	Главная \| Случайная страница \| Контакты \| Мы поможем в написании вашей работы!

Сёрни да гижöд

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒

Тэ кывзан, мый ______________________________________________

Тэ лыддян, мый ______________________________________________

66 Лыддьы, мöвпав, вочавидз юалöмъяс вылас.

Уна сикас ловъя лов олö му шар вылын, но кывйöн сёрнитан сямыс эм сöмын мортлöн. Морт вермö висьтавны, мый синнас аддзылiс, мый пельнас кывлiс, мый сiйöс дöзмöдiс либö чуймöдiс да с.в. Кутшöм мортлöн сёрнитанногыс, кыдзи кужö висьтавны-юöртны, миянлы тöдса ас сертиным – ми öд сёрнитам жö.

Мöд морткöд, йöзкöд сёрнитiгöн ми тöдчöдам ассьыным висьтнымöс киöн шенасьöмöн, кокöн тапнитлöмöн, юрöн гогйöдлöмöн, син куньлöмöн, нюмъялöмöн – тадзи мичмöдам висьталанторнымöс. Мöдъяс (ёрт, бать-мам, велöдысь) кывзöны и гöгöрвоöны, мый йылысь сёрниыс. Кывзысьяс синкымсö лэптылöны, воча нюмъялöны, юрнас довкнитлöны, сералыштöны…

Сёрнитны верман öти морткöд и унакöд, верман и телефонöн либö интернет–öтуввезйын лöсьöдöм аддзана-кылана йитöд пыр.

Вомгора сёрниын бергалöны быдöнлы гöгöрвоана кывъяс, ичöтмöдан, лелькуйтан вежöртаса либö дивитан, кедзовтан вежöртаса кывъяс, кывтэчасъяс Тайö йöзкостса сёрни стиль петкöдлысь кывъяс.

А кор ачыд аскöдыд кöсъян мöвпъяснад юксьыштны, мый вöчан?

____________________________________________________

_______________________________________________________

Аскостса сёрниын, письмöасигöн вöдитчам йöзкостса сёрни стильöн.

Кыдзи сёрнитö миянкöд велöдчан небöг?

Мый сэтысь ми вермам аддзыны да кывны?

________________________________________________________

_________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Урок дырйи, велöдчан небöгын, журнал-газетын, чукöртчöм дырйи ми вöдитчам гижöд стильлы лöсялан кывъясöн, сёрникузяясöн.

67 Видзöд серпасъяссö. Быд серпас дорö лöсьöд 3-4 сёрникузя. Шуам,

а) мый эськö шуис серпас йывсьыс: ыджыд мамыд (пöль-пöчыд), ёртыд,

ичöтджык чой-вокыд; б) кыдзи эськö гижисны: «Коми му» либö «Йöлöга»

газетъяс, «Чушканзi» да «Бикинь» журналъяс; в) мый йылысь эськö, тэ

думысь, «сёрнитöны» либö «висьталöны» пемöсъясыс.

– Мамук, а сэтысь йöлыс петö жö?

_______________________________

________________________________

_______________________________

Сиктса фермер шуис паськöдны овмöссö, босьтчис кукъясöс

дöзьöритны. («Коми му» газет)

Серпаса кывъяс

Миян сёрни озыр мича, юргана кывъясöн. Быд кывлӧн аслас вежӧртас. Уна кывлöн вежöртасыс овлö веськыд да вуджан. Шуам: нывка сералö и шонді сералö, кань пуксьöма и пуксьöма лым, тэрыб шор и тэрыб морт, эзысь чунькытш и эзысь тöлысь. Вуджан вежöртаса кывъяс мичмöдöны вомгора и гижöм сёрни. Мичаöсь, кыланаöсь звукоподражательнöй да изобразительнöй кадакывъяс: жургыны, гиля-голякывны, шмыньявны, зымвидзны да с.в.

Вуджöдöм вежöртаса кывъяс, изобразительнöй кадакывъяс лоöны серпаса кывъясöн. Гижöдын налöн тöдчанлуныс вель ыджыд. Найö серпасалöны петкöдланторсö, вöчöны мöрччанаöн, матыстöны лыддьысьысь дорö. На отсöгöн артмöны портретъяс, ывлавыв серпасъяс, ловзьöны да кыланаöн лоöны кутшöмкö шыяс да с.в.

Вуджан вежöртаса кывъясöн озыр художествоа литература. Сэнi вуджан вежöртаса кывъяслöн эм аслас ним.

Мöвпышт, кыдзи шусьöны вуджан вежöртаса кывъясыс литератураын.

Гиж найöс.

Орччöдöм, ________________________________________________________

________________________________________________________________

68 1. Лыддьы текстсö, тöдмав темасö, гижан могсö. Сет ним.

_______________________________

Гожöмбыд кута овны гортын – Выльгортын. Мича öд менам сиктöй! Лунö да асыввыв бана, быттьö шондіыслы, асылыслы нюммунöма öшиньяснас. Шондіыс воча нюмдöма, ворсöдчö öшиньяс пырыс. Асывнас керкаад пырö, югöръяснас синлыстö гильöдö: чеччы пö, лунсьöвмöсыс талялас узигкостіыд!

Зіль йöз чеччöны, кылö пöдöнчаясöн гольöдчöм, мöс баксöм. Гожöмнад и пемöсыдлы оз узьсьы. Ме нюжмася шонді югöръяс улын, чеччыны абу окота. Регыд мысти кыла ыджыд мамлысь гöлöссö: «Вай чеччы нин, шондіыс сералö узьöмтö!» (Елена Игнатова серти)

2. Аддзы, кутшöм кывъяс да кывтэчасъяс отсалöны артмöдны серпассö. Гиж найöс.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

69 Лыддьы текстсӧ. Визьнит гижӧдыслысь медшӧр мӧвп кутысь сёрникузясӧ.

Коми Республикаса народнӧй гижысь Геннадий Юшков шулӧма, мый «ай-мамыдлӧн сёрниыс некытчӧ на оз тырмы, кӧсъян кӧ тырвыйӧ вӧдитчыны кывнад». Ас серти пӧ тайӧс тӧда, «сы вӧсна мый кытысь да кодлысь сӧмын эг босьтав тӧд вылӧ шемӧсмӧдана коми кывсӧ». Озыр, мича, серпаса, сӧдз коми кывъя Геннадий Юшковлӧн став гижӧдыс.

Колӧ сӧвмӧдны чужан кывъя сёрнитӧ, мед кужин и висьтавны, и гижны бур сямӧн, этш тӧдӧмӧн, чуймӧдны лыддьысьысьӧс.

70 Лыддьы аддзы колана вочакывсӧ, пасйы √. Содты ассяньыд, мый нӧшта

колӧ сёрни сӧвмӧдӧм могысь. Вӧч кывкӧртӧд да гиж.

Сёрни сӧвмӧ сэк, кор мортыс:

ёна варов; уна кино видзӧдӧ; уна лыддьысьӧ, тӧдмалӧ выльтор;

тӧдмалӧ кывлысь вежӧртассӧ кывкудъясысь; зільӧ ачыс вӧчны гижан творческӧй уджъяс; кужӧ бура кывзыны да висьтавны ассьыс мӧвпъяссӧ.

71 Мичмöд кывъяссö веськыд и вуджöдöм вежöртаса кывъяс, кывтэчасъяс

вайӧдӧмӧн: медводз признак петкӧдлысь кывъясӧн, сы бӧрын –

кадакывъясӧн.

Кыдз пу – коръя пу, ӧшинювса коръя пу; мича кыдз пу, быдмысь мича кыдз пу, вижӧдӧм коръяса кыдз пу, йӧрын быдмысь томиник кыдз пу;

– быдмӧ, кышакылӧ, гажӧдӧ, ыркӧдӧ, сайӧдӧ, видзӧ, пашкыртчӧ да с.в.

Туй – __________________________________________________________

____________________________________________________________________

Видз – __________________________________________________________

____________________________________________________________________

72 Лыддьы сёрникузяяссӧ.Вöч уджъяс. 1.Аддзы серпаса кывъяссӧ,

кывтэчасъяссӧ, визьнит.

1.Оліс коркӧ сиктын ныв, кӧсаыс коскӧдзыс, ачыс оз тусь кодь. 2. Эз и тӧдлы, вошис парма шӧрӧ. Ош кӧ петас, сьӧлӧмыс чеччыштас. (А.Ульянов серти) 3. Асяыс сьӧдоват синма, дона гоб вылыс кодь рӧмыс, небыд видзӧдласа. Синкымыс быттьӧ каля борд шевкмунӧма. (Г.Юшков серти) 4. Видз выв дзоридзыс кодь муса, асъя кыаыс кодь мича ло век, миян авъя нылук, талун тэнад именича. (В.Грабежова) 5. Зарни паськӧмӧн пасьтасис вӧр. (С.Попов)

2. Мӧвпав, кыдзи литератураын шусьӧны серпаса кывъясыс. Йитлы визьясӧн, куж гӧгӧрвоӧдны, мыйла сідзи ӧтлаӧдін.

быттьӧ каля борд шевкмунӧма асъя кыаыс кодь мича зарни паськӧм пасьтасис вӧр небыд видзӧдласа

мичкыв (эпитет) орччӧдӧм (сравнение) метафора морткодялӧм (олицетворение)

3. Кыдзи шусьӧ сетӧм кывтэчасыс? Гӧгӧрвоӧд вежӧртассӧ. Лоö-ӧ сiйö

сёрни мичмӧдан средствоӧн? Содты ассьыд видлӧгъяс.

Сьӧлӧмыс чеччыштас, ____________________________________________

____________________________________________________________________

Мичаа гиж Владимир Тимин кывбурысь кывъяссӧ.

Зарни бордъяса, медся____________________________________

____________________________________________________________

___________________________________________________________

73 Лыддьы текстсӧ. 1. Мöвпышт да сет текстыслы ним. Куж гöгöрвоöдны

торйöдöм кывъяссö.

_____________________________________

Ӧти войӧ мыйкӧ менӧ садьмӧдіс, содіс гӧгӧрвотӧм аскылӧм. Узигкості пельӧ быттьӧ кодкӧ тув сюйӧма, нинӧм эг кыв. Куйлі куньса синмӧн, зіли пельӧс чошкӧдны. Сэсся юрӧ кучкис: тайӧ эг ме пельтӧммы, тайӧ ывлаыс сы выйӧдз лӧньӧма – пель тіньган лӧнь пуксьӧма. Быттьӧ кулӧма и зэрыс, и тӧлыс.

Восьті синмӧс. Керкаын вӧлі югыд, югыдыс пырис-валгис ывласянь. Ме чеччи да матыстчи ӧшиньлань. Гӧгӧр сӧдз еджыд лым да шы ни тӧв. Муыс вӧччӧма, невеста паськӧма, вежавидзӧмӧн виччысис локтан лунсӧ.

2. Тӧдмав текст сикассӧ, темасӧ. Подулав вочакывтӧ видлӧгъясӧн.

3. Тӧдмав, гиж, кыдзи шусьӧны тӧдчӧдӧм кывъясыс литератураын:

сӧдз еджыд лым______________ невеста паськӧма_______________________

4. Гӧгӧрвоӧд кывтэчасъяс:

пельӧ тув сюйӧма _________________, пель чошкӧдны______________________

пель тіньган лӧнь_________________, юрӧ кучкис__________________________

5. Кыдзи мӧд ног позьӧ шуны тӧдчӧдӧм кывъяссӧ? Гиж. Верман содтыны ассьыд видлӧгъяс.

Кулӧма зэрыс____________________________________________________

Муыс в ӧччӧма____________________________________________________

Лӧнь пуксь ӧма ___________________________________________________

Думышт да помав текстсӧ сёрникузяӧн. Мичаа гиж сёрникузясӧ.

________________________________________________________________________________

74 Лыддьы В.Лодыгинлысь кывбурсӧ, содтав отсӧг вылӧ сетӧм серпасъяс

сертиыс лöсялана кывъяс. Юрнимав кывбурсö..

____________________________

Тэ кӧ абу полысь _________

Со мый вӧч.

________ босьт да вӧрӧ мун

Ӧти лун.

Сэні, кӧн тай _________ыс тшем,

_________эм.

– Вот и сюрин, пытшӧсь ку! –

Сылы шу.

Гусясьӧмсьыс _________яс сет,

Бӧрддзас мед

Да оз сэсся _________ла лок

Чукля _________.

Тэ кӧ абу полысь ___________

Тадзи-й вӧч!

75 Гӧгӧрвоӧд кывбурсьыс кывтэчасъяссӧ. Кыдзи шусьӧны татшӧм

кывтэчасъясыс? Содты некымын видлöг.

Полысь кӧч __________________, тшем вӧр________________________,

сетны пельӧ _________________. Тайӧ _____________________________

___________________________________________________________________

76 Позьӧ-ӧ кывбурсӧ шуны серамбанаӧн? Гиж, кутшӧм кывъяс, кывтэчасъ-

яс индӧны та вылӧ. Кутшӧмӧсь найӧ стиль сертиыс?

____________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________

Казьтышт, мый тöдан зумыд кывтэчасъяс йылысь.

Лыддьы, содтав колялöм кывъяссö. Вайöд видлöгъяс.

Зумыд кывтэчасъяс кыв велöдан наукаын артмöдöны торъя юкöн. Сійö шусьö ф _____________________. Зумыд кывтэчасъяс пыртам сёрниö, мед вöчны сёрнинымöс __________________, __________________. Унджык зумыд кывтэчаслöн вежöртасыс вуджöдана. Шуам: вомас ва босьтöма – чöв олö, оз сёрнит; уна ва визувтіс – дыр кад мысти; кос пу йылысь тури висьтавны –

____________________; унмöй локтö __________________.

77 Лыддьы кывъяссö, öтлаöд улын сетöмаясыскöд, артмöд зумыд

кывтэчасъяс. Лöсьöд наöн 3-4 сёрникузя.

Асланьыс _____________; горш ___________; жель ___________; ______

песны; ________ сетчытöм; ку пиас _________; пöчö кудйö ________________.

Кывъяс: косьмö, пуктыны, оз тöр, абу йöй, кыв, оз бергöд, кывйö.

________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________
_________________________________________________________________

78 Лыддьы кывбурсö, содтав колялöм шыпасъяссö. Куж гöгöрвоöдны

кывъяслысь гижанногсö. Аддзы серпаса кывъяссö, гиж, кыдзи найö

шусьöны литератураын.

Сэтшöм лöн…, мый тін…гö весиг пеляд,

С…öлöм с…ылö югыд с…ыланкыв…яс.

Кодзув…ясыс – бытт…ö посни челяд… –

Куткыртчöны енэжыслы сыв…яс. (В.Напалков)

Сьöлöм сьылö – ловзьöдöм (олицетворение), _____________________________

____________________________________________________________________

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒

Дата публикования: 2015-11-01; Прочитано: 397 | Нарушение авторского права страницы | Мы поможем в написании вашей работы!

studopedia.org - Студопедия.Орг - 2014-2024 год. Студопедия не является автором материалов, которые размещены. Но предоставляет возможность бесплатного использования (0.019 с)...