Неотложная помощь 1 страница

Больные с пельвиоперитонитом должны быть экстренно госпитализированы в гинекологический иди хирургический стационар. До госпитализации введение обезболивающих средств противопоказано из-за опасности изменения клинической картины заболевания. Допустимо лишь применение льда на низ живота (по 20-30 мин со сменой через 30-40 мин). В стационаре для уточнения диагноза можно произвести пункцию заднего свода влагалища. Полученный экссудат направляют на бактериологическое исследование и определите чувствительности микробной флоры к антибиотиам. При наличии в пунктате гноя прибегают к кольпотомии с введением резинового дренажа. Терапия пельвиоперитонита комплексная: антибиотики, сульфаниламиды, инфузионная терапия (растворы глюкозы, реополиглюкин, гемодез и др.) денсенсибилизирующие, обезболивающие средства.

Билет

1)Осыған дейін нақты ауру белгілерінсіз, қалыпты жағдайда жүрген адамның күтпеген жерден немесе жағдайы нашарлаған уақыттан бастап, 60 минут ішінде кенеттен өлімге ұшырауы.

Кенеттен өлу деген, жарақаттанудан, асфиксиядан, суға батудан,

уланулардан, тұншығулардан болған қиянатты өлімдер жатпайды.

Кенеттен өлу кардиогендік жəне кардиогендік емес генезді түрлері болуы мүмкін ТҚТ

(тиімді қанайналымның тоқтауы) негізгі кардиалдық себептері: қарыншалық фибрилляция, пульссіз қарыншалық тахикардия, идиовентрикулярлы ритмді толық АВ-блокада, электромеханикалық диссоциация, асистолия, АҚҚ күрт төмендеуімен жүретін

айқын тамырлық дистония.

Диагностика критерилері:

Тиімді қанайналымның кенеттен тоқтауының белгілері:

1. Ес-түсі болмайды

2. Ірі магистральды артерияларда пульсация анықталмайды

3. Тынысы агониялы

4. Қарашықтары кеңейген, жарыққа реакциясы жоқ.

5. Тері жамылғылары бозғылт-сұр, кейде цианозды

Негізгі диагностикалық шаралар

1) Ес-түсінің бар-жоғын анықтау;

2) Ұйқы артериясының екі жағынан пульсациясын тексеру;

3) Жоғары тыныс жолдарынан ауа өтуін қамтамасыз ету;

4) Қарашықтардың көлемін анықтау ж/е жарыққа реакциясын тексеру

5) дефибриллятор (ЭКГ) мониторы бойынша тиімді қанайналымның кенеттен тоқтауының түрін анықтау

6) тері жамылғыларының түсін бағалау (ресусситация барысында).

Жедел жəрдем көрсету тактикасы:

Емдеу принциптері:

1. Жүректің тиімді жұмыс атқару қызметін қалпына келтіру ЖӨМР шараларын бастау уақытына жəне дұрыс жүргізілуіне байланысты.

2. Пациенттің бас жағын жəне денесін қатты жерге жатқызу кеуде помпасының тиімділігін арттырады.

3. Аяқты 30-40° көтеру, жүрекке қанның пассивті оралуын арттырады.

4. Кеудеге кезекті компрессия жасау

5. Кеңірдек интубациясынан кейін жүректің ашық массажы қысымның тиімді градиентін құрайды жəне ми мен жүрек перфузиясын күшейтеді, осының салдары

ЖӨМР 2 сағатқа дейін созуға, биологиялық жəне қоғамдық өмірді қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

12. Егер ҚФ жойылса: гемодинамиканы бағалау, постконверсиялық ритмнің сипатын

анықтау. Оң əсер берген, аритмияға қарсы жүргізіліп жатқан инфузияны жалғастыру.

2) Инсульт- бұл ми қан айналымының жедел бұзылуы, миға қан құйылудың н/е инфаркттың əсерінен туындайды.

Инсульттер- ми жəне жұлында жіті қан айналымының бұзылысынан

туындайдыГеморрагиялық инсульттің диагностикалық критерийлері:

-бастың бірден ауруы, құсу;

-тез арада (немесе кенеттен) есінің тежелуі, ошақты симптомдармен қатар жүруі;

-сергек кезде, күндіз, аяқ- астынан пайда болады;

-беттің қошқылдануы (плетор), көздің жабылуы, кейде көп мөлшерде тердің

бөлінуі, зəрді ұстай алмау, пульстің қатқылдануы, жарты шарға массивті қан құйылу кезінде- АҚ көтерілуі.

Ишемиялық инсульттің диагностикалық критерийлері:

-біртіндеп (сағат н/е мин ішінде), зақымданған тамыр бассейніне

байланысты ошақты симптомдардың үдеуі;

-жалпымилық симптомдар көріністері анық болмайды;

- АҚ қалыпты немесе төмен;

-кейде ұйқы кезінде дамиды

3)Инвагинация ішектердің бір біріне еніп кетуі.Бұл бұзылыс көбіне жіңішке ішектің дистальды және тоқ ішектің басталатын жерінде кездеседі.

Ішекке енген ішектің бөлігі жартылай н/е толық қанмен қамтамасыз етілуден айырылады.Бұл аймақ ісінеді ж/е ауырсынады. Ем жүргізілмесе ішек өтімсіздігіне әкеледі. Жиі кішкентай балаларда, ересектерде сирек. Особенности заболевания

Обычно возникает у детей в возрасте от 5 месяцев до 2 лет.

Треть всех случаев инвагинаций кишечника возникает у детей до года.

Данное заболевание более характерно для мальчиков, чем для девочек.

Часто диагноз инвагинации можно поставить на основании жалоб ребенка. При подозрении на данный диагноз врач проводит тщательное медицинское обследование. Особое внимание уделяется следующим структурам:

Живот, на предмет наличия образования в верхней половине, на ощупь напоминающего колбаску. Иногда трудно определить инвагинацию при пальпации, особенно если ребенок плачет.

Прямая кишка, на предмет кровянистых выделений или выпячивания внутренней стенки кишки (пролапс).

надо рентген обследование брюшной полости. При данной патологии на снимке можно определить только признаки кишечной непроходимости.

В случае ректального кровотечения обзорная рентгенография брюшной полости чаще всего укажет на инвагинацию, как на причину данного состояния.

УЗИ органов брюшной полости

Ультразвуковое исследование органов брюшной полости позволяет визуализировать вышеупомянутую патологию, определить насколько сильно отекла стенка кишки.

Клизма с воздухом или барием

Во время постановки клизмы воздух, физиологический раствор или бариевая смесь впрыскивается через анальное отверстие в прямую кишку ребенка. В случае инвагинации рентгенологическое исследование, проведенное после бариевой клизмы, визуализирует кишечную непроходимость.

Клизмы с воздухом или физиологическим раствором применяются у маленьких детей.

Поскольку существует риск разрыва стенки кишки, следует проводить данную манипуляцию в больнице, где доступна анестезиологическая и хирургическая помощь.

Клизма помогает бороться с кишечной непроходимостью.

Компьютерная томография брюшной полости помогает диагностировать инвагинацию у взрослых. Очень редко данное исследование проводят у детей.

4) Классификация ран

1. По характеру повреждения тканей различают раны колотые, резаные, рубленые,ушибленные,рваные,укушенные,отравленные,огнестрельные.

2. По причине повреждения раны делят на операционные и случайные.

3. По инфицированности выделяют раны асептические, свежеинфицированные и гнойные.

4. По отношению к полостям тела (полости черепа, груди, живота, суставов и др.) различают проникающие и непроникающие раны. Проникающие раны представляют значительно большую опасность в связи с возможностью повреждения или вовлечения в воспалительный процесс оболочек полостей и расположенных в них органов.

5. Выделяют простые и осложненные раны, при которых имеется какое-либо дополнительное повреждение тканей (отравление, ожог) или сочетание ранений мягких тканей с повреждением кости, полых органов и др.

Тістелген жара возникает при укусах диких или домашних животных (кошек, собак и других, например грызунов), а также человека. Бұл жара түрі жаралардың ішінде ең қауіптісі,себебі оның инфицирлену дәрежесі жоғары. Сілекей арқылы патогенді микробтар беріледі. Сондықтан жара ұзақ уақыт жазылады ж/е жиі іріңдейді. Наиболее тяжёлым осложнением укуса животных является бешенство (вирусная инфекция, распространена среди диких животных, передаётся через укусы или ослюнение повреждённой кожи, как домашним животным, так и человеку). При подозрении на бешенство необходимо введение антирабической сыворотки.Укушенные раны характеризуются не столько обширными и глубокими повреждениями, сколько тяжелой инфицированностью вирулентной флорой рта человека или животного. Течение этих ран чаще, чем других, осложняется развитием острой инфекции. Укушенные раны могут быть заражены вирусом бешенства.

Оказание неотложной помощи:

1. При укусе насекомого удалите жало из ранки. В первые минуты можно отсосать и сплюнуть яд;

2. Закапайте 5-6 капель галазолина (санорина) в нос и в ранку от укуса, дайте глюконат кальция (2-3 таблетки) и 1-2 таблетки димедрола (супрастина, тавегила или диазолина);

3. Приложите холод к месту укуса;

4. При укусах конечностей наложите шину, чтобы обеспечить неподвижность;

5. Дайте обильное сладкое и соленое питье;

6.Следите за состоянием пострадавшего до прибытия врача;

7. При укусе змеи в течение 2 часов необходимо обес­печить введение противозмеиной сыворотки;

8. При появлении тошноты, судорог дайте 20 капель кордиамина;

9. При потере сознания поверните на живот;

10. При остановке сердца и дыхания приступайте к ре­анимации.

Запомните! Нельзя! Использовать грелку или согре­вающие компрессы, делать прижигания. При потере сознания оставлять пострадавшего лежать на спине.

5) ОТЕК КВИНКЕ - ангионевротический отек с распространением на кожу, подкожную клетчатку, слизистые оболочки. Наследственный ангионевротичес­кий отек Квинке возникает при дефиците ингибитора C1компонента компле­мента и, как правило, протекает тяжело с распространением отека на гор­тань, резко выраженным удушьем.

Неотложная помощь: 1) адреналин 0,3-0,5 мл 0,1% раствора подкожно; 2) пипольфен 2 мл 2,5% раствора внутримышечно; супрастин - 2 мл 2% раствора или димедрол - 2 мл 5% раствора; 3) преднизолон - 60-90 мг внутримышечно или внутривенно; 4) сальбутамол, алупент - ингаляции; 5) горячие ножные ванны; 6) лазикс - 2-4 мл 1% раствора внутривенно струйно в изотоничес­ком растворе натрия хлорида; 7) аминокапроновая кислота 100-200 мл 5% раствора внутривенно; 8) контрикал (трасилол) - 3 ЕД внутривенно в 300 мл изотонического раствора натрия хлорида; 9) при наследственном отеке Квинке показано переливание свежей крови, свежезамороженной плазмы Госпитализация обязательна. При отеке гортани - в ЛОР-отделение, так как в любой момент может возникнуть необходимость трахеостомии. При аб­доминальном синдроме обязательна госпитализация в хирургическое отделе­ние. При неврологической симптоматике показана госпитализация в невроло­гическое отделение.

.

Билет

1)Обструкция дыхательных путей синдром непроходимости респираторного тракта. Может наблюдаться на любом уровне, от глотки до бронхиол. делится на обструкцию верхних и нижних дыхательных путей. Причины - различные заболевания и повреждения. Обструкция вызывает тотальное расстройство газообмена - асфиксию, приводящую в отдельных случаях к смертельному исходу. Клиническая картина вне зависимости от фактора, вызвавшего стеноз верхних дыхательных путей, характеризуется усиленной работой дыхательного аппарата. Принято различать 4 степени тяжести стеноза:1 — отсутствие цианоза в покое и при нагрузке, инспираторная одышка с участием вспомогательной мускулатуры;2 — отсутствие в покое цианоза, появление при беспокойстве периорального цианоза, инспираторная одышка с участием вспомогательной мускулатуры, участие резервных мышц при нагрузке, беспокойство, тахикардия, потливость, повышение артериального давления;3 — периоральный цианоз в покое и разлитой цианоз при нагрузке, смешанная одышка с участием вспомогательной и резервной мускулатуры, беспокойство или заторможенность, тахикардия, умеренное снижение артериального давления, резкая бледность;4 — бледно-цианотичные кожные покровы, аритмичное дыхание или брадикардия, артериальная гипотензия, кома, судороги, парадокс вдоха. неотложная помощь Объем помощи на догоспитальном этапе зависит от степени стеноза.
Iстепень:
• обеспечить доступ свежего воздуха, увлажнение вдыхаемого воздуха (душ, влажная простыня, распыление изотонического раствора натрия хлорида);
• успокоить ребенка (взять на руки, при необходимости — седативная терапия: фенобарбитал — 5—10 мг/кг, диазепам — 0,2— 0,5 мг/кг, хлоралгидрат — 60—80 мг/кг ректально. Тщательное наблюдение после введения седативных средств:• допустимо однократное или кратковременное применение кортикостероидов (преднизолон из расчета 3—5 мг/кг в сутки.);
• при отсутствии ухудшения состояния ребенок может быть оставлен на амбулаторном лечении.
II и III степени:
• увлажнение вдыхаемого воздуха, ингаляции и распыление адреналина;
• успокоить больного;
• тщательное наблюдение за состоянием ребенка (опасность незаметного перехода в 4 степень);
• кортикостероиды (однократно или коротким курсом), по возможности — местно в виде дозированного аэрозоля;
• госпитализация больного машиной скорой помощи в присутствии врача для возможного выполнения интубации или трахеостомии.
IV степень:
• оксигенотерапия, возможно с помощью маски или носового катетера;
• увлажнение вдыхаемого воздуха;
• кортикостероиды;
• при отсутствии эффекта от проводимой терапии — интубация трахеи или трахеостомия;
• немедленная госпитализация в отделение реанимации и интенсивной терапии машиной скорой помощи.

2) Гипертензиялық криз – АҚҚ кенеттен жоғарылауымен, тіршілік үшін

маңызды ағзалар функциясының бұзылу симптомдарының пайда болуымен немесе

олардың қаупінің дамуымен, сонымен қатар нейровегетативтік бұзылыстармен

сипатталатын клиникалық синдром.

Криз 1тип

АГ ерте стадияларына тән

Адреналин өндірілуне байланысты

Ұзақтығы минуттармен,кейде сағаттармен өлшенеді

Систолалық АҚ көтеріледі

Клиникалық көрінісі:жүрек қағысы,бас ауыруы,қозу,қалтырау,тері жамылғысының гиперемиясы ж/е локальды гипергидрозы

Полиуриямен аяқталады

Криз 1тип

АГ кеш стадияларында дамиды

Норадреналин өндірілуіне байланысты

Ағымы ұзақ

Диастолалық АҚ көтеріледі

Клиникалық көрінісі:қатты бас ауырсынуы,жүрек айнуы,құсу,т ежелу,көрудің бұзылысы

Криз кезінде ми қанайналым бұзылыстары дамуы мүмкін,инсульт,стенокардия ұстамасы,инфаркт миокарда.т.б

3) Инфекционно-токсический шок (ИТШ) — шоковое состояние, вызванное экзотоксинами бактерий или вирусов. Характерными особенностями И.-т. ш. у детей являются большая выраженность интоксикации, дыхательной недостаточности, более значительное поражение ц.н.с., диспептические расстройства, наличие геморрагической сыпи.Диагноз основывается на клинической картине и результатах лабораторных исследований; особенно затруднителен у детей, стариков и на фоне тяжелого течения генерализованных форм инфекционных болезней. При лабораторных исследованиях у больных И.-т. ш. определяются гипоксемия, метаболический ацидоз, увеличение концентрации лактата в крови, азотемия, гипонатриемия, гипоальбуминемия, признаки диссеминированного внутрисосудистого свертывания крови. Клиническая картина характеризуется сочетанием симптоматики острой циркуляторной недостаточности и характерных признаков генерализованного инфекционного процесса. При инфекционных заболеваниях И.-т. ш. чаще всего развивается на 1—2-е сутки заболевания. Ранними и постоянными признаками являются потрясающий озноб, повышение температуры тела до 40°, в случаях более позднего развития И.-т. ш. предшествуют гектический или ремиттирующий тип температурной реакции, повторные ознобы, обильное потоотделение. Одновременно усиливается головная боль, появляются спутанность сознания, рвота, судороги, гиперестезия, двигательное возбуждение. Выделяют 3 фазы шока: раннюю (компенсированный шок), выраженную (субкомпенсированный шок) и декомпенсированный шок.

Компенсирленген—жоғары қалтырау,қозғыштық, мазасыздық,псих. Бұзылыстар,ентігу,тахикардия, дене температурасының жоғарылауы. Бұл кезде симптомдар триадасы: естің, гипервентиляция,ағзада инф. Ошақтың болуы

Субкомпенсирленген—тежелген,депрессиялы, терісі бозарған немесе цианозды,тахикардия,олигурия,ацидоз, дене температурасының төмендеуі

Декомпенсацияланған—цианоз жайылмалы,гипотермия,анурия,естің бұзылыстары, пульс жіп тәрізді, әлсіз,жүрек тондары әлсіреген,тұйықталаған,АҚҚ 50ден төмен кейде анықталмайды

4) Жара – бұл адам ұлпалары мен органдарының зақымдануы, сыртқы себептерден аяқ-қолдың сынуы мен буынның шығуынан, жұмсақ ұлпаның жаралануы мен дененiң сыдырылуынан, органдардың зақымдануынан және көптеген басқа жәйттердiң әсерiнен ұлпалар мен органдар тұтастығы мен қызметiнiң бұзылуы. Жарақаттаушы факторлар дегеніміз – материалдық дене немесе жарақаттаушы қабілеті бар матералдық заттар.Жарақаттаушы заттар: материалдық дене,(қатты немесе жұмсақ заттар,оқ,электр тоғы, сәулену, жоғарғы немесе төменгі температуралар,) жатады. Жарақаттаушы заттар бір немесе бірнеше жерге әсер етуі мүмкін.

Түрлер: Механикалық жаралар

Химиялық немесе газдық жаралар (химиялық заттармен күйгенде, Оттегі жетіспеу)

Физикалық жаралар

Биологиялық жаралар

Психикалық жаралар

Физиологиялық кернеулер

Барлық механикалық жаралар ашық және жабық болып бөлiнедi.

Ашық зақымдалу, немесе ашық жарақаттану, кiлегейлi қабықша мен терi жамылғысының тұтастығының бұзылуы — бұл сыртқы жара, ал

Жабық немесе iшкi жара қан кетумен және сүйектердің іштей сынуымен, буын қаптарының жыртылуымен сипатталады (көкiрек, құрсақ қуысы, ми сауытына қан құйылу).

Механикалық жағдайда түскен жараның түрлері: сырып кету, шаншылған, тесiлген, мыжылған, соғылған, тiстелген, атылған жара, қан ұю, сүйек сыну, ішкі органдардың зақымдануы.

Особенности колотой раны:1) входное отверстие, форма и размеры которого обусловлены формой и размерами поперечного сечения колющего предмета, а также эластичностью и сократимостью кожи;

2) края колотых ран обычно ровные, могут быть осаднены, особенно при действии колющего предмета под углом;

3) колющие предметы могут образовывать зону обтирания, чаще на одежде;

4) длина раневого канала значительная по сравнению с размерами раны. Канал может заканчиваться слепо или выходным отверстием;

5) при значительной силе удара колющий предмет может повреждать кость. Возникает отверстие, соответствующее размерам, форме, контуру его поперечного сечения на уровне погружения;

6) наличие внутреннего кровотечения.

Первая медицинская помощь
Осмотреть рану

Определить характер кровотечения

Надо взять чистый предмет (салфетку), голыми руками не трогать

Промыть рану

Удалить инородные тела

Дезинфецирующим средством смазать кожу округ раны

Чистую салфетку наложить на место повреждения

Забинтовать

Иммобилизация – чтобы не двигался

5) Внема́точная бере́менность — осложнение беременности, когда прикрепление оплодотворенной яйцеклетки происходит вне полости матки.За редким исключением, внематочная беременность нежизнеспособна и нередко опасна для здоровья матери из-за внутреннего кровотечения. По месту расположения внематочной беременности различают трубную, яичниковую, брюшную беременности и беременность в рудиментарном роге матки. Кроме того, выделяют гетеротопическую беременность, при которой имеются два плодных яйца, одно из которых расположено в матке, а другое вне ее. На самых ранних стадиях внематочная беременность по течению не отличается от маточной и может сопровождаться тошнотой, сонливостью, повышенным аппетитом, увеличением и болезненностью молочных желез. Неблагоприятные симптомы обычно появляются в сроки от 3 до 8 недель со дня последней менструации. К ним относятся: Боль. Она может быть ноющей, схваткообразной или режущей. Возникает боль внизу живота на одной стороне, а при излитии крови в брюшную полость может отдавать в задний проход, подложечную область и плечи. Мочеиспускание и опорожнение кишечника также могут быть болезненными. Кровотечение. Несмотря на то, что при внематочной беременности кровотечение из поврежденных сосудов происходит в брюшную полость, часто при этом возникает и маточное кровотечение в связи с падением уровня прогестерона. Кровотечение может напоминать менструацию, но в большинстве случаев кровянистые выделения бывают скудными и продолжаются длительно. Обильное маточное кровотечение встречается крайне редко. Шок. При большой кровопотере могут наблюдаться потеря сознания, бледность кожи, падение артериального давления, частый слабый пульс.
Неотложная помощь
Неотложная помощь заключается в немедленной экстренной госпитализации на носилках в гинекологическое отделение. По жизненным показаниям проводится противошоковая терапия.

Билет

1.Бассүйек-милық жабық жарақат. Анықтамасы. Клиникасы. Диагностикалау алгоритімі. Жедел көмек көрсету принциптері.

Бассүйек-ми жабық жарақаты − бассүйек пен мидың, бастағы жұмсақ тіндердің бүтіндігі бұзылмай немесе бассүйектің апоневрозы созылмай болған зақымдануы. Клиникасы: БМЖ науқас жағдайының ауырлығы − жарақаттанушы ақыл-есінің тежелу деңгейіне қарай, неврологиялық симтомдардың айқындылығына, басқа ағзалардың зақымдануы болуы немесе болмауына қарай бағаланады. Команы Глазго шкаласы бойынша бағалау əдісі кең тараған. Жарақаттанушының жағдайын 12-24 сағ. кейін 3 параметр бойынша науқаспен алғашқы кездесуде бағалайды: көздерін ашуы, сыртқы тітіркендірулерге реакциясы, сұраққа жауап беруі, қозғалу реакциясы. БМЖ-да ақыл-ес ауытқуын анықтау, оның тежелу дəрежесіне дұрыс баға беру арқылы жүргізіледі жəне келесі деңгейлер бойынша баға беріледі. - анық,- аздаған есеңгіреу,- ауыр есеңгіреу,-сопор,- орташа кома,- терең кома,- шектен шыққан ауыр кома. Мидың зақымдану түрлеріне байланысты түсініктеме: 1. Мидың шайқалуы – ауыр емес жарақаттаушы күштің түсуінен болатын жағдай. Ми шайқалғанда естен тану болмайды немесе жарақаттан кейін аз уақытқа 1-2 мин-тан 10-15 мин. естен танумен сипатталады.Науқастар басы ауыратынын, айнатынын, жүрек айнитынын, құсатынын, көзін қозғалтқанда ауырсынатынын, əл-дəрмені жоқтығын айтып шағымданады. Сіңір рефлексінің жеңіл ассимитриясы болуы мүмкін. Қысқа мерзімді ретроградтық амнезия. Антероградттық амнезия болмайды. Ми шайқалуына көрсетілген көріністер ми функциональдық зақымдануымен шақырылады жəне 5-8 күннен кейін өтеді.2. Мидың соғылуы – бұл зақымдану ми затының макроструктуралық деструкциясы түрінде жиі гемморагиялық компонентпен жарақат күшінің тиген кезінде болады. Клиникалық ағымыны қарай жəне ми тінінің зақымдануының айқындығына қарай соғылу жеңіл, ауыр, жəне ауыр дəрежеге бөлінеді. Ми соғылуының жеңіл дəрежесі жарақаттан кейін бірнеше минуттан 40 минутқа дейін естен тану. Көбінде 30 мин. дейінгі уақытта ретроградтық амнезия көрінеді. Егер антероградтық амнезия пайда болса, онда ол ұзақ емес. Ес қалпына келгенде жарақаттанушы бас ауруына, жүрек айнуына, құсу, бас айналуына, назардың əлсізденуіне шағымданады. Нистагм, анизорефлексия, кейде жеңіл гемипарез көрінуі мүмкін. Кейде патологиялық рефлекстердің көрінуі болады. Субарахноидальдық қан құйылу əсерінен айқын емес менингеальдық синдром көрінеді. Бради жəне тахикардия көрінуі мүмкін. АҚ 10-15 мм.с.б. транзиторлық көтерілуі. Симптоматика одан сайын дамиды жарақаттан кейін 1-3 аптада. Ми соғылуының орта ауырлықты дəрежесі. Естің тануы бірнеше ондықтан 2-4 сағ. созылады. Беткей немесе терең есеңгіреуге дейін естің тежелуі бірнеше сағат немесе тəүлік сақталуы мүмкін. Айқын бас ауыруы, жиі қайталамалы құсу. Горизонтальдық нистагм, жарыққа қарашық реакциясының төмендеуі, кейде аса айқындалмаған гемипарез, жəне патологиялық рефлекстер. Сезімталдықтың бұзылуы мүмкін, сөйлеу бұзылыстары болуы мүмкін. Менингиальді синдром сəл айқындалған,ал ликворлы қысым сəл көтерілген (Ликвореясы бар науқастардан бөлек) Тахи немесе брадикардия көрінеді. Тыныстың сəл тахипноэ күйде бұзылысы,ритм қалыпты аппарат коррекциясын керек етпейді. Температурасы субфебрильді бірінші тəүлікте психомоторлық қозу, кейде тырысу ұстамалары болуы мүмкін. Ретро немесе антероградты амнезия көрінеді. Ми соғылуының ауыр дəрежесі, Естен тану бірнеше сағаттан бірнеше тəулікке дейін болады.Естің сопор немесе комаға дейін тануы. Айқын психомоторлық қозу атонияға дейін ауысуы көрінеді. Бағаналы симптомдары айқын көз алмасының балқымалы қозғалысы. вертикальдық осі бойынша көз алмасының ара қашықтығының əртүлілігі, анизокория. Қарашықтың жарыққа реакциясы жəне қасаң қабық рефлекстері жоғалған. Жұтыну бұзылған. Кейде ауру қоздырғыштарына горметания қосылады немесе спонтанды. Екі жақтылық табан патологиялық рефлекстері бұлшық ет тонусының өзгерістері көрінеді – гемипарез, анизорефлексия, діріл ұстамалары болуы мүмкін. Орталық немесе шеткі тип бойынша тыныстың бұзылысы (тахи немесе брадипноэ). АҚ жоғары немесе төмен, ал атониялық кома жағдайында тұрақты емес жəне бірқалыпты дəрілердің көмегін қажет етеді. Менингиальді синдромы айқын. Мидың соғылуының арнайы сатысына – мидың диффуздық аксональдық зақымдануы жатады. 3.Мидың өсетін жəне өспейтін қысылуы – Бас ішілік қуыста көлемдік түзілістердің азаюынан болады. БМЖ кезінде «өспейтін» қысылу «өсетінге» қысылуға айналып мидың айқын компрессиясына жəне дислокациясына алып келеді. Өспейтін қысылуларға бас мүшесінің сынықтары мен қысылуы басылған сынықтарда, миға басқа шектен тыс денелермен қысқанда болады. Бұл кезде қысылған ми түзілістері көлемі бойынша үлкеймейді. Мидың қысылуының генезінде атқарушы рольді екіншілік бас сүйек ішілік механизмдер айқындалды. Өспелі қысылуларға барлық басішілік гематомалар мен ми соғылулар жатады жəне масса эффектпен шақырылады. Бассүйек ішілік гематомалар: 1 Эпидуральдық, 2 Субдуральдық, 3 Миішілік, 4 Қарыншаішілік, 5 Көптеген қабық аралық гематомалар,6 Субдурульдық гидромалар.Гематомалар болуы мүмкін: жіті (бірінші 3 тəүлік), жітілеу (4 тəулік-3 апта), жəне созылмалы (3аптадан аса).Бассүйек ішілік гематомалар клиникалық көрінісі бойынша жіктелуінде жарық арақашықтықтар, анизокория, гемипарез, жиі кездесетін брадикардия болады. Клиникалық жіктелуінде ми соғылуымен жүрмейтін гематомаға тəн. Мидың соғылуымен жүретін геметомалары бар науқаста БМЖ-ның бірінші сағатында мидың біріншілік зақымдануларының көріністері жəне ми тінінің соғылуына тəн мидың қысылуы жəне дислокациясы болады. Диагностикалау алгоритімі:1.шағымы клиникаға байланысты 2.анамнез- науқас баспен құлағандығын айтады 3. Тексеру барысында көріністер: бастың тері жабындыларында көрінетін зақымдануының болуына назар аударады. Периорбитальдық гематома («көзілдірік» симптомы, «енот көздері») – алдыңғы бассүйек шұңқырының түбінің сынығын білдіреді. Емізік тəрізді өсіндінің айналасындағы гематома (Баттл симптомы) Самай сүйегінің пирамадасының сынығымен көрінеді. Гемотимпанум немесе құлақ жаңғырығының жарылуы – бас сүйегінің негізінің сынығына сəйкес келеді. Мұрын немесе құлақты ликворея бас сүйектің негізінің сынығының жəне өтпелі БМЖ- ны сəйкестендіреді. Бас сүйегінің перкуссиясы кезіндегі «шатынаған ыдыс» дыбысы бас сүйек байланысындағы сүйек сынығындада кездеседі. Коньюктиваның ісінуімен жүретін экзофтальм, каротидті – кавернозды қосылулардың немесе түзілген ретробульбарлы гематомалардың құрылуларына бағыт береді. Шүйде-мойын аймағындағы жұмсақ тіндердің гематомасы тунде сүйегінің сынуы мен жəне маңдайдың базальді бөлімдері мен полюстері, самай бөлігінің полюстері сынығымен жүруі мүмкін. Міндетті түрде естің деңгейін бағалау, миненгиальді симптомның көрінуі, қарашықтың жарыққа реакциясы, бас сүйек жүйкесінің қызметі жəне қозғалу қызметі, неврологиялық симптомдар, бас сүйекішілік қысымның, ми дислокациясы жедел ликворлық эклюзияның түзілуі. Көмек көрсету принціпі:1.Бассүйек ішілік гипертензияның алдын алу үшін, ауруханаға дейінгі сатыда глюкокортикойдты (4-8 мг дозада дексаметазон) гормондар жəне салуретиктер(20-40 мг (2-4 мл 1% ерітіндісін) лазиксті) қолданады 2. Бас сүйек ішілік қысымды төмендету үшін – осмотикалық белсенді заттарды (0,5 г/кг дене салмағына 20% ерітінді венаға манит) 3. - Қанайналымның декомпенсациясы кезінде- Реополиглюкин, кристаллойдтық ерітінділер көктамырға таммшылатып,- Қажет жағдайда – допамин 200 мг 400мл изотониялық натрий хлор ерітіндісін немесе барлық басқа кристаллойдтық ерітіндіні көктамырға, жылдамдықпен4. Психомоторлық қозу жағдайында, тырысу жəне премедикация ретінде - 0,5-1,0 мг 0,1% атропин ерітіндісін тері астына,- көктамырға пропофон 1-2 мг/кг немесе тиопентал натрий 3-5 мг/кг немесе 15-20 мг 20% натрий оксибутират ерітіндісі немесе дормикум 0,1-0,2 мг/кг 5.Ауру синдромы кезінде: бұлшық етке (көктамырға басу) 30 мг 1,0 кеторолок жəне 2 мг 1-2% димедрол ерітіндісі жəне 2-4 мг (200-400 мг) 0,5% трамал ерітіндісі немесе өз дозасына сəйкес наркотикалық емес анальгетик. Опиаттарды енгізбеу! 6. Терминальдық жағдай туса жүрек реанимациясын жүргізу7. Стационарға тасымалдау, нейрохирургиялық қызметі бар жерге, ауыр жағдайда –реанимациялық бөлімге жатқызу қажет.2. Жарақаттар. Шабылған және езілген жаралардың дифференциальды диагностикасы. Жарақат – организм тінінің механикалық əсерлер салдарынан зақымдалып, тері мен шырышты қабықтарының бүтіндігі бұзылуы.