ТІЛ ҒЫЛЫМЫНЫҢ ІРІ ТҰЛҒАСЫ

Сәрсен Аманжолұлы Аманжолов 1903 жылы Шығыс Қазақстан облысы Ұлан ауданындағы Егінсу деген жерде дүниеге келеді. 1916 жылы Қатонқарағайдағы орыс-қазақ мектебін бітірген. 1920 жылы Семей қаласындағы үш айлық мұғалімдік курс оқып бітіреді.

Сәрсен Аманжолов 1926 жылы Ташкентке оқуға жіберіліп, ол Орта Азия мемлекеттік университеті жанындағы педагогика факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөліміне түседі. Университетте оқып жүрген кезінде Сәрсен Аманжолұлы оқуға да, ғылыми қоғамдық жұмысқа да алғыр студент болады.

Сәрсен Аманжолұлының ғылымға деген талантын Орта Азия мемлекеттік университетінің академиктері мен профессорлары В.В.Бардольд, С.Е.Малов сияқты ірі ғалымдарған дәріс алып, өзінің алғашқы еңбектерін де сол кезде бастаған. 1928 жылы ашылған қазақтың Абай атындағы педагогикалық институтына оқытушылық қызметке келді. 1931 жылы бұл институтта әрі аспирант, әрі ассистент болып, 1932 жылдан доцент қызметін атқарды.

Сәрсен Аманжолұлы – қазақ филологиясын алғаш зерттеген ғалымдардың бірі. Сәрсен Аманжолұлы Аманжолов ғылыми еңбектер, оқулықтар жазу ісімен шұғылданды. 1938 жылы СССР оқу Министрлігінің жанындағы Жоғарғы Аттестациялық комиссия (ВАК) Сәрсен Аманжолұлы Аманжоловқа доцент атағымен қоса, ғылыми жұмысын қорғамай-ақ филология ғылымының кандидаты дәрежесін берді. Ол 1942 жылдан 1944 жылдың март айына дейін Карел майданында үгітші болып қызмет атқарады.

1948 жылды Мәскеуде «Қазақ диалектологиясының негізгі мәселелері» атты докторлық диссертациясын қорғап шығады. Осы жылы Сәрсен Аманжолұлына профессор деген атақ берілді. Қазақ филологиясына бағалы еңбек сіңірген Сәрсен Аманжоловтың ғылыми қызметі ескеріліп, 1954 жылы ол Қазақ ССР Ғылым Академиясының корреспондент – мүшесі болып сайланды. 1949 жылы осы қоғам арқылы «Қазақтың әдеби тілі» деген кітабын шығарды.

(Оразалин С.Қ. С. Аманжоловтың ғылыми мұрасы және қазақ тіл білімі. - Өскемен, 2006)

4-тапсырма

Есте сақтаңыз! Мақал-мәтел. Қанатты сөздер.

1.Білімді мыңды жығады – білімсіз бірді жығады.

2.Білімдіге дүние жарық – білімсіздің күні ғаріп

3.Білім дегеніміз – күш (Ф. Бэкон)

4.Бақыт жолы білімнен табылады (Ахмет Югнаки)

5.Кітап –білім бұлағы,

Білім - өмір шырағы

6. Оқу - инемен құдық қазғандай.

7Жеті «жетім»

Тыңдамаған сөз жетім,

Киюсіз тозған бөз жетім,

Иесіз қалған жер жетім,

Басшысы жоқ ел жетім,

Аққу-қазсыз көл жетім,

Жерінен айырылған ер жетім,

Замандасы қалмаса –

Бәрінен де сол жетім

(Төле би)

6-тапсырма

Келесі тақырыптарға шағын шығарма жазыңыз:

1. Білімді жастар - Қазақстанның болашағы

2. Табыс көзі – білімде

3. Тарихы терең білім ошағы

(университет мұражайы материалдары негізінде)

2.2 ТЕСТ ТАПСЫРМАЛАРЫ

Бір немесе бірнеше дұрыс жауапты таңдаңыз:

1. Мен университетте.......... жүрмін.

1) бара

2) оқып

3) білім алып

4) білім шыңы

5) білімге құштар

2. Кітап, оқулық, дос, дәріс, сабақ +көптік жалғауы

1) –дар, -дер

2) -лас, -лес

3) -лар, -лер

4) –тар, -тер

3. Білімді мыңды жығады. Қай септікте тұр?

1) табыс

2) жатыс

3) шығыс

4) көмектес

4. Қате тәуелденген сөзді көрсетіңіз:

1) бастығым

2) сабағың

3) кітапым

4) себебім

5) жүрегім

5. Университетте еліміздің............. келген студенттер білім алады.

1) түкпір-түкпірінен

2) түкпір –түкпірге

3) алыс –жақынға

4) түпкілікті

5) жан-жағынан

6. ШҚМУ қай жылы құрылды?

1) 1956

2) 1954

3) 1952

4) 1968

5) 1957

7. Мен – болашақ заңгермін. Қай жалғау қолданылған?

1) жіктік жалғау

2) септік жалғау

3) тәуелдік жалғау

4) көптік жалғау

8. Сіздің білім алудағы негізгі мақсатыңыз қандай?

1) уақытты жақсы өткізу

2)білімді, білікті маман болу

3) білімге құлшынбау

4) жақсы киініп, қыдыру

5) жақсы достар табу

9.Мен Өскемен қаласы...., Әуезов даңғылы... тұрып жатырмын. Қай септіктің жалғауы түсіп қалған?

1) барыс

2) жатыс

3) көмектес

4) шығыс

5) табыс

10. Сізге...................... бару керек.