II бүлек. Табигать күренешләре, ел фасыллары

* Өй башына утырган,
Җир йөзен нуры белән тутырган.
(Кояш)

* Ул булса, көн була.
Ул булмаса, төн була.
(Кояш)

* Лампа түгел − яктырта,
Мич түгел − җылыта.
(Кояш)

* Тау башында җәүһәр таш,
Аңа туры караган кешенең күзе яшь,
Аны тапкан кешегә йөз егерме яшь.
(Кояш)

* Егет егетлеген итә,
Елмаеп боз эретә.
(Кояш)

* Зур палас,
Төбендә − йомры калач.
(Күк, ай)

* Нәрсә төнне яктырта,
Нәрсә яна − яндырмый?
(Кояш, ай)

* Иртән чыга,
Кичен югала,
Аның урынына
Энесе кала.
(Кояш, ай)

* Алтын китте, көмеш килде.
(Кояш, ай)

* Өй өстеңдә ярты күмәч.
(Ай)

* Үзе урак, үзенең теше юк.
(Ай)

* Өй артында − ак калач.
(Ай)

* Төнлә калка, көндез ята.
(Ай)

* Мич тулы пәрәмәч,
Уртасында − бер калач.
(Ай, йолдызлар)

* Мең шырпыга бер лампа.
(Ай)

* Ярты телем ипи
Бөтен дөньяга җиткән.
(Ай)

* Бер көтүче мең сарык көтә.
(Ай, йолдызлар)

* Бер атасы, бер анасы,
Ничә йөз мең баласы.
(Кояш, ай һәм йолдызлар)

* Атамның бер туны бар.
Ябынып булмый;
Эче тулы ак энҗе,
Санап булмый.
(Күк һәм йолдызлар)

* Кич булганда күренер,
Таң булдымы − күмелер.
(Йолдыз)

* Актыр үзе, югары,
Җем-җем итеп ул тора;
Бүген таңда килмәсәң.
Китәмен дип утыра.
(Йолдыз)

* Өй түбәмдә − җиз кадак.
(Йолдыз)

* Үзе ялтырый, үзе калтырый.
(Йолдыз)

* Ай белән килә,
Көн белән китә,
Алтын башлы,
Көмеш чәчле,
Мең дә бер йәшле.
(Йолдыз)

* Вак кынадыр үзләре,
Ялтырыйдыр күзләре.
(Йолдызлар)

* Күл тулы алтын балык.
(Йолдызлар)

* Өй башында − җиз иләк.
(Йолдызлар)

* Төнлә баксам, күк тулган,
Иртән баксам, юк булган.
(Йолдызлар)

* Атайдан калган зур коштабак,
Коштабак тулы җиз кадак.
(Йолдызлар)

* Җәүһәр сиптем, җиргә төшми,
Алыйм дисәм, буем җитми.
(Йолдызлар)

* Берсе чәчә, берсе эчә, берсе үсә.
(Болыт, җир, үлән)

* Ишектән керер, түргә менеп утырыр.
(Суык)

* Аяксыз-кулсыз рәсем ясый.
(Суык)

* Аягы юк, кулы юк,
Тәрәзәгә гөл ясый.
(Суык)

* Үзе шушында, үзе беленми;
Тынга беленә, күзгә күренми.
(Һава)

* Ипи түгел, су түгел,
Авыр түгел, аз түгел,
Ансыз яшәү мөмкин түгел.
(Һава)

* Аягы юк - качадыр, канаты юк - очадыр.
(Төтен)

* Мич эчендә кара мәче.
(Төтен)

* Алтын капка ябыла,
Көмеш капка ачыла,
Мәрди бабай кычкыра,
Үлгән кеше терелә.
(Кояш чыга, ай бата, әтәч кычкыра, кешеләр йокыдан тора)

* Тау аркылы ук аттым,
Аткан угым югалттым.
(Йолдыз атылу)

* Сыр-сыр сыры бар,
Алты төрле нуры бар,
Җиде кат күккә юлы бар.
(Салават күпере)

* Урманда урынсыз,
Кырда койрыксыз.
(Җил)

* Кулсыз-аяксыз тәрәзә кага.
(Җил)

* Аягы юк, кулы юк,
Сөйләшергә теле юк,
Кояш кебек нуры юк,
Күрергә күзе юк,
Һич җитмәгән җире юк.
(Җил)

* Үзе ямьсез ыжгыра,
Кар буранын туздыра.
(Буран)

* Йон түшәгем ертылды,
Бөтен дөнья йон булды.
(Буран)

* Котыра да үкерә,
Бөтен җирне тутыра.
(Буран)

* У-у, улыйдыр,
Йоннан бура бурыйдыр,
Койма белән урыйдыр.
(Буран)

* Кышын ята таштай,
Язын чаба аттай.
(Боз)

* Көзен туа, язын үлә.
(Боз)

* Утта янмый,
Суда батмый.
(Боз)

* Тышка куйдым − таш булды,
Өйгә керттем − су булды.
Инде нихәл итәем,
Утка куйсам − бу булды.
(Боз)

* Мамык юрган,
Кат-кат сырган,
Үзе суп-суык.
(Кар)

* Менә ята җәүһәр таш,
Алыйм дисәң, юк була.
(Кар)

* Элек үзе судан туды,
Хәзер үзе су тудыра;
Ак мамык кебек,
Ялтырый алмаз кебек.
(Кар)

* Ак ябалак ак киезгә ятыр.
(Кар)

* Мамык түшәгем
Җиргә түшәдем.
(Кар)

* Ак ашъяулык таптык,
Җир өстенә яптык.
(Кар)

* Канатсыз оча,
Аяксыз чаба.
Тышта өелә,
Өйдә җәелә.
(Кар)

* Ятты-ятты да елгага карап чапты.
(Кар)

* Суык булса тик ята,
Һичбер сүз дәшми,
Каты салкын кышларда да
Сабыр итә.
Яз башында көн җылынгач
Йөгерә башлый,
Бик эсседә канатлана,
Очып китә.
(Кар)

* Чит-чите − таллык,
Уртасы − сазлык;
Керсәң − батарсың,
Чыгалмый ятарсың.
(Күл)

* Башы тауда, аягы диңгездә.
(Елга)

* Сорыйлар, көтәләр, килсәм бар да качалар.
(Яңгыр)

* Күктән килде, җиргә китте.
(Яңгыр)

* Ялт-йолт ялтырый,
Җирнең өсте калтырый,
Энҗе кебек тезелә,
Ефәк кебек сузыла.
(Яшен, яңгыр)

* Атамның бер туны бар, −
Ябынып булмый;
Эче тулы ак энҗе, −
Санап булмый.
(Күк һәм йолдызлар)

* Зур палас төбеңдә йомры калач.
(Күк һәм ай)

* Төнлә баксам − күк тулган,
Иртән баксам − юк булган.
(Йолдызлар)

* Мең тәңкә, уртасында бер тәңкә.
(Ай һәм йолдызлар)

* Елмый агай елмаеп боз эретә.
(Кояш)

* Шундый зур − бөтен җирне әйләндереп ала,
Шундый кечкенә − иң кечкенә ярыкка да сыя.
(Җил-давыл)

* Үзе күренми, үзе сызгыра,
Үзе бар нәрсәне пыр туздыра.
(Җил-давыл)

* Тәрәзәдән сыя, −
Ишектән сыймый,
Сандыкка сыя, −
Салып бикләп булмый.
(Кояш нуры)

* Өй артында озын агай
Энә белән кое казый.
(Тамчы)

* Үзе туңа, өйгә керми,
Үзе җылый да җылый.
(Тамчы)

* Аяксыз-кулсыз дөп-дөп кое казый.
(Тамчы)

* Үзе туңа, үзе керми,
Үзе елый да елый.
(Кәрнизгә каткан боз сөнгесе)

* Өй артында ак тана
Мөгезем бар дип мактана.
(Боз сөнгесе)

* Тәнсез тора, телсез сөйләшә,
Һичкем аны күрми, һәркем аны ишетә.
(Кайтаваз)

* Сөйләгәнне үзеңә кайтара. Ул нәрсә?
(Яңгыравык, кайтаваз)

* Бабай килгән сагынып,
Ак чикмәнен ябынып.
(Кыш килү)

* Ала-сыер ятып кала,
Ак сыер торып китә.
(Яз)

* Ак сыер − торыйк, ди,
Кара сыер − ятыйк, ди.
(Яз көне кар белән җир)

* Кигән киеменең бизәге
Бөтен дөньяны ямьгә бизәде.
(Җәй)

* Аты юк, тәртәсе юк,
Көне-төне бара, юлы кала.
(Елга, чишмә)

* Аты бара, тәртәсе кала.
(Елга белән яр)

* Уты юк, төтене бар.
(Томан)

* Көн туганчы көн итә,
Үлән башын су итә.
(Томан)

* Тау куенында анасы,
Чыгып кача баласы.
(Чишмә)

* Төнлә тәрәзәсе бикләнә,
Көндез ачыла.
(Бәке)

* Сыр-сыр сыргалан,
Уртасында бер табак.
(Бәке)

* Торналар торып китте,
Агыйдел агып калды.
(Боз китү, елга ачылу)

* Кара куйның тиресен әйләндереп капладым.
(Игенчелек)

* Диңгез түгел − дулкынлана.
(Иген кыры)