Катализ

Катализ дегеніміз реакция жылдамдыѓын µзгертетін, реакцияѓа т‰сетін бастапќы затпен әрекеттесіп аралыќ ќосылыс т‰зетін, біраќ реакция соњында таза к‰йінде бµлініп шыѓатын заттыњ єсерін зерттейтін химиялыќ процесс. М±ндай заттарды катализатор деп атайды. Катализатор ќатысында реакцияныњ жылдамдыѓы артса оњ катализ, ал кемісе теріс катализ дейді.

Катализатордың жалпы қасиеттері:

1. Катализатор термодинамикалыќ м‰мкін болатын (демек, DG<0) реакцияныњ жылдамдыѓын µзгертеді.

2. Катализатор реакцияныњ жылдамдыќ константасына єсер еткенмен, тепе - тењдік константысына єсер етпейді, µйткені катализатор ќатысында да, катализаторсыз да реакцияныњ стандартты Гиббс Энергиясы (DG⁰ _станд) µзгермейді, ол тењ: , ал тепе - тењдік константасы (К_Р) т±раќты Т температурада т±раќты, тура жєне кері реакцияныњ жылдамдыќ константаларыныњ ќатынасына тењ () болатындыќтан екі баѓытќа да бірдей єсер етеді.

3. Катализатордыњ концентрациясы реакцияѓа т‰сетін бастапќы заттарѓа ќараѓанда аз болады. Мысалы, Na₂SO₃®Na₂SO₄ процесінде катализатор рµлін атќаратын мыс ионыныњ концентрациясы: Cu²⁺=10^-8 моль/л.

4. Катализатордыњ реакция соњында тек физикалыќ к‰йі µзгергенімен химиялыќ табиѓаты µзгермейді.

5. Гомогенді катализде де, гетерогенді катализде де катализатордыњ жылдамдыќќа єсері оныњ бастапќы заттармен аралыќ активті комплекс т‰зуімен т‰сіндіреледі. Аралыќ активті комплекс екі т‰рлі механизммен т‰зіледі: а) біріккен, б) дараланѓан механизмдер.

а) Біріккен механизмде: катализаторсыз реакция болса, катализатор (К) ќатысында: .

б) Дараланѓан механизмде: