Отсасьысь

Йӧрсьыс Вова пыр и казялiс тӧчиласӧ. Гӧгрӧс, плав-кӧс из, шӧрӧдыс розя. Тӧчила шӧрӧдыс тувъялӧма кызкодь кӧрт бедь, ӧтарсяньыс воропа. Гӧгрӧс из улас ворйӧ ва кисьтӧма. Тӧчила изйыс бергӧдчигас ваас веськалӧ, кӧтасьӧ.

Ёгор дядь пуксис лӧсьӧ-дӧм пуклӧс вылас коса-гӧрбуша тӧчитны, а Вова изсӧ бергӧдлыны босьтчис. Быттьӧ абу сьӧкыд удж, а киыс зонкалӧн ӧдйӧ мудзис. Вова лёталӧма нин вӧлi, кор Ёгор дядьыс вӧлисти шуис:

– Тырмас! Ёна мудзин? Аттьӧ тэныд! Бритва кодь лэчыд коса лои!

Е.Козлова серти

· Аддзывлiнныд-ӧ татшӧм тӧчиласӧ асланыд сиктын, посёлокын? Гашкӧ, удайтчыліс бергӧдлыштны? Лӧсьӧдӧй сы йылысь ассьыныд висьт.

21 удж. Изложение гижигкежлӧ дасьтысьӧм. Колӧ: 1) лыддьыны текстсö. Сетны ним. 2) мӧвпыштны, мый йылысь висьталö авторыс тайö гижöднас? 3)лыддьыны выльысь, висьтавны небöгö видзöдтöг.

Быд гожöм Сёма волывлiс сиктö пöль-пöчыс ордö. Гажа сэнi, да и Сима ёртыс быдторсö вöр-ва йылысь тöдö да висьтавлö сылы.

Со и талун Сима нуöдiс карса ёртсö Виска вад дорö. Мунiсны гажа видзьяс вомöн, воисны зэв джуджыд кыркöтша берегö. Эжва юыслöн визулыс буждöдöма. Öнi юыслöн визулыс кежыштöма, да оз нин бужды крут берегыс.

Тайöс и казялöмаöсь джыджъяс. Овмöдчöмаöсь сэтчö сы мындаöн, мый лэбалöмсьыс син улад вералö. А позъяссö вöчалöмаöсь мыйта! Лыдтöм-тшöттöм розь буждöминас. Джыджъяс жбыръялöны юр весьттiыс, öти пырö, мöд петö му позсьыс, чирзöны, куталöны гут-гагсö. Дзум пыраласны розяс, пыртасны пияныслы сёянсö. Кыдзи и тöдöны ассьыныс позъяссö?

Пукалöмöн и куйлöмöн челядь дыр видзöдiсны джыджъяслысь лэбалöмсö, нимкодясисны налöн тэрыблунöн, уджачлунöн.

З. Прошева серти

Буждöдö – тулысын öйдöм юыс кöтöдö джуджыд берегсö, кизьöртö мусö, а ва визулыс ставсö нуö аскöдыс. Берегыс киссьö, артмö буждöмин.

· 1. Кымын юкöнысь текстыс? Кыдзи йитчöны юкöнъясыс?

2. Кутшöм тайö текстыс? Эм-ö серпаса юкöн?

3. Мыйла джыджъяссö шуöма тэрыбöн да уджачöн? Кутшöм кывъясöн позьö подулавны тайö шуöмсö?

4. Лöсьöдöй план. Юрнималöй быд юкöн, аддзöй да гижöй юкöнсьыс медтöдчана кывъяссö.

5. Кутшöм сёрникузяяс эмöсь текстас? Гижöй öтиöн: юöртана, юалана, горöдана сёрникузяяс. Кужöй гöгöрвоöдны, мый серти найöс аддзинныд.

6. Гижöй текст сертиыс изложение. Помалӧй изложениесӧ ассьыныд мӧвпъястӧ содтӧмӧн.

Сёрни. Текст

§ 1. Кыв да сёрни

Кутшӧм кывъяс вылын сёрнитӧны йӧзыс му шар пасьтаыс?

Кутшӧм кывъяс ті тӧданныд?

Кутшӧм кывйӧн ті бура сёрнитанныд? Мыйла?

22 удж. Мый позьӧ тӧдмавны кыв йылысь кывкуд серти? Лыддьӧй мӧвпалӧмӧн, гӧгӧрвоӧдӧй кыв вежӧртасъяслысь торъялӧмсӧ. Мыйла найӧс тадзи торйӧдӧма кывкудйын?

1. Кыв I 1. вом пытшкӧс орган; кыв петкӧдлыны, кузь кыв 2. жыннянӧ ӧшӧдӧм кузьмӧс кӧрт либӧ путор; жыннян кыв 3. Стенӧ ӧшӧдӧмчасіынӧтарӧ-мӧдарӧ довкъялысьюкӧн; часі кыв.

2. Кыв II 1. войтыръяслӧн сёрни; чужан кыв, ас кыв 2. сёрнитан ног; востер кыв.

3. Кыв III сёрни артмӧдан единица; кыв шуны, ошкан кыв, бур кыв.

23 удж. Кутшӧм вежӧртасаӧсь кыв кывъяса видлӧгъясыс? Лыддьӧй, гӧгӧрвоӧдӧй, ыстысьӧй кывкуд вылӧ, гижӧй таблицаас.

Кывйыд лытӧм, кык пель да ӧти кыв, кыв мыччӧдлыны, гижӧм кыв, мам кыв, кывйыс бырӧма, мелi кыв, кывйӧ сетчыны, кывйӧн мавтыштны, кыв шутӧг.

Кыв I	Кыв II	Кыв III

24 удж. 1.Кывлiнныд-ӧ татшӧм кывйӧзъяссӧ?Лыддьӧй, мӧвпалӧй, кор да код йылысь тадзсӧ шулӧны.Тӧдчӧдӧй кывлысь вежӧртассӧ кывкуд вылӧ подуласьӧмӧн. Бӧрйӧй, кутшӧм вежӧртас лӧсялӧ налы.

Кывйӧзъяс	Вежӧртас
Веськыд кывъя Öти кывйӧ воны Кывйыс лудӧ Кывйыс пельпом вылас Гӧна кыв Кыв песны Кузь кывъя	Ладмыны Пыскыль кыв Мый оз ковсӧ висьталӧ Радейтӧ ёна сёрнитны Мудзӧма Оз пӧръясьлы Варовитны

2. Кывтэчасъяссӧ пыртӧмӧн лӧсьӧдӧй 3-4 сёрникузя.

25 удж. Видзӧдӧй серпасъяссӧ.Овлӧ-ӧ татшӧмыс збыльвылӧ?Вайӧдӧй серпасъяс дорас лӧсялана зумыд кывтэчасъяс, тӧдчӧдӧй налысь вежӧртассӧ.