Кеңес мемлекетінде жазалау саясатының қалыптасып дамуы

ХХ ғ. 20-30 жылдарында зорлық-зомбылық негізінен алынған саяси үстемдік жүйесі қалаптаса бастады. Ол бүкіл қоғамды, оның экономикасын, әлеуметтік, мәдени, идеологиялық, рухани өмірін тіпті тұрмыс-тіршілігіне дейін өз уысында ұсытап тұруға ұмтылды. Қоғамдық өмірді бұлайша ұйымдастыру тікелей террор жүргізу арқылы жүзеге асырылды. Әлеуметтік экономикалық қатынастарға үстемдік етуші және бағыттаушы күш-саясат болып табылды.

Кеңестік кезеңдегі «ауытқушылыққа» айыптау науқандарының 20-шы жылдардың басындағы «ұлтшылдар», «пантүрікшілдер», «басымашылар идеологитары», «рысқұловшылдық», сталиндік әкімшіл-әміршіл жүйе қалыптаса бастаған 20-шы жылдардың соңы және 30 жылдар басындағы «ұлтшылдыққа», «жікшілдікке», «оңшыл ағымға», «меңедешевшілдікке», және басқа «шылдықтарға» айыптау науқандары, 30-шы жылдың екінші жартысы, яғни сталиндік жүйенің орныққан дәуіріндегі «үлкен террор» дәуірі, 40-шы жылдың соңы 50-шы жылдардың «космополит-гастролерлер», «халыққа қарсы формалистік бағытты жасаушылар», «бекмахановшылдық» науқандарына ұласып 80-жылдардың екінші жартысындағы «ұлтшылдыққа» айыптау науқандарымен аяқталды.

ХХ ғ. 20-30 жылдарындағы қаулы-қарарларында, осы кезеңде шығып тұрған мерзімді баспасөз беттерінде көп кездесетін «шылдықтарда» қазақ зиялыларына қарсы жүргізіп жатқан партиялық саясат науқаны И.Сталин ықпалының бүкіл елге ене бастауы, ұлттық зиялыларға қарсы саяси күрестің бастауының нақты көрінісі болып табылды.