Бір баѓытта, ќайтымсыз ж‰ретін бірінші реттілікті реакция

Реакцияныњ реттілігі химиялыќ реакциялардыњ мањызды сипаттамасы болып табылады, реттілікке байланысты жылдамдыќ константасыныњ концентрациямен функционалды байланысы єр т‰рлі болады.

Жабыќ ж‰йеде µтетін ќайтымсыз мономолекулалы реакциясыныњ жылдамдыѓын массалар єрекеттесу зањын ќолданып былай жазамыз: ; сонымен қатар, , сонда (1)

Реагенттіњ (А заты) t уаќыттаѓы концентрациясын С деп алып, (1)-тењдеуді былай жазайыќ: (2)

(2)-тењдеудіњ сол жаѓын С₀ - ден С-ѓа дейін, оњ жаѓын 0-ден -ѓа дейін интегралдасаќ:

,

осыдан немесе (3)

м±нда С₀ - регенттіњ бастапќы, С - t уаќыт µткенде ќалѓан концентрациясы.

Б±л соњѓы тењдеу іс ж‰зінде ж‰ргізілетін есептер ‰шін жиі ќолданылады (мысалы, К, t, а-х шамаларын аныќтау ‰шін).

Бірінші ретті реакцияныњ жылдамдыќ константасыныњ өлшемі: [уаќыт^-1] (dіmentіon - аѓылшынша өлшем). Уаќытты саѓ, мин, с деп алуѓа болады. СИ - ж‰йесінде уаќыт секундпен (с) µлшенеді.

Бірінші реттілікті реакцияныњ жылдамдыќ константасын график єдісімен де аныќтауѓа болады. Ол ‰шін (3) - тењдеуді былай жазайыќ:

(т‰зудіњ тењдеуі),

- тыњ t-ѓа тєуелділігініњ графигі 1 - суретте кµрсетілген, графиктен .

Жылдамдыќ константасын аныќтаудыњ таѓы бір єдісі жартылай ыдырау периоды (немесе жартылай т‰рлену периоды) арќылы аныќтау.

кезінде . Сонда . Осыдан

Соњѓы тењдеуден кµрініп т±рѓандай, бірінші ретті химиялыќ реакцияныњ жартылай ыдырау периоды концентрацияѓа тєуелді емес, сондықтан мєнін біле отырып К-ныњ мєнін немесе, керісінше, К арқылы -ді анықтауға болады.

Жоѓарыдаѓы (3) немесе (4) - тењдеуді экспоненциалды т‰рде жазсаќ:

б±дан, немесе , м±нда - реакция µнімініњ концентрациясы.