Блок самаправеркi. 1. Чаму ТВК лiчаць эфектыўнай формай размяшчэння вытворчасці?

1. Чаму ТВК лiчаць эфектыўнай формай размяшчэння вытворчасці? У чым заключаюцца iх перавагі? 2. Лакальныя ТВК і раённыя ТВК – у чым iх агульныя рысы і адрозненні?

Узнiкненне i развiццё ўяўленняў аб тэрытарыяльных сацыяльна-эканамічных сістэмах (ТСЭС). У § 12 паказана, як адбывалася паступовая трансфармацыя катэгорыі "тэрытарыяльна-вытворчы комплекс" у катэгорыю "тэрытарыяльная сацыяльна-эканамічная сіс-тэма".

У працах па сацыяльна-эканамiчнай геаграфii ТСЭС сталі разглядацца ў якасці аб’екта даследаванняў дадзенай навукі. Уяўленне ТСЭС паспяхова развівалася ў работах Ю. Саушкіна. У якасці прыкладаў тэрытарыяльных сiстэм, што фармiруюцца ў працэсе жыцця грамадства, ім прыводзяцца: сiстэма рассялення (г. зн. сiстэма ўзаема-звязаных населеных пунктаў), горад, прамысловы вузел, прамысловы раён, сiстэма шляхоў зносін, сістэма ўзаемазвязаных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў і заводаў па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны, курортныя зоны, сістэмы электрастанцый, звязаных лiнiямі электраперадач. Гэта сведчыць аб тым, што да ТСЭС адносяцца спалучэнні розных аб’ектаў вытворчай і невытворчай сферы ў межах пэўнай тэрыторыі. Кожная з ТСЭС мае сваю гісторыю, унутраную арганізацыю, унутраныя і знешнiя сувязi, вельмі часта – ядро, заўсёды – межы, дакладныя або расплывiстыя. Кожная ТСЭС мае пэўную прасторавую канфiгурацыю аб’ектаў і ўласцiвых ім з’яў, своеасаблівы "малюнак размяшчэння".

Тэарэтычныя палажэнні аб ТСЭС развiвалiся ў працах М. Шарыгіна (Расія), С. Ныммік (Эстонія), М. Паламарчука (Украіна) і іншых эканомікагеографаў. У iх ТСЭС разглядаюцца i характарызуюцца як складаныя, дынамiчныя, адкрытыя ўтварэнні. ТСЭС склалiся i функцыянуюць у выніку грамадскага падзелу працы, у тым лiку геаграфічнага, і інтэграцыі грамадскага жыцця. Структура ТСЭС фарміруецца пад уздзеяннем і прыродных, i сацыяльна-эканамічных фактараў.

Кожная ТСЭС складаецца з некалькіх кампанентаў, ці падсістэм: прыродных рэсурсаў, насельніцтва і сеткі населеных пунктаў, вытворчай і невытворчай сферы. Ужо адзначалася, што прыродныя рэсурсы тэрыторыi з’яўляюцца натуральнай асновай фармiравання ў яе межах тэрытарыяльна-вытворчых комплексаў, а значыць і ТСЭС. Тэрытарыяльныя сацыяльна-эканамiчныя сістэмы ўключаюць прыродныя рэсурсы, што выкарыстоўваюцца ў розных галінах гаспадаркі, уцягнуты ў працэс вытворчасці. Рэсурсы невытворчай сферы, у тым лiку рэкрэацыйныя, таксама састаўным элементам уваходзяць у ТСЭС.

Сiстэма населеных пунктаў з іх жыхарамі – вытворцамі і спажыўцамі матэрыяльных і духоўных каштоўнасцей – неад’емны кампанент ТСЭС. Сукупнасць прадпрыемстваў, устаноў і арганiзацый вытворчай i невытворчай сферы з iх разнастайнымі сувязямі стварае гаспадарчую спецыялiзацыю i цэласнасць ТСЭС.