бірыңғайсалалыетқұрылымдары мен бездергесалыстырмалықысқамерзімішіндеәсерететінкинетикалықгормондарға (окситоцин, вазопрессин, адреналин, норадреналин), организмдегізаталмасупроцестерінреттейтінметабоддықгормондарға (тироксин, кальцитонин, паратгормон, инсулин, глюкагон) жәнежасушалар, ұлпалар мен мүшелердіңөсуі мен жетілуінбақылайтынморфогенетикалықгормондарға (соматропты гормон, фолликулдыжандандырушы гормон, эстрогендер, тестостерон) бөлінеді.

Гормондар - ішкі секреция бездерінен бөлінетінұлпалар мен мүшелергеәсерететінбиологиялыкбелсендізаттар. Гормондардыңбарлығыағзалықзаттар, себебі, олардыңбіреуінәруыздан, екіншісіаминқышкылдарынан, үшіншісімайтектесзаттарданқұралған. Гормондарішкі секреция бездеріненбөлініп, қан, лимфа, ұлпасұйықтығыарқылыбасқамүшелергежеткізіледі. Ішкі секреция бездерініңқызметінреттейтінорталық - аралықмидағы гипоталамус. Оны көрутөмпешікастыбөлімідеп те атайды. Гипоталамус пен гипофиздің қызметібірімен-бірітығызбайланысып, гипоталамустенгипофиздікжүйеқұралады. Жүйкеұлпасынанбөлінетінгормондар - нейрогормондардепаталады. Оларқанқұрамыныңтұрақтылығынжәнезаталмасудыңқажеттідеңгейінқамтамасызетеді. Осы арқылыағзақызметініңәрірефлекстік, әрігуморальдықреттелуіжүзегеасады