Пытанне 29. Грамадскі рух на Беларусі ў першай трэці 19 ст. Паўстанне 1830-31 гг

1816-19 – вызваленне ад прыгоннага права сялян Прыбалтыкі.

1815 – Канстытуцыя Царства Польскага.

Узмацніўся грамадска-палітычны рух. З’явіліся так званыя таварыствы.

· Таварыства Філаматаў (1817). Прадстаўнікі: Тамаш Зан, Адам Міцкевіч, Юзан Яжоўскі. Месца: Віленскі універсітэт. Мэты: культурна-асветніцкія ідэі пратрыятызму, роўнасцей волі.

· Таварыства Філарэтаў (1820). Прадстаўнікі: Міхаіл Рукевіч. Месца: Свіслацкая гімназія, іленскі універсітэт. Мэты: аднаўленне РП, адмена прыгоннага права, увядзенне канстытуцыі.

· Таварыства ваенных сяброў (1825). Прадстаўнікі: Ігельстром, Вягелін. Месца: Літоўскі асобны корпус (афіцэры). Мэты: прыхільнікі рэвалюцыі, антыўрадавага паўстання, выступленняў (25 снежня 1825 г.), звяржэнне царызму.

· Патрыятычнае таварыства (1824). Прадстаўнікі: Ромер, Прозар. Месца: Літва, Беларусь. Мэты: тэрытарыяльнае аднаўленне РП.

· Дэмакратычнае таварыства (1836). Прадстаўнікі: Савіч. Месца: Віленская медыка-хірургічная акадэмія. Мэты: Сацыяльная няроўнасць, незалежнасць сялян, нацыянальная самастойнасць.

· Саюз свабодных братоў. Месца: Ашмяны, Ліда, Гародня, Мінск, Вільня. Мэты: Сацыяльная і нацыянальнае вызваленне, за свабодную Расію і Польшчу.

· Паўночнае таварыства (1820). Прадстаўнікі: Мураўеў, Трубяцкі, Валконскі, Лунін, Бястужаў, Рылееў. Месца: Расія, Сяменаўскі гвардзейскі полк у Пецярбургу. Мэты: дзяржаўны пераварот рэвалюцыі

Паўстанне 1830-31 гг.

Мэта: аднаўленне РП, правядзенне рэвалюцыйна-дэмакратычных пераўтварэнняў. Створаны Віленскі цэнтральны паўстанскі камітэт. Удзельнікі – шляхта, студэнты, афіцэры, духавенства (усяго каля 10 тыс.)

Плыні паўстання:

- рэвалюцыйна-дэмакратычная (Лялевель)

- кансерватыўна-арыстакратычны (Чартарыйскі)

Вынік:

- падаўленне паўстання

- змена ўрадавай палітыкі

- увядзенне новага заканадаўчага ўлажэння “Установа аб губернях”

- 1832 – створаны “Асобы камітэт па справах заходніх губерніяў”.

- 1840 – адмена дзеяння ІІІ Статута ВКЛ.

- 1839 – аб’яднанне ўніяцкай царквы з праваслаўнай (у Полацку).

- 1832 – закрыцце Віленскага універсітэта