Баг киисклһн

3-гч баг киисклһнә бәәлһнә нерд бүрдәгч, һаргч, залгч киискврин чилгчин өмн -һхадвр немҗ авна. Υлгүрнь: серә – серә- һ әр, серә һ- әс, серә- һ үр. Нег ниилвртә бәәлһнә нерд эгшг чилгчтә болхла, төргч, бүрдәгч, һаргч, залгчкиискврмүдт чилгчин өмн -һ хадвр немҗ авна. Υлгүрнь: дү – дүү- һ ин, дүү- һ әр,дүү- һ әс,дүү- һ үр.

Кен ахан күндлтн!

Чик седклтә болый

Арһта көвүн болхла,

Аавиннь нер дуудулдг.

Арһ уга көвүн –

Аавиннь нер һутадг.

Рис. Мальчик шел из магазина и нашел платочек, который обронил старик. Он догнал его и возвратил платочек, в котором находилась пенсия старика (калм. лица)

Сән седкл

Дамбһурвдгч классин сурһульч. Кичәлмүдин хөөн көвүн экдән даңгин нөкд болна: делгүрәс хот-хол авч ирнә, ааһ-сав уһана, шал сәвүрднә.

Нег дәкҗ Дамб өдмг, үс хулдҗ авхар делгүр орв. Өмннь тайг түшәд көгшн өвгн йовла. Энүнә хавтхас юмн унсинь көвүн үзәд, һазрас өргҗ авад:

- Альчуран унһачквт. Альчуран автн! – гиһәд Дамб көгшәг күцәд*, альчуринь өгв.

- Ханҗанав. Мини наснд күр. Эн альчур дотр пенсәсм үлдсн мөңгн оралһата. Цаһан седклтә көвүн бәәҗич, - гив көгшә.

Өвгн хавтхасн хойр шаальг* һарһад, мә мини белг чамд. Эн мөңгнлә әдл мөңк наста бол, – гиҗ көгшә көвүг йөрәһәд, толһаһинь илв.

– Бәг, керго.

– Медәтә күн белг өгхлә, эрк биш авдмн.

– Би иим авъяс меддго биләв,– гиһәд Дамб өвгнә өгсн белгинь авв.

(Бембән Һуча)

__________________________________________________________________

Дамб ямаран йовдл һарһв?

Көгшә көвүнд ямаран сурһмҗ өгв?

Цаһан седклтә гисн үгмүдин учр-утхинь цәәлһтн.

♦ Харар барлата үгмүдт сурвр тәвәд, ямаран келлһнә хүв болҗахинь келтн.

♦ Хөөн, дотр, төлә гидг хөөт үгмүдиг бәәлһнә нертәһинь хамднь умштн.

♦ Көгшәг, хавтхас, мөңгнлә гидг бәәлһнә нердт сурвр тәвәд, киисквринь олтн.

*күцх – догнать

*шаальг – мелкая монета, медяк

Торһаһас ичҗәнәв

Оля Лида хойр – үр күүкд. Нег дәкҗ эдн ө-шуһу мод орад, теңгрин ки* цуглулв. Үдин хөөн күүкд хәрҗ йовла. Эдн ут хаалһд муурад, геснь өлсәд амрхар модна сүүдрт көк ноһан деер суув.

Гертәсн авч һарсн хотан дорва һ асһарһад идҗәхлә, генткн өөрхнд торһа дуулв. Күүкд шовуна сәәхн дууг кии һ ән авлго соңсв. Тиигҗәһәд торһа тагчг болҗ одв. Күүкд хотан уучкад, цааран йовхар бедрв*. Оля хотан орасн цаас, хотыннь үлдл модн дор хайчкв. Лида тагчгар өкәһәд, терүгинь хураҗ авад, дорвадан тәвв.

- Тас керг уга юм юңгад авчахмч? Бидн ө-шуһу модн дотр бәәнәлм. Күн мадниг үзҗәхш, - гиһәд Оля инәв.

Υр күүкнь арһул келв:

– Торһа һ ас ичҗәнәв.

(Василий Сухомлинский)

__________________________________________________________________

Юңгад күүкд кииһән авлго торһаг соңсв?

Оля ямаран йовдл һарһв?

Лидан өгсн хәрүһин учринь цәәлһтн.

♦ Эгшг үзгәр эклсн үгмүд түүҗ умштн.

♦ Ут, сәәхн, көк гидг чинрлгч нерд текстәс олад, ямаран бәәлһнә нерд цәәлһҗәхинь келтн.

♦ Харар барлата хадврин бичлһинь ямаран зокалла ирлцҗәхинь цәәлһтн.

* теңгрин ки – грибы

* бедрх – собираться