Тақырып 10 Міндеттемелердің және капиталдың есебі

Ұйымдардың міндеттемелері бойынша әртүрлі заңды және жеке тұлғалармен есеп айырысудың түрлері. Несиелер есебі. Алдағы кезең табыстарының есебі. Дивидендтер бойынша есеп айырысудың есебі. Бюджетпен есеп айырысу операцияларының есебі. Корпоративтік табыс салығының есебі. Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің кредиторлық борыштары есебі. Алынған аванстардың есебі. Жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысудың есебі. Жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысудың есебі. Еңбек ақы төлеу бойынша жұмысшы қызметкерлер мен есеп айырысу есебі. Басқадай кредиторлық қарыздардың есебі.

Сонымен қатар ағымдағы міндеттемелрге кәсіпорынның еңбекақы төлеу бойынша персонал алдындағы қарыздарын жатқызады. Персонал еңбекақысын еңбек сапасы мен санына қатысты алады. Ол екі түрге бөлінеді: еңбекті төлеу қорын құратын негізгі және қосымша еңбекақыға. Негізгі еңбекақы дәлелді игерілген мерзім үшін, бекітілген баға қою немесе айлық бойынша орындалған жұмыс немесе өндірілген өнім саны мен сапасы үшін еңбекті төлеуді ұсынады. Қосымша еңбекақы – бұл еңбек туралы заңнамаға қатысты кәсіпорында өтелмеген уақыт үшін персоналға есептейтін еңбекті төлеу. Оларға кезекті шығарылымдар төлемін, мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындаған үшін және т.б. төлеулерді жатқызады. Еңбекті төлеудің басты формалары кесімді және мерзімді болып табылады. Иемдену мерзіміне қатысты жұмысшылар тұрақты, уақытша және сезонды болып бөлінеді.

Жарғылық капиталдың еесбі, олардың өзгеруі мен қалыптасының тәртібі. Төленбеген капитал, резервттік капиталдың еесбі. Қосымша төленген және төленбеген капиталдың есебі. Жиынтық табыс (зиян) еесбі.

Есептік кезеңнің және алдыңғы кезеңдердің бөлінбеген табыстың (жабылмаған зиянның) есебі.

Қазақстан Республикасындағы азаматтық кодекске қатысты шаруашылық етуші субъектілердің келесі түрлері құрылады: шаруашылық серіктестіктер, өндірістік кооперативтер, мемлекеттік кәсіпорындар және коммерциялық емес ұйымдар. Шаруашылық серіктестіктерге жатады: толық және коммандиттік серіктестіктер, ЖШС, АҚ.

Қайта ұйымдастырылған кәсіпорын қызметінің басы жарғылық капиталдың құрылуына бағытталғанақша құралдарының сомасын қамтамсыз ету керек. жарғылық капитал – бұл оның жарғысымен анықталған және акционерлік қоғамдарда немесе шаруашылық серіктестіктердің басқа түрлеріне құрылтайшылардың салымдар құралымен акцияларды сатудан түсетін түсімі үшін қалыптасқан кәсіпорынның капитал сомасы. Республика заңнамасы жарғылық капитал мөлшерін шектейді. Айналымнан алып тасталған акция сомасы өзімен алынған капиталды ұсынады. Резервтік капитал ағымдағы пайда жеткіліксіз болған сол жағдайларда операциялық қызметтен жоғалтуларды жабу үшін қолданылады. Шаруашылық серіктестіктің резервтік капиталының мөлшері бекітілген тәртіптегі мемлекеттік тіркеуге тұратын оның құрылтайлық құжаттарында көрінеді. Бұл құжаттарда да пайданың кәсіпорынның резервтік капиталына бағытталу тәртібі анықталады. Қосымша төленген капитал деп олардың номиналды құнын асыратын бағалар бойынша жеке акцияларды жетілдіру нәтижесінде акционерлік қоғам алған соманы айтады. Қосымша төленбеген капитал негізгі құралдарды немесе инвестицияларды қайта бағалау нәтижесінде құрылады.

Әдістемелік ұсыныстар.

Бұл тақырып бойынша студентерге келесі сұрақтарға назар салу керек:

1. Мiндеттемелер туралы түсінік.

2. Мiндеттемелердiң жiктелуi.

3. Жабдықтаушылар және мердiгерлермен есеп айырысудың есебi.

4. Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысудың есебi.

5. Меншiктi капиталдың құрылымы.

6. Жарғылық капитал жайлы түciнік және оның қалыптасу тәртiбi. Жарғылық капитал есебi.

7. Бөлiнбеген табыс (жабылмаган зиян) есебi. Резервтiк капиталдың қалыптасуы мен пайдаланудың есебi.