Кәсіпорынның қаржылық тәуекелін төмендетуде әртараптандыру әдісінің маңыздылығы

Нарықтық экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі бизнестің тәуекелсіз болмайтынын көрсетеді. Кәсіпкер тәуекелді ең төменгі мүмкін болатын деңгейге дейін қалай азайатынын білуі қажет. Кәс/н үшін қандай да бір жағымсыз жағдай болса да кәсіпкер жағымсыз нәтижелерді азайту мүмкіндіктерін қарастыруы керек. Кәс/р/ң қаржылық тәукелдерін бейтараптандырудың тиімді жолың бірі – әртараптандыру.

Әртараптандыру тiкелей өзара байланыспайтын әр түрлi объектi/р/ң арасындағы капиталдың үлестiруi процесс б.т. Диверсификация қызмет түрлері әр түрлі кәс/р/ң арас/ғы тәуекелдiң 1 бөлiгi капиталдың үлестiруiнде құтылуға мүмкiндiк бередi. М/лы, 1 қоғамның акция/ры/ң орнына 5 әр түрлi АҚ/ң акциялары/ң инвесторымен алуға, олардың орташа табысының алуын ықтималдықғын iлгерiлетедi ж/е сәйкесiнше тәуекел дәрежесiн арзандатылады. Әрт/ру – бұл инв/қ тәуекелдiктiң ыдырауы. Дегенмен ол нөлге дейiн инв/қ тәуекелдiлікке апармайды. Демек, бұл кәсiпкерлiк ж/е шаруашылық қызмет атқаратын инв/қ қызмет саласында сыртқы фактордың әсері болады.

Әрт/ру – қаржылық құралдар ж/е портфельдер дәрежесі ретінде де, оларды жасаушылар б/ша да әртүрлі компонеттер б/ша активтерді ж/е міндеттемелерді тарату. Активтер бөлігінде әрт/ну жеке портфельдер мен қаржы құралдарының н/е олардың компоненттерінің табыстылығы (өтімділігі) төмендеген жағдайда шығынның көлемін төмендетуге мүмкіндік береді. Міндеттемелер бөлігінде әрт/у Қоғамның қорландырудың жеке дерек көздеріне б/сты болуын шектеуге мүмкіндік береді.

Әрт/ру ҚТ/ң жеке: несиелік, депозиттік, инвестициялық, валюталық түрлерін төмендетуге көмектеседі. Әрт/ру/ң негізгі түрлеріне мыналар жатады: 1. Валюта қоржынын әрт/ру. 2. Фирмалардың депозиттік қоржынын әрт/ру. 3. Сатып алушыларды әрт/ру. 4. Фирмалардың қаржылық қызметін әрт/ру. 5. Фирмалардың бағалы қағаздар қоржынын әрт/ру. 6. Қызмет жасап жатқан фирмалардың нақты инв/қ бағдарламасын әрт/ру.

Тәуекелдерді әрт/ру әдістері жалпы тәуекелді бөлуді білдіреді ж/е былай топталады: жауапкершілікті жоба қатысушылары арасында бөлу; қызмет түрлерін және шаруашылықпен айналысу аймақтарын әрт/ру; инвест/рды әрт/ру; тәуекелді уақытқа бөлу (жұмыс сатылары бойынша), яғни жобаны іске асыру кезінде тәуекелді уақытқа бөлу және байлау. Ұйымның активтерінің, капиталдың рентабельділігін, өтімділігін және жеткіліктілігін әртараптандыру бойынша бағдарын белгілейді.

Тәуекелден қашу тәуекелмен байланысты шарадан жай ауытқумен түсіндіріледі. Алайда кәсіпкер үшін көбінесе тәуекелден қашу пайда алу мүмкіндігін қолданбауды білдіреді. Тәуекелді ұстап қалу – тәуекелді инвестордың жауаптылығына қалтыру.

Сурет 4. Қаржылық тәуекелді бейтараптандыру үшін пайдаланылатын әртараптандырудың негізгі түрлері

Бүгінгі жаһандану жағдайында қатаң бәсекелестік күреске төтеп беру үшін бәсекеге қабілетті экономиканы қалыптастырып, оны модернизациялау және әртараптандыру, яғни инновациялық даму жолына бағыттау кез келген елдің алдында тұрған үлкен міндет. Себебі, инновациялық дамудың өзі ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін көтерудің ең маңызды факторы. Ал, инновациялық дамудың мақсаты – сапалы экономикалық өсуге жету.