Кыв. Кывсикас. Кывтэчас. Сёрникузя

19 Лыддьы текстсӧ, зумыдмӧд тӧдӧмлунтӧ кывсикасъяс йылысь. Содтав

текст сертиыс ассьыд видлӧгъяс.

Мыйла тадзи шуам?

Быд сёрни, гижӧд артмӧ кывъясысь.Став-став кывйыс, мыйта эм, шуам, ӧти сёрниа йӧзлӧн, артмӧдӧны кывйыслысь лексикасӧ – кывворсӧ. Кывъяссӧ вежӧртас сертиыс грамматикаын юклӧма торъя чукӧръясӧ.

Шуам, предмет (эмтор) петкӧдлысь, ним кутысь кывъяс. Найӧс торйӧдам мый тайӧ? либӧ коді тайӧ? юалӧмъяс серти. Тайӧ эмакывъяс.

Коді?_______________________________________________________________

Мый?_______________________________________________________________

Керӧм-вӧчӧм петкӧдлысь кывъяс тöдмалам мый вӧчӧ?мый керӧ? мый вӧчис? мый керис? да с.в. юалӧмъяс серти. Тайӧ кывъясыс отсалӧны юöртны кольӧм кадö вöвлöмтор йылысь, локтан кадӧ лоанаторъяс йылысь, ӧнія кадын вӧчӧмъяс йылысь. Кад серти вежласян действие петкӧдлысь кывъяссӧ шуам кадакывъясӧн.

Мый вӧчӧ? вӧчӧны? лыддьö, _______________________________________

Мый вӧчис? вӧчисны?_________________________________________________

Мый вӧчас? кутас вӧчны?______________________________________________

Кутшӧм? юалӧм лӧсялӧ предметлысь признаксӧ петкӧдлысь кывлы. Татшӧм кывйыс – эмакывберд, и сійӧ век орччӧн сулалӧ эмакывкӧд. Грамматикаын найӧс шуам дженьыдджыка – кывберд.

Кутшӧм поводдя? Зэра поводдя.Кутшӧм лун? _________ лун. Кутшӧм рыт?

___________ рыт. Сиктыс кутшӧм? Сиктыс _____________________________

Сёрниын бергалӧны лыд петкӧдлысь кывъяс. Налы лӧсялӧны кымын? кымынӧд? юалӧмъяс и шуам найöс лыдакывъясӧн.

5______, 8_______________, 12_____________, 10-ӧд ________20-ӧд_________

Мед сёрниын унаысь не шуны ӧти и сійӧ жӧ кывсӧ, нимсӧ, вежам сійӧ, найӧ, тэ, ті кывъясӧн. Кыдзи сёрнитігӧн шуам ас йылысь? ________________.

Ним вежысь татшӧм кывъясыс шусьӧны нимвежтасъясӧн.

Медым мичаа, лöсьыда сёрнитны, мед лоис гӧгӧрвоана гижӧдным, сы могысь и кутам велӧдчыны йитлыны кывъяссӧ (кывсикасъяссӧ) ӧта-мӧдыскӧд, артмӧдны кывтэчасъяс, сёрникузяяс.

Кыв кывтэчас сёрникузя.

кад гожся кад

кольны ӧдйӧ коль ны Ӧдйӧ кол ис гожся кадыс.

ӧдйӧ

гожся

20 1. Лыддьы текстсӧ, мöвпалышт. Гиж кывъяссӧ кывсикасъяс вылӧ

юклӧмӧн.

Ӧшинь увсянь сё воськов сайын мича дзоридзьяса видз. Гатшӧн водан небыд турун вылас да видзӧдан-дзорган пыдӧстӧм енэжас. Сэсся ме тэнсьыд юала со мый: сӧвлін-ӧ тэ коркӧ вӧв вылӧ да ризӧбтылін-ӧ гажа эрдъяс вывті?

(В.Лодыгин серти)

Эмакыв Кадакыв Кывберд

________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

Нимвежтас Лыдакыв Кадакывберд

________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

2. Гижӧм кывъяссьыд лӧсьӧд кывтэчасъяс: эмакыв+кывберд;

лыдакыв+эмакыв; кадакыв+кадакывберд; эмакыв+эмакыв; кадакыв+ нимвежтас. Позьӧ бӧрйыны и текстсьыс.

________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

21 Мӧвпышт, кымын кывсикас коми кывйын, содты, кутшӧмъясӧс воддза

уджас абу сетӧма.

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

Бурмöд ассьыд гижансертö. Гиж мичаа кывсикас нимъяссӧ.

________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

22 1. Лыддьы кывъяссӧ. Мый ӧткодьыс налӧн? Мый серти торъялӧны?

Пасйы кыввужсӧ. Визьнит урок дырйи вӧдитчан кывъяссö.

Вежны, вежласьны, вежлавны, вежлавлыны, вежлалантор, вежлӧг, вежлӧгасьны.

2. Мый тӧдан вежлӧг йылысь? Кутшӧм тӧдчанлуныс вежлӧгъяслӧн грамматикаын? Гиж юӧртӧм вежлӧгъяс йылысь.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

23 Содты кадакывъяс дорас лöсялана вежлöга эмакывъяс либӧ нимвежтасъяс,

Пасйы вежлӧг суффиксъяссӧ.

Мунны туйöд (вуджан в.), вöрö (пыран в.) _______________________________

Пырны _____________________________________________________________

Воны_______________________________________________________________

Лоны_______________________________________________________________

24 Лыддьы. Эмӧсь кӧ торксьӧмъяс, веськӧд найӧс да гиж колана

ногöн. Мӧвпышт, мыйла вермасны лоны татшöм торксьӧмъясыс.

Суӧдны лыжисӧ __________, босьтны пиыслӧн___________, __________, вурӧдны (дӧрӧмсӧ) батьыслы__________, ворсны гудӧк вылын_______________, ___________, сёйны паньлӧн__________, _____________, ӧшиньлӧн _______ рама.

25 Лӧсьӧд серпас сертиыс эмакывъяса

да нимвежтасъяса кывтэчасъяс.

__________________________________

______________________________

______________________________

______________________________

______________________________

26 Содты ассьыд видлӧгъяс таблицаас петкӧдлӧм серти. Мӧвпав, кутшӧм

кывсикасъясысь артмӧны кывтэчасъясыс, кыдзи йитчӧмаӧсь кывъясыс.

Йит кывтэчасъяссö сёрникузяясö.

Кывъяс	Кывтэчасъяс	Сёрникузяяс
тӧв вӧр вежсьыны олӧм	вежсьӧ тӧвнас вежсьӧ вӧрын	Вӧрын олӧмыс тӧвнас вежсьӧ.
кӧч лоны еджыд пась	еджыд пась лоис кӧчлӧн	________________________ _________________________ _________________________
войяс сійӧ чеччавлыны- пышъявны руч	__________________ __________________ __________________ __________________	________________________ ________________________ ________________________

Кывтэчасъясын кывъяс йитчӧны кыв вежлалан суффиксъяс, кывбӧръяс отсӧгӧн да вежӧртас серти.

Эмакывлысь, нимвежтаслысь суффиксъяссӧ вежлавны, колана кывбӧр содтыны корӧ кадакывйыс. Татшӧм йитӧдыс

Шусьӧ ____________________________________________.

Вежӧртаснас да шуанногнас йитчӧны эмакыв кывбердкӧд, лыдакыв эмакывкӧд, кадакыв кадакывбердкӧд, эмакыв эмакывкӧд.

27 Гӧгӧрвоӧд, кыдзи йитчöмаöсь кывъясыс кывтэчасъясас. Пасйы сюрӧса

кывсӧ х пасӧн.

Шоныд лунӧ – вежöртасöн, ветлім вӧрӧ____________, арся шонді _____________, петкӧдчис енэжас____________, югнитліс яра ____________, нюмъяліс миянлы____________, ӧдйӧ колис_____________, вӧр керка _____________, быдмö керка гöгöр __________________.

28 1. Гиж, кутшӧм йитӧдыс кывтэчасъясас. Пасйы сюрӧса кывсӧ х пасöн.

Дзебсим керка сайӧ, кыліс ю сайысь, гӧвкъяліс ва вылын. _____________

2. Лоас-ӧ кывтэчасӧн Луныс колис. Тайö ___________________________

29 Мый тöдан сёрникузя йылысь? Лыддьы, содтав колана кывъяс.

Сёрникузя юöртö ________________мöвп. Сёрникузяöн ми вермам шыöдчыны код дорö кö, мыйкö юавны, ______________, ___________________.

Висьталан мог серти торъялöны сёрникузяяс: юöртана, ________________,

________________. Вомгора сёрниöн вермам петкöдлыны радлöм либö шогсьöм, жалитöм либö чуймöм, скöрмылöм либö нимкодясьöм. Грамматикаын татшöм сёрникузяясыс шусьöны ______________________.

Гижигöн быд сёрникузя помын колö сувтöдны пунктуация пас. Сёрникузясö лыддигöн колö пыдди пуктыны тайö пасъяссö. Чут (точка) – юöртана сёрникузя помын, ___ – юалана сёрникузя помын. Сьöлöмкылöм, ловру петкöдлысь сёрникузяяс тöдмалан ___ пас серти.

Сёрникузя артманног сертиыс овлö __________ да сложнöй.

Гижны позьö и йöз сёрни. Татшöм сёрникузяыс лоö ____________сёрниа.

30 Лыддьы, тöдмав сёрникузяяслысь сикасъяссö. Пукты колана пукнктуация

пасъяс. Сложнöй сёрникузяысь визьнит грамматика подувсö.

1.Лöсьыд, шоныд гожся лун ____________ 2. Ыджыд мамкöд мöдлапöлын мöс видзам ____________ 3. Тайтöяс лöсьыда олöны, оз пышъявны, öвадыс оз дöзмöд __________ 4. Мöсъяс куйлiсны, а ми сёйыштны пуксим ____________ 5. Ыджыд мам йöв кружка меным мыччис ______________ 6.Озйыс мыйта____________7.Кор удитöма вотнысö______ ___________8. Чöскыдыс ____________ 9. Аттьö тэныд, ыджыд мамукöй ____________ (В.Грабежова серти)

31 Видзöд сюся серпассö. Лöсьöд текст да гиж. Пырт висьталан могöн,

шуанногöн, артманногöн торъялан сёрникузяяс.

___________________________________

______________________________________

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

32 1. Лыддьы текстсӧ. Мӧвпышт, мый йылысь сійӧ. Нимты текстсö.

_________________________________________________

Шензьӧдӧ миянӧс муыс. Кытысь и лоӧма? Кытысь и артмӧма? Миян кындзи со мыйта ловъя лолыс, зверыс и пӧткаыс, гутыс и гагыс. Шензьӧдӧ мунымлӧн мичыс. Ставыс миянöс гажöдö: вӧрыс и виддзыс, юыс и берегыс, лымйыс и зэрыс, луныс и войыс, муслуныс и шудыс.

Мыйта бур йӧз юрсӧ пуктісны, ловсӧ сетісны вир кисьтана тышъясын, мед тайӧ лов пыкӧдыс нэмъяс чӧж вӧлі асланым. Ми ассьыным меддонаторнымӧс некодлы ог сетӧй, синнымӧс моз кутам видзны пыр. (В.Лодыгин серти)

2. Бӧрйы да гиж текстса сёрникузяяссьыс кывтэчасъяс, пасйы сюрӧса кывсӧ х пасӧн. Тӧдмав, кыдзи йитчöмаöсь кывъясыс (вежӧртаснас либӧ веськöдлöм йитöдöн). Пасйы, мый серти тӧдмалiн веськöдлöм йитӧдсö.

Х х

Веськöдлöмöн: Шензьӧдӧ миян ӧс (керан в), муным л ӧн (асалан в.) мичыс ____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

Х

Вежӧртаснас: Лов пыкӧд, _____________________________________________

3. Гиж торйöдöм кадакывъяссӧ, тӧдмав налысь кад, морт, лыд формасӧ. Пасйы кыв вежлалан суффикссӧ.

_______________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

4. Гиж нимвежтасъяссӧ, тӧдмав сикассӧ, морт, лыд, вежлӧг формасӧ.

_______________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

Мичаа гиж текстысь бӧръя сёрникузясӧ, визьнит грамматика

подувсӧ.

________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________