С) Діни сана 1 страница

D) Экологиялық сана

Е) Экономикалық сана

26 Адамның аналитикалық тұжырымдамасы қандай?

А) Бәрін де өз сезімдеріңнен өткізіп, олардың енгізінде өз құндылықтарыңды, мінез-құлық, жүріс-тұрыс ережелеріңді әзірлеп, тап

В) Тиімді бол, сөзіңде тұр, айқын жоспар жасап, жұмысыңды алға жылжытып, іске асыр

С) Табиғат пен қоғаммен бірлікте бол, саған байланысты емес нәрселерді сабырлықпен қабыл ал, тағдырдың алдында жүрексінбе, ерлік пен даналық көрсет

D) Істің мәнін түсінуге тырыс, ол үшін өзіңді жан-жақты дамытып, тіліңді жетілдір

Е) Бәріне күмәндан, басқалардың сөзіне ерме

27 Қандай құндылықтар адамгершіліктік тұрғыдан жоғары бағаланады?

А) Рухани

В) Материалдық

С) Утилитарлық

D) Прагматикалық

E) Құқықтық

28 Технологиялық детерминизмнің дұрыс тұжырымдамасы

A) Қоғам дамуындағы техника мен технологияның анықтаушы рөлін мойындау

B) Қоғам өміріндегі теника мен технология рөлін төмендету

C) Ғылым мен техниканың қазіргі дәрежедегі рөлін жоққа шығаруға ұрандау

D) Ғылымның рөлін абсолюттендіру, оны қоғамдық прогресстің адам мен қоғамның жетілуінің бірден-бір негізі деп мойындау

E) Космосты игеру облысындағы техника мен техноглогияны жетілдірудің қажеттілігі туралы ұйғарым

29 Техницизм неге негізделген?

A) Космосты игерудің бірден-бір құралы ретіндегі техникаға деген сенімге

B) Адам әуестігін қандыру туралы ретіндегі техниканың дамуына деген сенімге

C) Адамзат үшін шартты ізгілік ретіндегі техниканың дамуына деген сенімге

D) Ғылым мен техниканың үдере дамуының салдарынан сескенгендік пен қорқынышқа

E) Ғылыми-техникалық дамудың жетістіктерін бейтарап қабылдауға

30 Қоғам мен техникадағы шапшаң дамушылықтың өзгерістеріне қазіргі адамзаттың дайын еместігі жайындағы мәселені өз еңбегінде талқылаған американдық әлеуметтанушы

А) О.Тоффлер «Футур шок»

В) У.Дайзард «Ақпараттық дәуірдің келуі»

С) О.Шпенглер «Еуропаның батуы»

D) Д.Белл «Ақпараттық қоғамның әлеуметтік белгілері»

Е) Й.Масуда «Ақпараттық қоғам постиндустриалды қоғам тәріздес»

5 РЕФЕРАТ ТАҚЫРЫПТАРЫ

1 Мәдениет жүйесіндегі философияның орны.

2 Философия жалпы дүниетанымдық және әдістемелік ғылым ретінде.

3 Мифология қоғамдық сананың ең алғашқы формасы ретінде.

4 Философияның негізгі бағыттары

5 20 ғасырдың аяғында адамзат тудырған жалпы мәселелерді шешудегі философияның рөлі.

6 Буддизм философиясы және принциптері.

7 Джайнизм философиясының заңдары.

8 Үнді қоғамындағы касталық бөліністің мәні.

9 Көне Үндінің негізгі философиялық ескерткіштері.

10 Қытай философиясындағы қоғамды басқару мәселесі (конфуцизм, легизм).

11 Даосизмдегі диалектикалық көзқарастар

12 Ежелгі Қытайдың негізгі философиялық ескерткіштері.

13 Сократтың этикалық рационализмі.

14 Софистикалық философия.

15 Платонның идеалды мемлекет туралы ілімі.

16 Аристотель философиясындағы диалектика және категория ұғымдарының қолданысы.

17 Аристотельдің онтологиялық ілімі.

18 Аристотельдің мемлекет және оның түрлері жайындағы ілімі.

19 Грек натурфилософиясы.

20 Эпикур философияның мәні.

21 Демокрит пен Левкипптің атомистік философиясы.

22 Пифагордың дүниенің бастмасы ретіндегі - сандық жүйесі.

23 Гераклиттің қарама-қарсылықтың бірлігі және күресі жайындағы ілімі.

24 Элей мектебі өкілдерінің философиялық ойлары.

25 Милет мектебі өкілдерінің философиясы мен дүниенің субстанциялық мәселесі.

26 Зенонның апориясы.

27 Эллиндік және римдік кезеңдегі антикалық философияның дамуы

28 Стоицизм философиясы.

29 Киниктер философиясының өкілдері және олардың өмір салты.

30 Орта ғасырлардағы теологиялық философияның мәні.

31 Орта ғасырлық философияның адамзаттың рухани өміріндегі алатын орны.

32 Августин – орта ғасырлық философияның ұлы тұлғасы.

33 Фома Аквинскийдің сезім мен ақыл-ой байланысы жөніндегі ойлары.

34 Орта ғасырлардағы номинализм мен реализмнің арасындағы қайшылықтар.

35 Схоластика бағытының философиядағы сіңірген қызметі.

36 У.Оккамның «ұқыптылық принципі».

37 Боэции философиясындағы мән және өмір ұғымдары.

38 Д.Скотт философиясындағы индетерминизм және ерік еркіндігі.

39 Әл-Фарабидің таным теориясы.

40 Әл-Фарабидің әлеуметтік-этикалық философиялық толғаулары.

41 Ибн-Синаның медициналық және жартылысты-ғылыми көзқарасы.

42 Ибн Халдун және қазіргі әлеуметтік философия.

43 Н.Кузанский философиясы.

44 Қайта Өрлеу дәуірінің антропоцентрлік философиясы.

45 Н.Макиавелидің әлеуметтік-саяси көзқарастары.

46 Н.Макиавелидің саясат және моральдық қарым-қатынасы жөніндегі көзқарастары.

47 Діни реформация – Қайта өрлеу заманындағы рухани өзгерістердің айқын көрінісі.

48 Леонардо да Винчи - Қайта өрлеу заманындағы жан-жақты дамыған тұлға.

49 Н.Коперниктің ғылымда жасаған төңкерісі.

50 Дж.Бруно және оның философиялық көзқарастары.

51 Г.Галилей зерттеудің экспериментальды-математикалық әдістің негізін салушы.

52 Протестанттық этика және оның маңызы.

53 Ф.Бэкон – Жаңа дәуір философиясының негізін қалаушы.

54 Ф. Бэкон философиясындағы таным идолдары.

55 Ф. Бэкон философиясындағы номинализм және эмпиризм.

56 Р. Декарт бойынша рационализм және метафизика.

57 Спинозаның пантеистік ілімі.

58 Г.Ф.Лейбництің монодологиясы.

59 Дж. Локктың саяси-философиялық көзқарасы.

60 Дж. Локктың жекеменшік пен азаматтық қоғам жөніндегі ойлары.

61 Дж. Локктың танымдық ілімі.

62 Т.Гоббстың мемлекет жөніндегі ілімі.

63 Дж.Беркли философиясындағы субъективизм және солипсизм мәселелері.

64 Д.Юм философиясындағы скептицизм және агностицизм мәселелері.

65 18 ғ. Ағарту философиясының ерекшеліктері.

66 Д. Толланд пен А. Коллинздің деистік көзқарастары.

67 Ф.Вольтердің философиялық көзқарастары.

68 Ж.Ж. Руссо және Т. Гоббс философияларындағы қоғамдық келісім қағидасы.

69 Француз энциклопедияшылдары.

70 Ш.Монтескьенің мемлекет билігін бөлу принциптері.

71 И. Кант диалектикасы.

72 И. Кант философиясындағы этика ұғымы.

73 И Канттың таным теориясы.

74 «Рух феноменологиясы» - адам санасы туралы ғылым.

75 Гегель диалектикасы.

76 Гегельдің әлеуметтік-саяси көзқарасы.

77 Интеллектуалдық интуиция – танымның жоғарғы формасы.

78 Л. Фейербахтың антропологиялық материализмінің демократиялық негізі.

79 Фихте философиясындағы еркіндік мәселесі.

80 Шеллингтің табиғат философиясы.

81 Марксизм философиясының мәні.

82 Диалектика және коммунизм идеясы.

83 Ф.Энгельстің «Табиғат диалектикасы».

84 К.Маркстің қоғамдық-экономикалық формация теориясы.

85 20 ғ. Марксизмнің тағдыры.

86 А.Шопенгауэр және оның әлемдік пессимистік философиясы.

87 С.Кьеркогер – экзистенциалдық философияның алғашқы өкілі.

88 О.Конт – позитивизмнің негізін салушы.

89 Лингвистикалық философия.

90 Постпозитивизм және оның негізгі өкілдері.

91 Э.Гуссерль – феноменологияның негізін қалаушы.

92 Ф.Ницше және оның билікке деген еркі.

93 Ф. Ницше философиясындағы билік еркіндігі және күшті адам культі.

94 20 ғасырдағы діни философия.

95 В. Дильтей мен Г. Зиммельдің өмір философиясы.

96 А. Бергсон философиясындағы «шығармашылық даму» мәселесі.

97 О. Шпенглердің иррационализм философиясы.

98 Ресей философиясындағы славянофильдер мен батысшылдардың күресі.

99 Н.А.Бердяевтің философиясындағы персонализм және шығармашылық еркіндігі.

100 В.С.Соловьев философиясы.

101 Вернадскийдің ноосфера ілімі.

102 Орыс философиясындағы адам мәселесі.

103 Жаратылыстану ғылымдарының жетілуі және орыс космизмі.

104 Қазақ мифологиясының ерекшелігі.

105 Анахарсис – жеті грек даналарының біріне айналған түркі баба.

106 Асан Қайғы мен Қазтуғанның дүниетанымдық бағдарларындағы: халық тағдыры туралы толғаныстар.

107 Қазақтың батырлар жырларындағы философиялық ой-толғамдар.

108 Жыраулар философиясындағы адам мәселесі.

109 Билер шығармашылығындағы адамгершілік мәселелері.

110 Мақал-мәтелдердің философиялық жақтары.

111 Қазақ халқының наным-сенімдері мен тиым сөздеріндегі философиялық ой-толғаулар.

112 Ш. Уалихановтың саяси-әлеуметтік көзқарасы.

113 Абайдың «Қара сөздерінің» философиялық маңыздылығы.

114 Ш. Құдайбердиевтің «Үш анық» философиялық еңбегі.

115 Ы. Алтынсарин мен С. Торайғыровтың философиялық-дүниетанымдық көзқарастарының ұқсастықтары.

116 Ы. Алтынсарин ағартушы және қоғам қайраткері: философиялық көзқарасы мен жаңашылдығы.

117 ХХ ғ. б. Ұлт-азаттық қозғалыс өкілдерінің философиялық ой-толғамдары 118 М. Дулатовтың «Оян, қазақ!» ұранының философиялық маңыздылығы.

119 А.Байтұрсыновтың ағарту ісіне қосқан еңбегі.

120 Кеңес заманындағы отандық философия.

121 Егемен Қазақстандағы философияның дамуы.

122 Философиядағы болмыс мәселесі.

123 Парменидтің болмыс ілімі.

124 Көне Шығыстағы болмыс ілімі.

125 Ұғымдар болмыстың жоғарғы түрі және таным баспалдақтары.

126 Рухани болмыс.

127 Адам болмысының қайталанбас ерекшелігі.

128 Философия дүниенің бірлігі мен көптүрлілігі туралы.

129 Көзқарас және дүниенің ғылыми бейнесі.

130 Материя қозғалысының әлеуметтік формасы: ерекшелігі және мәні.

131 Кеңістік пен уақыт – материя болмысының формалары.

132 Диалектика даму туралы ілім.

133 Сан мен сапалық өзгерістер.

134 Өтпелі қоғамдағы секіріс көріністері.

135 Қозғалыстың қайнар көзі.

136 Биологиялық қозғалыс формаларының ерекшеліктері.

137 Синергетика ілімінің методологиялық мүмкіндіктері.

138 Детерменизм ілімі.

139 Материя жөніндегі қазіргі жаратылыстанудағы деректер.

140 Сана және компьютер.

141 Философиядағы «рух» ұғымы.

142 Сезімдік танымның ерекшеліктері.

143 Рационалдық танымның құрылымы.

144 Танымның жалпы әдістері.

145 Философия тарихындағы еркіндік мәселесі.

146 Қоғам өздігінен дамитын жүйе ретінде.

147 Табиғат және қоғам.

148 Қоғамдағы идеалдылық мәселесі.

149 Ойлау және тілдің арақатынасы.

150 Шығармашылық және еңбек.

151 Сана және тіл мәселесі.

152 Идеология және билік мәселесі.

153 Таным және шығармашылық.

154 Тұлға және қоғам.

155 Тұлғаның әлеуметтенуі және құндылықтар жүйесі.

156 Адам – қоғамның ең жоғарғы құндылығы.

157 Еркіндік- адамның қажетті құндылығы.

158 И.Кант философиясындағы аксиология мәселесі.

159 19 ғ. соңы – 20 ғ. басындағы құндылықтардың философиялық ілімі.

160 Философиядағы гуманистік дәстүр.

161 Экзистенциалды философиядағы адамның мәні.

162 Адам өмірінің мәні мәселесі.

163 Философия тарихындағы адам мәселесі.

164 Философия және ғылым.

165 Ашық қоғам теориясы.

166 Ақпараттық қоғам.

167 Білім философиясы: зерттеулердің негізгі бағыттары.

168 Қазақстандағы білім жүйесі.

169 Білімді гуманизациялау мәселесі.

170 Белгілер жүйесі мәдени мәндерді жеткізу ретінде.

171 Қазіргі мәдениеттегі ғылым бейнесі.

172 Ғылымның философиялық негіздері.

173 Қоғамның дамуындағы мәдениеттің ролі.

174 Қазіргі адамзаттың рухани дағдарысы.

175 К.Ясперс: адамның шынайы ахуалы – рухани ахуал.

176 А.Швейцер: этикалық өрлеу – ең қиын да шынайы даму.

177 Философиядағы махаббат мәселесі.

178 Философиядағы неке, жанұя мәселелері.

179 З.Фрейд сексуалдық мәселесі туралы.

180 Техногендік өркениеттің бүгінгі күнгі беталысы және дамудағы қайшылықтар.

4 ҰҒЫМДАР МЕН АНЫҚТАМАЛАР

– А –

АБСОЛЮТ (лат. absolutus – шартсыз, шексіз) – идеалистік философияның ұғымы, барлық бардың біртұтас, жалпы, бастаусыз және шексіз деп пайымдалатын, кез-келген салыстырмалы және шартты болмысқа қарсы қойылатын рухани алғашқы бастауын білдіреді.

АБСОЛЮТТІ ЖӘНЕ САЛЫСТЫРМАЛЫ АҚИҚАТ. Дүние жөніндегі толық сарқылып шегіне жеткен білімді абсолютті ақиқат деп айтуға болады. Сонымен қатар дүниені зерттеу жолындағы алынған объективті ақиқаттар бір-бірімен қосыла келе, абсолюттік ақиқатқа жақындата түседі. Оны шексіз үрдіс деп те айтуға болар еді. Негізінен, адамзат қолы жеткен білім әрқашанда салыстырмалы, өйткені ол оның нақтылы тарихи қалыптасқан іс-әрекетімен, яғни сол заманның практикасымен шектелген. Бірақ дүниеге келген әр ұрпақтың білімінде ақиқатпен қатар әрқашанда жаңылу болатынын да ескеру қажет. Оның біршамасын тексеріп түзетсе де, ғылымды дамыту жолында ақиқатпен қатар жаңылу да болуы мүмкін. Осы тұрғыдан жаңылуды жалғаннан ажырату қажет. Егер ғылыми танымның қиындықтары кейбір жағдайда зерттеушіні ақиқаттан алшақтатып, жаңылуға әкелсе, жалғандық өтірік айтып адамды саналы түрде қисық жолға түсірумен тең.

АБСОЛЮТТІК ИДЕЯ – Гегель философиясының негізгі категориясы, универсумды толық күйінде, шартсыз, нақты және тұлғалық жалпылық күйінде білдіреді (яғни, субъектіні де, субстанцияны да).

АБСОЛЮТТІ РУХ – Гегельдің философиялық жүйесінде абсолюттік идеяның өзіндік санасын жүзеге асыратын рух дамуының қорытынды звеносы.

АБСТРАКЦИЯ (лат. abstractio – ойша бағамдау) – шынайылықтың бейнесін ойша бағамбау және толтыру арқылы құрастыру. Ойша бағамдау арқылы заттың немесе құбылыстың қарапайым жобасын жасайды, ал толтыру арқылы оны күрделендіріп, түрлі нобайына алаңдамай, танымдық мәні бар ғылыми таңбаға айналдырады. Абай бұл сөзді «ой суреті» деп атаған.

АГНОСТИЦИЗМ (грек. аgnostos – біліп болмайтын, белгісіз) – болмысты тану, дербес ақиқатқа жету мүмкін емес дейтін тұжырымға негізделген философиялық ілім. Агностицизм ұғымын 19 ғ. діни сайыстарында ғылыми көзқарасты айқындаушы ретінде 1869 ж. Т.Гексли енгізген. Агностицизмнің қайнар көздері – скептицизм, Зенонның апориялары, Д.Юм ілімі, И.Канттың антиномиялары. Агностицизмнің өкілдері танып-білу құбылысының шынайы қиыншылықтары: мәңгі өзгерістегі тіршілікті толық ұғынудың беймүмкіндігін, оның нақты адамдардың сезімі мен санасында өзгеше түрленуін түсінген. Агностицизм ілімі қазір көп қолданылмаса да, өзінің өзектілігін жоғалтқан жоқ.

АДАМ – ерекше, бірегей, қайталанбас қасиеттеріне қатысты дара жаратылыс. Адам мәселесі философияның негізгі проблемаларының бірі болып табылады. Адам туралы ілімді «адам философиясы» немесе «философиялық антропология» деп атайды. Адам мәселесі философияның пайда болуынан қарастырылып келеді. Бұдан 25 ғ. бұрын Кунфуций өз философиясында адамгершілік (жэнь) проблемаларын қарастырады. Оның ілімінде негізгі этикалық қағидасы: «Өзіңе тілемейтін нәрсені өзгеге жасама!» болды. Буддизмде өмір қайғы-қасіретке толы, алайда оларға соқпай өтуге болады, себебі бәрі де адамның өзіне байланысты деп түсіндірілді. Аристотель адамды «ажалды құдай» деп түсініп, адамның билік мақсаты – бақыт деп тұжырымдады. Бақыт пен жоғары игілік адамға тән, ол оған толық жетілуге ұмтылған жағдайда, яғни белсенділіктің арқасында жетеді. Демек, жай ғана өмір сүрумен тынбау керек, себебі өсімдіктер де тіршілік етеді, ал сана белсенділігі – адамға тән мақсат. Материалдық игіліктердің молдығы өз-өзінен бақыт жасай алмайды, ал олардың жоқтығы бақыттың беделін әбден түсіруі де ықтимал. Ортағасырлық томизм ілімінде игілікті кез-келген адамның өз табиғаты тұрғысынан іздеуінің дұрыстығы айтылады: еркек пен әйелдің одағы, бала өсіріп-тәрбиелеу – игілік, өйткені табиғат заңдылығы солай. Рационалды тіршілік иесі ретінде адам маңдайына қауымдастықта өмір сүріп, ақиқатқа ұмтылу жазылған. Ренессанс дәуірінің (15-16 ғғ.) гуманистік қозғалысында ізгіліктің тағдырдан биік тұратыны тұжырымдалады. «Адам өліп, шіріп кету үшін емес, өндіру үшін туады. Адам далақтап бос жүру үшін емес, өзі қуана алатындай ұлы және даңқты істерге ұмтылу үшін, сондай-ақ жетілген қайырымдылығын пайдаланып, бақыт табу үшін туады. Жеңілгісі келмейтін адам жеңіске тез жетеді. Тағдыр тәлкегіне тек бағынуға дағдыланғандар ғана төзеді» (Гуманист, философ, математик, сәулетші Л.Альберти). Ренессанс дәуірінде адамды «табиғат кереметі» деп есептеді. Жаңа заман философтары Ф.Бэкон, Р.Декарт, Б.Спиноза адам бақыты оның өз қолында деп санады (17 ғ.). Адам (Б.Франклин) еңбек құралын жасайтын хайуан. «Адамдық қасиет оған тек туғанда берілген ерекшеліктермен емес, оның өзі жасаған құндылықтары арқылы өлшенеді» деп жазды Гете адам туралы. Маркс бойынша: «Адам барлық қоғамдық қатынастардың жиынтығы». Энгельстің пікірінше антропосоциогенезде шешуші рөлді еңбектену қызметі атқарған. Адамды еңбек жасаған. 20 ғ. экзистенциалист Ж.П.Сартр адам – еркіндік иесі және тұрақты түрде өз аясына болғандықтан фактуальдылық пен транцендентальдықтың бірлігі, тек заттар ғана шектеулі болады деп түйді. Адам шектеулі емес. Тағы бір экзистенциалист А.Камю адам өз маңдайына жазылған тағдырға мойынсұнбайды. Осыдан келіп метафизикалық бүлік туады деп пайымдады.

АДАСУ – объективті шындыққа жете алмай, басқа бағыт таңдау.

АДЕКВАТТЫЛЫҚ – (лат, adaeguatus - теңдестірілген деген сөзден шыққан) – барабарлық, сәйкестік, теңдік, баламалылық. Таным теориясында адекваттылық дегеніміз бейнелеудің (бейненің, білімнің) обьектісі – түпнұсқаға сай келуі (немесе ұқсастығы) осының арқасында олардың обьективті ақиқаттар сипаты болады. Адекваттылық бейненің, білімнің мазмұны сипаттамаларының түпнұсқа сипаттамаларына сәйкестігі болып табылады.

АДЖИВИКА – жанның өмір сүруін теріске шығаратын ежелгі үнділердің бейортодоксалдық ілімдерінің бірі. Адживика бастапқыда буддизмен байланысты болды, бәлкім буддизмнің бір түрі болуы мүмкін, өйткені ежелгі заманның буддистері де «жан» ұғымын үзілді-кесілді теріске шығарған. Б.з.б. 6-5 ғ.ғ. өмір сүрген дана Маркалидева, дәстүр бойынша, адживиканың негізін қалаушы деп есептейді. Орта ғасырлық ведантистік трактаттарға сәйкес адживиканың негізінде атомистік идея жатыр, бұл идея басқа идеяларды және осы әлем түсініктерін анықтайды. Адживика ілімі бойынша атомдардың 4 түрі бар, олардан табиғаттың 4 стихиясы жаратылады, олар жер, су, от және ауа; барлық атомдардың үйлесу қабілеті бар. Адживика брахманизм философиясына қарсы тұрған реалистік және материалистік ілім болды. Адживика брахмандардың қарма, сансара және мокша доктриналарын теріске шығару, кейде этикалық релятивизмнің уағызына ұласты.

АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМ – қоғамдағы экономикалық, әлеуметтік, адамгершіліктік, діни, ұлттық және т.б. саяси емес қарым-қатынастардың жиынтығын білдіретін ұғым. Азаматтық қоғам – жеке тұлғаның емін-еркін дамуын қамтамасыз ететін қоғамның күйі, азаматтық қоғамның құрамына адамдардың өздері тудырған қауымдастықтар, қоғамдық кәсіби шығармашылық ұйымдар, ассоциациялар кіреді. Азаматтық қоғам тұжырымдамасы 18 ғ. 2–ші жартысы – 19 ғ. басында қалыптасып, Ағартушылық философия, немістің классикалық философиясының өкілдерінің еңбектерінде мемлекет және азаматтық қоғамның арасындағы айырмашылықты айқындаудың қажеттілігі сезіледі және олар мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара әрекеттесуіндегі артықшылықты мемлекеттің үлесіне берді, бұл әсіресе, Гегельдің құқық философиясында айқын көрініс тапты. Алдыңғы философияның қоғамдық-саяси көзқарастарын жалғастырушы марксизм философиясы керісінше, азаматтық қоғамның артықшылығын дәделдей келе, жеке адамды жатсынудан азат етуде, оның гармониялық даму жағдайын қамтамасыз етуде азаматтық қоғамның толық мүмкіндігін айқындап берді. Сонымен, азаматтық қоғам – еркін азаматтардың және өздері қалыптастырған ассоциациялар мен қауымдастықтардың өзіндік көрінісінің саласы, мемлекеттік биліктің тарапынан азаматтардың іс-әректтері мен еркіне тікелей қол сұғуынан тиісті заңдармен қорғалған.

АЙЫРМАШЫЛЫҚ – объектіге салыстыру арқылы сипаттама беру үшін қолданылатын ұғым. Бір объектінің қасиеттері екінші объектіде болмаса, оны осы объектілердің айырмашылығы дейміз.

АКСИОЛОГИЯ ( грек. axios – құнды, logos – ілім) – құндылықтардың табиғаты, олардың әлеуметтік шындықта аталған орны және құндылық әлемінің құрылымы туралы философиялық ілім. Аксиологияның негізгі мәселесі – «Игілік деген не?» деген сұрақты алғашқы болып Сократ қойған. Платон философиясында құндылықтар жалпы ізгілікпен байланыстырылып, әмбебапты мәнге ие болды. Мәдениеттануда құндылықтар мәселесі ерекше орын алады, өйткені мәдениет адамзат жасаған барлық құндылықтардың жиынтығы деген түсінік кең тараған.