Чужан кыв йылысь

1 удж. Лыддьöй текстсö. Аддзöй медшöр мöвп кутысь сёрникузяяссö да гижöй. Кужöй гöгöрвоöдны ассьыныд бöрйöмнытö.

Му вылын олысь быд мортлöн эм аслас чужан кыв. Ичӧт кагаӧн морт заводитö шуавны медводдза кывъяс, сёрнитны сiдзи, кыдзи сёрнитöны бать-мамыс, быдтысьясыс. Морт быдмö, озырмö сылöн сёрни, содö тöдöмлун, велöдö мукöд кывъяс. Но чужан кыв век лоö медводдзаöн, медматыссаӧн.

Россияын кыксёысь унджык сикас сёрниа йöз олö. Ми сёрнитам комиöн. Чужан кывным миян – коми кыв. Сiйöн ми мöвпалам, сёрнитам, лыддьысям, гижам. Коми кывным серти ми шусям коми войтырöн, коми йöзöн, а оланiнным шусьö Коми муöн.

Комиын чужöм-быдмöм нималана, тöдчана йöз уна буртор шулiсны чужан кыв йывсьыныс. Кöть кутшöм ылын чужан мусянь найö эз овлыны, кöть кутшöм кывйöн эз велавлыны сёрнитны, быдöн тöдiс да видзис ас вежöрас, мый чужан кывйыс налöн öти, и сiйö зэв дона да колана. Ӧд сійӧ йитӧ чужан муыскӧд, рӧдвужыскӧд.

Коми поэтъяс ловтö вöрзьöдмöн ыдждöдлöны чужан мунымöс да кывнымöс. Со кутшöм мелiа шыöдчö Александр Некрасов (Гамса) кыв дорö:

Авъя лэбач – коми кыв,

Коми сёрни, сьыланкыв.

Быдмин-сöвмин, сьöлöмшöрöй,

Коми йöзкöд парма шöрын.

Мича дзоридз – коми кыв,

Чужанiнлöн муса ныв.

Коми поэт Альберт Ванеевлы чужан кывйыс ловъя лов, сёрнитö сыкöд:

Чужан кылöй – морт кодь ловъя лов…

Мем кылö сэтысь вой тöвъяслöн увгöм

И мамлöн потандорса сьыланкыв,

И гулыд ягын пожöмъяслöн шувгöм.

А йöз костын шулöны: «Чужан кывтö кö вунöдан, и мамтö вунöдан».

Чужан кывйыд öтдона ай-мамыдкöд, чужан муыдкöд. Эм кö чужан кывйöн сёрнитысь морт, сiдзкö кывйыс олö, видзö мортыслысь нимсö.

· 1. Гöгöрвоöдöй, мыйла шуöны: чужан кывйыд – ай-мам кыв?

2. Мыйкöд эськö тi öткодяланныд кывнымöс?

2 удж. Тӧданныд-ӧ, кор чужис гижӧд? Тӧдмаланныд, лыддянныд кӧ текстсö. Лыддьӧм бӧрад висьталöй, мый йылысь танi гижöма.

Кыдзи чайтанныд: сёрни водзджык чужис али гижöд? Дерт, сёрниыс. Вöлi кад, кор морт эз куж гижнысö. Но мортлы ковмылiс мыйкö пасйыштны, мед оз вун мыйкö коланатор. Медводз велалiс ёсь изторйöн сёртны-парсавны изйö серпасъяс, вöчавны пуö лöсасъяс, коркö и сёй пöв да сюмöд вылö серъяс кутiс гижйöдлыны. Важся пасъяс, серъяс, серпасъяс серти лои тöдмалöма, кыдзи овлöмаöсь медводдза йöзыс.

Сёрни кö артмис да сöвмис шыяссянь, то гижöд чужис-сöвмис серпассянь. Му шар вылын гижöд олö нин вит сюрс воысь дырджык. Кутшöмкö сёрниа йöзлöн водзджык чужöма, кодъяслöнкö сёрöнджык.

Роч гижöдлы подувнас лоöма славянскöй азбука, кöнi вöлöма 46 шыпас. Шыпасъяслысь мыгöръяссö, азбукасö лöсьöдöмаöсь 863-öд воö Кирилл да Мефодий вокъяс, енлы эскысьяс. Роч гижöдлысь чужан лунсö пасйöны май 24-öд лунö, ыдждöдлöны Вежа айясöс нэмъяс кежлö вöчöм уджысь. (И.Н.Костромина серти)

1.Тöданныд-ö, важ йöзлöн кутшöм пасъяс нöшта вöлöмаöсь?

2. Кутшöм алфавитъяс вöлӧмаöсь медводдзаясöн?

3 удж. Кыдзи лоисны медводдза коми шыпасъяс? Лыддьöй текстсö, тöдмасьöй коми гижöд историяöн. Содтöй, мый тöданныд коми гижöд да сiйöс лöсьöдысьяс йылысь.